Samand Aliyeviç Siyabendov

Samand Aliyeviç Siyabendov (Kürtçe: Semendê Elî Siyabendov; 20 Kasım 1909, Kars Oblastı – 14 Kasım 1989, Erivan), Sovyet Birliği’nin önde gelen askeri ve edebi kişiliklerinden biri olarak tarihe geçmiş, Yezidi-Kürt asıllı Sovyet askeri komutanı, yazarı ve politikacısıdır. İkinci Dünya Savaşı’ndaki olağanüstü kahramanlıkları nedeniyle Sovyetler Birliği Kahramanı unvanı ile onurlandırılmış, aynı zamanda Kürt edebiyatına önemli katkılarda bulunmuş çok yönlü bir şahsiyettir.¹²³⁴

Doğumu ve Erken Hayatı

Aile Kökenleri ve Doğum Yeri

Samand Siyabendov, 20 Kasım 1909 tarihinde Kars Oblastı’ndaki Hasancan köyünde, Yezidi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Kars Oblastı, 1878’de Berlin Antlaşması ile Rus İmparatorluğu sınırlarına katılmış olan bir bölgeydi ve bölgede önemli bir Kürt nüfusu yaşamaktaydı.²⁵⁶¹

Çocukluk ve Göç

Siyabendov’un ailesi, Birinci Dünya Savaşı yıllarında yaşanan zorlu koşullar nedeniyle, binlerce Yezidi Kürt ailesi gibi evlerini terk etmek zorunda kalmış ve Ermenistan’a göç etmiştir. Bu göç dalgası, bölgedeki etnik grupların maruz kaldığı baskılar ve savaş koşularının doğal bir sonucuydu.⁷⁸⁹

Eğitimi

Yükseköğrenim

Samand Siyabendov, yükseköğrenimini Leningrad Üniversitesi Doğu Bilimleri Enstitüsü’nde tamamlamıştır. Bu eğitimi, onun hem askeri kariyerinde hem de edebi çalışmalarındaki başarısının temelini oluşturmuştur. Leningrad Üniversitesi Doğu Bilimleri Enstitüsü, o dönemde Sovyetler Birliği’ndeki Kürt çalışmalarının en önemli merkezlerinden biriydi.¹⁰¹¹¹²⁹¹

Kürt Çalışmaları Ortamı

1920’lerde ve 1930’larda Leningrad, Kürt dili ve edebiyatı çalışmaları için önemli bir merkez haline gelmişti. Bu dönemde Sovyet yönetimi, azınlık dillerini destekleme politikası izlemiş, Kürtçe için alfabe çalışmaları yapılmış ve eğitim kurumları açılmıştır.¹³⁹

Politik ve İdari Kariyeri

Komünist Parti Üyeliği

Siyabendov 1931 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisi’ne üye olmuş, parti içinde aktif görevler almıştır. Bu üyelik, onun hem askeri hem de sivil kariyerinde önemli rol oynamıştır.⁴¹¹⁰

Yüksek Sovyet Milletvekilliği

1946’da SSCB Yüksek Sovyeti milletvekili seçilmiş ve bu görevi farklı dönemlerde sürdürmüştür. İkinci ve dördüncü dönem SSCB Yüksek Sovyeti milletvekilliği yapmıştır.¹⁴¹¹⁰

Ermenistan’daki Görevleri

Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Tarım Bakanı Yardımcılığı
Ermenistan Komünist Partisi Alagöz Bölge Komitesi Birinci Sekreterliği
Ermenistan Komünist Partisi Alaverdi Bölge Komitesi Sekreterliği
Ermenistan Komünist Partisi Denetim Komitesi Üyeliği¹¹⁰

Askeri Kariyeri ve İkinci Dünya Savaşı’ndaki Kahramanlıkları

Savaş Öncesi Askeri Hazırlık

1950’de Sovyetler Birliği Komünist Partisi Moskova Yüksek Parti Okulu’ndan mezun olmuştur. Haziran 1941’de Kızıl Ordu’da yarbay rütbesinde komutan yardımcısı olarak görev yapmaktaydı.¹⁰¹

Cephelerdeki Görevleri

Siyabendov, İkinci Dünya Savaşı boyunca birçok önemli cephede savaşmıştır:

Belarus Cephesi 48. Ordu 217. Piyade Tümeni 755. Piyade Alay komutan yardımcısı yarbay olarak görev yapmıştır¹
Batı Bryansk Cephesi, 1., 2. ve 3. Beyaz Rus Cephelerinde savaşmıştır¹⁰¹
Savaş sırasında iki kez yaralanmıştır¹¹⁰

Kurtuluş Operasyonları

Siyabendov, Tula, Kaluga, Rusya SFSC, Polonya ve Doğu Prusya bölgelerinde çok sayıda kasaba ve şehrin Nazi işgalcilerinden kurtarılmasında önemli rol oynamıştır. Bu başarıları, onun askeri liderlik yeteneklerini ve cesaret göstergesi olarak tarihe geçmiştir.¹⁵²¹⁰¹

Sovyetler Birliği Kahramanı Unvanı

24 Mart 1945 tarihinde, Nazilere karşı cephede gösterdiği örnek performansı için Yüksek Sovyet Prezidyumu tarafından Sovyetler Birliği Kahramanı unvanı, Lenin Nişanı ve Altın Yıldız madalyası ile ödüllendirilmiştir.⁵²⁴¹

Askeri Madalya ve Nişanları

Samand Siyabendov, İkinci Dünya Savaşı’ndaki üstün hizmetleri nedeniyle çok sayıda madalya ve nişan almıştır:

Sovyetler Birliği Kahramanı (24 Mart 1945)
Lenin Nişanı (24 Mart 1945)
Altın Yıldız Madalyası (24 Mart 1945)
Kızıl Bayrak Nişanı (iki kez – 1 Ağustos 1943 ve 27 Temmuz 1944)
Vatan Savaşı Nişanı (üç kez – 1. sınıf: 19 Şubat 1945 ve 6 Nisan 1985; 2. sınıf: 30 Kasım 1943)
Kızıl Yıldız Nişanı (9 Temmuz 1942)
Onur Mükafatı (iki kez)
Cesaret Madalyası (22 Ocak 1942)¹⁶²⁵⁴

Edebi Eserleri ve Kürt Edebiyatına Katkıları

Yayımlanmış Eserleri

Samand Siyabendov, askeri kariyerinin yanı sıra Kürt edebiyatına da önemli katkılarda bulunmuştur. Başlıca eserleri şunlardır:

#### 1. Siyabend û Xecê (1959)

“Siyabend û Xecê” adlı eseri, 1959 yılında yayımlanmış olup, ünlü Kürt aşk destanını konu alan bir şiir kitabıdır. Bu eser, Kürt halk edebiyatının en önemli aşk destanlarından birini modern bir şiir diliyle yeniden yorumlamıştır.¹⁷¹⁸²⁴¹⁶¹

#### 2. Jiyana Bextewar – Mutlu Hayat (1966)

“Jiyana Bextewar” (Mutlu Hayat) adlı eseri 1966 yılında yayımlanmıştır. Bu eser, Sovyet dönemindeki Kürt toplumunun yaşamını ve sosyal dönüşümünü konu alan bir edebi çalışmadır.²⁴¹⁶¹

#### 3. Ferhenga Ermenî-Kurdî – Ermenice-Kürtçe Sözlük (1959)

1959 yılında yayımladığı “Ferhenga Ermenî-Kurdî” (Ermenice-Kürtçe Sözlük), döneminin en önemli sözlük çalışmalarından biridir. Bu sözlük, Ermenistan’daki Kürt toplumunun dil gelişimi için kritik öneme sahiptir ve Kiril harfleriyle yazılmıştır.¹⁹⁴¹⁶²¹

Kürt Edebiyatındaki Konumu

Siyabendov, Sovyet Ermenistan’ındaki Kürt yazarlar arasında önemli bir yere sahiptir. 1932’de kurulan Ermenistan Yazarlar Birliği’nin Kürt Bölümü içinde aktif rol almış, Kürtçe yayıncılığın gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.²⁰

Sosyal ve Kültürel Faaliyetleri

Erivan Fahri Hemşehrisi

Samand Siyabendov, 1987 yılında Erivan şehrinin fahri hemşehrisi unvanını almıştır. Bu unvan, onun hem askeri hizmetleri hem de edebiyat alanındaki katkıları nedeniyle verilmiştir.²¹²²

Kürt Kültürüne Katkıları

Siyabendov, devlet işleri dışında yazın işleriyle de uğraşmış, Kürt dilinin ve kültürünün korunması için çaba sarf etmiştir. Sovyet döneminde Kürt edebiyatının gelişmesine öncülük eden isimlerden biridir.¹⁰¹

Vefatı ve Mirası

Son Yılları ve Vefatı

Samand Siyabendov, 14 Kasım 1989 tarihinde Erivan’da vefat etmiş ve aynı şehirde toprağa verilmiştir. 79 yaşında hayata veda eden Siyabendov, geride zengin bir miras bırakmıştır.⁵⁴²¹

Anılması ve Hatırlanması

Siyabendov’un ismi, Moskova’daki İkinci Dünya Savaşı Müzesi salonunun duvarlarında, savaşta olağanüstü hizmet ve kahramanlık gösterdiği için altın harflerle yazılan asker isimleri arasında yer almaktadır. Bu durum, onun tarihsel öneminin resmi olarak kabul edildiğini göstermektedir.¹¹⁰

Tarihsel Önemi ve Değerlendirmeler

Sovyet Kürt Toplumundaki Yeri

Samand Siyabendov, Sovyetler Birliği’ndeki Kürt toplumunun en önemli temsilcilerinden biridir. Askeri başarıları, edebi çalışmaları ve politik kariyeri ile çok yönlü bir kişilik sergilemiştir.¹⁵

Kürt Çalışmalarına Katkıları

Leningrad Üniversitesi Doğu Bilimleri Enstitüsü’ndeki eğitimi ve sonrasındaki çalışmaları, Sovyet döneminde Kürt dilbilimi ve edebiyat çalışmalarının gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.¹²¹³

Çok Kültürlü Kimlik

Siyabendov, Kürt etnik kimliğini koruyarak Sovyet vatandaşlığını başarıyla yerine getirmiş, hem kendi halkının hem de Sovyet toplumunun gelişmesine hizmet etmiştir. Bu durum, çok kültürlü toplumların nasıl bir arada yaşayabileceğine dair önemli bir örnek teşkil etmektedir.

Sonuç

Samand Siyabendov, 20. yüzyılın karmaşık tarihsel süreçlerinde askeri kahramanlığı, edebi üretkenliği ve politik liderliği ile dikkat çeken nadir şahsiyetlerdendir. Yezidi-Kürt kökenli olmasına rağmen Sovyet sistemi içinde yüksek mevkilere çıkması, döneminin çokkültürlü yapısını yansıtan önemli bir örnektir.

İkinci Dünya Savaşı’ndaki kahramanlıkları, onu Sovyetler Birliği Kahramanı unvanına layık görmüş, Kürt edebiyatına yaptığı katkılar ise onun entelektüel yönünü ortaya koymuştur. Ermenice-Kürtçe sözlük çalışması ve klasik Kürt destanlarını yeniden yorumlaması, Kürt kültürünün korunması ve geliştirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Samand Siyabendov’un hayat öyküsü, zorlu tarihsel koşullarda bile kişinin hem kendi etnik kimliğini koruyabileceği hem de evrensel değerlere hizmet edebileceğini gösteren ilham verici bir örnektir. Onun mirası, günümüzde hâlâ Kürt edebiyatı araştırmacıları ve tarihçiler tarafından incelenmekte ve değerlendirilmektedir.

⁂