Widad Akrawi – Widad Akreyi

Dr. Widad Akreyi (ویداد ئاکرەیی), 1969 yılında Güney Kürdistan’ın Aqrah kentinde doğmuş olan Kürt asıllı uluslararası insan hakları aktivisti, yazar ve sağlık uzmanıdır. Laik bir ailede dünyaya gelen Akreyi, beş yaşındayken ailesi ile birlikte Irak hükümetinin Kürtlere yönelik saldırılarından kaçmak için Musul’a göç etmek zorunda kalmıştır.¹²³

Akreyi’nin çocukluk ve gençlik yılları, her türlü politik ve sosyal yaşamın hükümet tarafından kontrol edildiği ve denetlendiği zorlu koşullar altında geçmiştir. Erken yaşlarından itibaren Baas Partisi üyelerinin kendisini partiye katılmaya ikna etme girişimlerine karşı duran Akreyi, bu direniş sebebiyle bir süre kara listeye alınmıştır.²⁴¹

Eğitim Hayatı

Lisans Eğitimi

1986 yılında Erbil’e taşınan Akreyi, Selahattin Üniversitesi’nde inşaat mühendisliği eğitimi almaya başlamıştır. Yol ve köprü tasarımı üzerine odaklanan bu eğitimini 1990 yılında Yapı ve İnşaat Mühendisliği lisans derecesi ile tamamlamıştır. Bu akademik başarı, sadece eğitimsel bir kazanım değil, aynı zamanda kişisel güçlenme ve hayatındaki zorluklarla tek başına mücadele etme becerisinin sembolik bir ifadesi olmuştur.⁵⁴²

Lisansüstü Eğitimi

Sürgüne çıktıktan sonra Akreyi, genetik ve genomik alanında yüksek lisans derecesi almıştır. Daha sonra uluslararası sağlık ve kanser epidemiyolojisi alanında doktora derecesi elde etmiş ve klinik genetik uzmanı olarak kalıtsal hastalıklar üzerine araştırmalar yapmıştır.⁴⁶²

İnsan Hakları Aktivizmi ve Erken Dönem Çalışmaları

Belgeleme Çalışmaları

1987 yılında, henüz 18 yaşındayken Akreyi, son derece zorlu ve gizli koşullar altında Kürdistan bölgesi ve tüm Irak’ta işkence ve diğer insan hakları ihlallerinin acil ve uzun vadeli etkilerini belgelemeye başlamıştır. Bu veriler, sonraki yıllarda çeşitli karar alma süreçlerinde ihtiyaç değerlendirmeleri için temel oluşturmuştur.¹⁵

Anfal Kampanyası Tanıklığı

Akreyi, Saddam Hüseyin’in kimyasal saldırıları ve resmi olarak “soykırım” olarak tanınan Anfal kampanyasının görgü tanığıdır. 1987-1988 yıllarında Irak askeri güçlerinin Kürt şehir ve köylerini gazladığı dönemde, insan hakları aktivistlerinin bu katliamları ve bu korkunç silahların çevre ve insan sağlığına etkilerini belgelemesinin tek yolu yasak bölgelere seyahat etmekti.⁵

Anfal süreci Akreyi’nin hayatını tamamen değiştirmiştir. Kendi biyografisinde ve verdiği seminerlerde, zorbaların neler yaptığını görmek: kaderi manipüle etmek ve hayatları sonsuza dek değiştirmek konusundaki deneyimlerini anlatmıştır. “Tüm anılar hala zihnimde, sabit ve taze” dediği bu dönemi hayatının en kötü zamanı olarak nitelendirmiştir.⁵

Sürgün Dönemi ve Uluslararası Kariyer

Sürgüne Çıkış

İlk Körfez Savaşı’ndan sonra, 1991 baharında Irak rejiminin Kürdistan bölgesinde yeniden kontrol sağlaması üzerine Akreyi ülkesini terk etmek zorunda kalmıştır. Önce Türkiye’ye kaçan Akreyi, daha sonra siyasi sığınma için başvuruda bulunarak Danimarka’ya yerleşmiştir.²⁴¹

Uluslararası Kuruluşlarda Çalışma

2006 yılında Akreyi, Uluslararası Af Örgütü’nün Silah Kontrol Kampanyası Müdürü tarafından işe alınmış ve Birleşmiş Milletler’de lobi faaliyetleri yürütmek üzere New York’a davet edilmiştir. Uluslararası Silah Ticareti Antlaşması önerisi üzerine hükümet temsilcilerine lobi yapma amacıyla Af Örgütü’nün delegasyonunun bir parçası olarak çalışmıştır.¹

Akreyi, Orta Doğu kökenli ve küçük ve hafif silahların yasadışı ticareti, silahlı cinsel şiddet, kimyasal ve biyolojik silahsızlanma, konvansiyonel silahsızlanma ve uluslararası güvenlik konularında politika oluşturma süreçlerinde lobi yapan ilk kadın olmuştur.²¹

Defend International Kuruluşu

2007 yılında Akreyi, Norveç merkezli Defend International adlı sivil toplum kuruluşunu kurmuştur. Bu örgütün misyonu “ciddi insan hakları ihlallerine ve Uluslararası İnsancıl Hukuk ihlallerine yanıt vermek, bu suçların faillerinin cezasızlığını sona erdirmek için tasarlanan önleyici tedbirlerin uygulanmasını izlemek, toplulukların sağlık standartlarını doğrudan veya dolaylı olarak iyileştirebilecek tıbbi araştırmalar yürütmek ve kültürel ilişkiler ve diplomasi yoluyla barış ve demokrasiyi teşvik etmek”tir.⁷²

Defend International, Uluslararası Küçük Silahlar Eylem Ağı, Cluster Munition Coalition ve Global Alliance for Clean Cookstoves gibi önde gelen STK’larla ortaklık anlaşmaları oluşturmuştur.²

Önemli Kampanyalar ve Başarıları

Yazidi Soykırımı Kampanyası (2014)

2014 yılı Ağustos ayında IŞİD militanları Kürdistan bölgesi ve Irak’a saldırdığında, Yazidiler, Hristiyanlar ve diğer azınlıkları hedef aldığında, Akreyi sivillerin katledilmesi ve Yazidi kadın ve kızların köle edilmesini kamuoyunda kınayan çok az kişiden biriydi. 4 Ağustos’ta, hedeflenen “nüfusların şu anda ne olduğunu anlamaya çalışarak kafaları karıştığını” ve “insani ve tıbbi yardıma ihtiyaç duyan yerinden edilmiş bireylerin sayısının önemli ölçüde arttığı” konusunda endişeli olduklarını belirtmiştir.⁵

Eylül 2014’te sosyal medyada beş ana hedefe dayanan bir küresel kampanya başlatmıştır: Yazidileri Kurtar, Hristiyanları Kurtar, Kobane’yi Kurtar, İnsanlığı Kurtar ve Barış İstiyoruz.⁵

Birleşmiş Milletler’deki Lobi Faaliyetleri

Akreyi’nin BM’deki yoğun savunuculuk çabası, o dönemki BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon’un konuşmalarında Yazidilerden bahsetmeye başlaması ve üst düzey hükümet temsilcileri ile uluslararası kurumların Sincar dağında militanlar tarafından kuşatılan ve yiyecek, bebek sütü, su, barınak, tıbbi yardım ve korumaya ihtiyaç duyan binlerce Yazidiyi koruma taahhüdünde bulunmaları ile sonuçlanmıştır.⁵

Silah Ticareti Antlaşması ve BM Kararları

Akreyi’nin çalışmaları şu önemli başarıları getirmiştir:⁴²

Güçlü ve etkili bir Silah Ticareti Antlaşması için çalışma
Çatışmalarda Cinsel Şiddeti Sona Erdirme Taahhüt Beyannamesi için çalışma (Eylül 2013’te 113 ülke tarafından imzalandı)
Küçük ve hafif silahların yasadışı transferi konusuna özel olarak ayrılmış bir karar için lobi (Eylül 2013’te 2117 sayılı Karar ile kabul edildi)

Aldığı Ödüller ve Tanınırlık

Uluslararası Barış Ödülleri

2014 – Uluslararası Pfeffer Barış Ödülü: “Dünya çapındaki barış ve adalet çalışmaları” için. İlk İskandinav vatandaşı, üçüncü Avrupalı vatandaş ve ilk Kürt olarak bu ödülü almıştır.⁸⁹
2017 – Pacem in Terris Barış ve Özgürlük Ödülü: “Barış ve adalet için yaşam boyu bağlılık” sebebiyle. Bu ödülü alan en genç kişi olmuştur.¹⁰¹¹

Diğer Önemli Ödüller

2013: “Medeniyetler arasındaki uçurumu kapatmak” için Özel Ödül⁴²
2018: Uluslararası Simply Woman Harmony Ödülü (İnsan Hakları Ödülü)¹²¹³
2020: Yılın Kadını¹⁴¹⁵

Yazar Kimliği ve Eserleri

The Daughter of Kurdland

Akreyi’nin en bilinen eseri “The Daughter of Kurdland: A Life Dedicated to Humankind” adlı otobiyografisidir. Bu eser, Saddam Hüseyin rejimine meydan okuyan küçük bir okul kızından, Anfal Soykırımını atlatarak ödüllü bir insan hakları şampiyonuna dönüşen güçlü bir portreyi sunmaktadır.¹⁶¹⁷

Kitap, İngilizce, Arapça, Norveçce ve Danca olmak üzere birden fazla dilde yayınlanmış, ancak henüz Kürtçe versiyonu çıkmamıştır. Eserin tüm gelirlerini hayır kurumlarına bağışlayan Akreyi, el yazmalarını da hayır işlerine adamıştır.¹⁸¹⁷¹⁶

The Viking’s Kurdish Love Serisi

Akreyi’nin “The Viking’s Kurdish Love” adlı dört ciltlik roman serisi bulunmaktadır:¹⁹²⁰²¹

Zoroastrians’ Fight for Survival (988-1003 yılları arası)
Females of Valor
Roots of To-Be Templars
Nothing Remains Hidden

Bu seri, Zerdüştlerin hayatta kalma mücadelesi, Kürt gelenekleri ve çeşitli kültürlerden öğeleri harmanlayan tarihsel bir anlatım sunmaktadır.²²

Güncel Yaşam ve Kimlik

Akreyi, çok katmanlı bir kimliğe sahiptir. “Kürt doğumlu, kalbi çeşitli kıtalara yayılmış çeşitli Batı şehirlerinde huzur bulan” bir kişi olarak tanımlanmaktadır. Danimarka vatandaşlığına sahip olan Akreyi, uzun yıllar Norveç’te ikamet etmiştir.²³²⁴²⁵

Fiziksel ve Ruhsal Mücadele

Yaşamı boyunca sadece politik baskılarla değil, aynı zamanda fiziksel sağlık sorunlarıyla da mücadele etmiştir. Kalp krizi geçirmiş ve on bir ameliyat olmuştur. Buna rağmen hizmet etme azmi hiçbir zaman azalmamıştır.²⁶

Felsefi Görüşleri ve Alıntıları

Akreyi’nin dünya görüşünü yansıtan bazı önemli alıntıları:²⁷²⁴

“Dünyadaki yaşam kalitesi ortaya çıkan çatışmalara değil, onlara verdiğimiz tepkiye bağlıdır.”
“Barış ve adaleti bir şekilde onurlandıran ve fark yaratmaya yardımcı olan her bireyi selamlıyorum.”
“Eğer pozitifseniz, engeller yerine fırsatları görürsünüz.”
“Barışımız yoksa, bunun nedeni birbirimize ait olduğumuzu unutmamızdır.”

Uluslararası Tanınanılık ve Etki

Akreyi, Başkan John F. Kennedy, Teresa Ana, Başpiskopos Desmond Tutu ve HH Dalai Lama gibi dünya çapında tanınan şahsiyetler arasında gösterilmekte ve en etkili kamu figürleri arasında yer almaktadır.²⁶

Bir nefes taze hava olarak öne çıkan Akreyi, çeşitli kimliklerini kucaklayarak ve anlamlı değişimi teşvik etmek için platformunu kullanarak acının geleceğini tanımlamasına izin vermemeye kararlıdır.²⁶

Mirası ve Önemi

Dr. Widad Akreyi, Kürt halkının ve özellikle Kürt kadınının uluslararası alanda temsil edilmesinde kritik bir rol oynamıştır. Anfal soykırımının canlı tanığı olarak tarihsel gerçeklerin belgelenmesine katkıda bulunmuş, uluslararası hukuk ve politika oluşturma süreçlerinde etkili olmuş ve barış diplomasisinde öncü rol üstlenmiştir.

Günümüzde hala aktif olarak çalışmalarını sürdüren Akreyi, gelecek nesillere barış, adalet ve insan onurunun korunması konularında ilham vermeye devam etmektedir. Yaşamı, zorluklarla dolu bir coğrafyadan çıkarak küresel bir barış elçisi haline gelmenin mümkün olduğunu göstermektedir.

⁂

Başûr, 21.Yüzyıl, Akademi, Akre, Aktivizm, Bilim, Diplomasi, Edebiyat, Sosyal Sorumluluk