Prof. Dr. Kinyazê Îbrahîm Mîrzoyev

Prof. Dr. Kinyazê Îbrahîm Mîrzoyev (Kinyaze İbrahim Mirzoyev), 1 Mayıs 1947 tarihinde Ermenistan’ın Uluhanlı (Zengibasar/Masis) köyünde dünyaya gelmiş ve 7 Ağustos 2021 tarihinde Kazakistan’ın başkenti Nur-Sultan’da Covid-19 nedeniyle 74 yaşında hayatını kaybetmiş önemli bir Kürt akademisyen, dil uzmanı ve toplumsal liderdir.¹²³⁴

Aile Kökleri ve Etnik Kimlik

Mirzoyev’in aile geçmişi Kürt toplum tarihinin acılı dönemlerini yansıtır. Babasının adı İbrahimê Nevo (1907-1984), annesinin adı Balehanim’dir (1920-1994). Babası Celali aşiretinden, annesi Balehanim da Brukan aşiretindendir. Araştırmacı Aytaç Aytin’in belirttiğine göre, Kinyaz İbrahim Mirzoyev kendini daha çok “Brukanlı” olarak görüyordu.⁵⁶

Ailenin hikayesi 1926 yılında Van’dan çıkıp Nahçıvan’a göç etmesiyle başlar. 1937 yılında Kazakistan’a sürgün edilen aile, 1944 yılında Ermenistan’a yerleşir. Bu göç ve sürgün deneyimleri, Mirzoyev’in daha sonraki akademik ve toplumsal çalışmalarında önemli bir rol oynamıştır.⁶⁵

Eğitim Hayatı ve Akademik Gelişimi

İlk ve Orta Öğrenim

Sekizinci sınıfa kadar köy ilkokuluna devam eden Mirzoyev, daha sonra Erivan’a giderek 1963-66 yılları arasında ünlü Azeri devlet adamı Ahundov’un adına kurulmuş olan liseden mezun oldu.⁷⁸¹

Üniversite Eğitimi

1970 yılında Erivan’daki Xaçatûr Abovyan adındaki Devlet Üniversitesi’ni filoloji-doğu bilimleri uzmanı olarak yüksek derecede bitirdi. Dil ve Edebiyat Fakültesine kaydını yaptırdıktan sonra, yüksek lisansını tamamlayarak doktora çalışmasına devam etti.⁸⁹¹⁰⁷

Doktora ve Profesörlük

Kürt ve Azeri Edebiyatı üzerine doktora tezini tamamlayan Mirzoyev, Saint Petersburg’da filoloji alanında profesör unvanını aldı. Bu süreçte, “Kürt ve Azeri edebiyatı iç içe geçmiş ve tarihsel bir etkileşim yaşamış iki edebiyattır. Örneğin Nizami Gence yazılarında annesinin Şeddadi Kürtlerinden olduğunu ifade eder” görüşünü savundu.²⁴⁷⁸

Akademik Kariyer ve Görevleri

Ermenistan Dönemi (1970-1990)

Ermenistan Devlet Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı
1990 yılına kadar Ermenistan Devlet Üniversitesi Ortadoğu Dilleri Bölümü Başkanlığı’nı yürüttü⁴¹¹²
Kürt Dili ve Edebiyatı konusundaki çalışmalarını sürdürdü⁴⁸

Kazakistan Dönemi (1990 sonrası)

1990’dan sonra Kazakistan’a dönerek Devlet Üniversitesi’nde rektör yardımcılığı görevinde bulundu¹²²⁴
Abai National Pedagogical University’de Filoloji ve Çeviri Bölümü Doğu Dilleri Kafedrasında başkanlık yaptı¹³¹⁴¹⁵
Kazakistan Halk Meclisi Başkan Yardımcılığı görevini yapmıştı¹⁶¹⁷¹²⁴

Dil Yetkinlikleri

Mirzoyev, poliglot bir akademisyendi ve sekiz dil konuşuyordu:¹⁸¹⁹¹²⁴

Kürtçe (ana dil)
Kazakça
Rusça
Azerice
Ermenice
Türkçe
Farsça
İngilizce

Bu geniş dil yetkinliği, onun akademik çalışmalarında ve kültürlerarası iletişiminde büyük avantaj sağladı.

Toplumsal Liderlik ve Örgütsel Faaliyetleri

Kürt Kurumlarındaki Rolleri

Eski Sovyetler Birliği Kürt Dernekleri Federasyonu Başkanı¹¹²⁴
Kazakistan Kürt Birliği (Berbang) Başkanı¹⁵⁷¹²
Kazakistan Halk Meclisi Üyesi ve Başkan Yardımcısı¹⁷¹²¹⁶
“Nûbar” adlı edebî-bilimsel dergi baş editörü¹⁵

Medya ve Kültürel Projeler

Kazakistan Kürtleri arasında Kürtçe televizyon yayıncılığı projesine öncülük etti. Yekbun TV isimli kanalın kurulmasında rol aldı. “Asimilasyona karşı durmak ve değerlerimizi korumak” amacıyla bu tür projeleri destekledi.²⁰

Bilimsel Eserleri ve Yayınları

Mirzoyev, 25’e yakın özgün kitap çalışması ve yaklaşık 500 bilimsel makale ve bildiri yayımladı. Bu eserler arasında öne çıkanlar:²⁷⁸¹⁵

Başlıca Kitapları

“Kurd Dîrok û Dema Nû” (Kürt Tarihi ve Yeni Çağ) – Cilt I ve II⁹²¹¹⁰²²
“Mirata Kurdan A Çandi” (Kürtlerin Kültürel Mirası) – Cilt II²³²⁴⁹
“Dile Min Bona Merivan Dikute” (Kalbim Sevgilimden Bahsediyor)²⁵²⁶¹⁵

Akademik Çalışma Alanları

Kürt dili ve edebiyatı
Kürt tarihi ve kültürü
Doğu dilleri filolojisi
Karşılaştırmalı edebiyat (Kürt-Azeri)
Kürt halkbilimi ve etnografya¹³

Siyasi Görüşleri ve Toplumsal Duruşu

Karabağ Sorunu ve Kürtlerin Konumu

Mirzoyev, Azerbaycan-Ermenistan çatışmasında Kürtlerin tarafsız kalması gerektiğini savunuyordu. “Azeriler Kürtleri asimile etti, Ermeniler göç ettirdi” tespitini yaparak, her iki tarafın da Kürtlere karşı olumsuz politikalar güttüğünü belirtiyordu.²⁷²⁸

Kürt Birliği Vurgusu

Rohat Alakom’un aktardığına göre, “Kinyaz İbrahim için Kürtlerin birliği her şeyin üstündeydi”. Kürt kimliğinden hiç ödün vermeyen Mirzoyev, “Kürtlerin birlik ve kardeşliğini her şeyin üstünde tutmuştur”.²⁹⁷⁵

Kişisel Yaşamı

1974 yılında Gögercin Hanımla evlenen Mirzoyev, ikisi kız olmak üzere beş çocuk sahibiydi. Çocuklarından biri olan Dr. Tehmine Mirzoyeva, babasının çalışmalarına destek veriyordu.⁷⁸¹²

Aldığı Ödüller ve Tanınma

Kazakistan Cumhuriyeti “Құрмет” (Saygınlık) nişanı sahibi¹⁵
Uluslararası Yüksek Öğretim Bilimler Akademisi akademisyeni¹⁵
Kazakistan Sosyal Bilimler Akademisi üyesi¹⁵

Vefatı ve Anma

Prof. Dr. Kinyaze İbrahim Mirzoyev, 20 gün süren Covid-19 tedavisinin ardından 7 Ağustos 2021 tarihinde Kazakistan’ın başkenti Nur-Sultan’da hayatını kaybetti. Cenaze töreni Kürdistan Bayrağına sarılı tabutla gerçekleştirildi ve Aşibolax köyündeki mezarlıkta toprağa verildi.³⁰²⁴

Mirası ve Etkisi

Kürt Diasporasına Katkıları

Başkan barzani/” rel=”noopener”>Mesud Barzani, Mirzoyev için “Eski Sovyetler Birliği’ndeki Kürt diasporasının örgütlenmesi ve güçlenmesinde belirgin rolü olan bir Kürt vatanperveriydi” değerlendirmesini yaptı. “Bilimsel ve edebi açıdan Kürtlere büyük hizmetlerde bulunduğunu” vurguladı.¹¹

Akademik ve Kültürel Miras

Mirzoyev’in eserleri hâlâ Kazakistan’da Kürtçe eğitim yapan okullarda okutulmaktadır. 50 yıllık akademik kariyerinde bilim ve eğitim alanlarına katkıda bulunmuş, Kürt kültürü ve dilinin korunmasında öncü rol oynamıştır.⁷¹⁵

Çağdaşları ile İlişkileri

Prof. Dr. Nadir Nadirov ile yakın dostluğu bilinir. İki hafta arayla vefat eden bu iki büyük bilim insanı, Kazakistan Kürtlerinin önde gelen figürleriydi.³¹³³²

Değerlendirme ve Sonuç

Prof. Dr. Kinyaze İbrahim Mirzoyev, 20. yüzyılın ikinci yarısı ile 21. yüzyılın başında Kürt diasporasının en önemli akademisyen ve liderlerinden biriydi. Sürgün, göç ve asimilasyon baskılarına rağmen Kürt kimliğini koruyan ve geliştiren örnek bir şahsiyetti. Poliglot yapısı, akademik üretkenliği ve toplumsal liderliği ile Kürt kültürünün yaşatılmasında ve aktarılmasında kritik rol oynadı.

Mirzoyev’in yaşamı, Sovyet döneminde ve sonrasında Kürtlerin yaşadığı zorlukları ve bu zorluklara karşı geliştirdikleri direnci somutlaştırır. Onun bilimsel mirası ve toplumsal mücadelesi, gelecek nesiller için önemli bir referans noktası olmaya devam edecektir.

⁂