❮ Geri

Amir Hassanpour

Amir Hassanpour (Farsça: امیر حسن‌پور, Kürtçe: ئه‌میر حه‌سه‌نپوور), 17 Kasım 1943’te İran’ın kuzeybatısındaki Mahabad şehrinde doğmuş ve 24 Haziran 2017’de Toronto’da 73 yaşında kanser sebebiyle vefat etmiş İranlı-Kürt akademisyen, dilbilimci ve devrimci entelektüeldir. Kürt çalışmaları alanının kurucusu ve sosyolinguistiğin öncü teorisyenlerinden biri olarak kabul edilmektedir.12345

Erken Dönem Yaşamı ve Eğitimi

Çocukluk ve Gençlik

Hassanpour, Kürdistan’ın tarihte önemli bir yeri olan Mahabad şehrinde dünyaya geldi. Bu şehir, 1946’da kurulan Kürt Cumhuriyeti’nin başkenti olması sebebiyle özellikle anlamlıydı. Bu tarihsel atmosfer, onun gelecekteki politik ve akademik yönelimini şekillendirdi.361

Üniversite Eğitimi

1964 yılında Tahran Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden lisans derecesini aldı. Lisans sonrası zorunlu askerlik hizmeti yerine, İran’daki toprak reformu kampanyasının bir parçası olan Sepah Tarvij wa Abadani (İlerleme ve Kalkınma Gücü) adlı kuruluşta görev yaptı. Bu deneyim onu Kürdistan’daki toprak reformu tarihi ve köylü hareketleriyle tanıştırdı.13

1965 yılında Tahran Öğretmen Eğitimi Koleji’nde öğretmen eğitimi aldıktan sonra, kısa bir süre Mahabad’da öğretmenlik yaptı. Daha sonra Tahran Üniversitesi’ne dönerek 1970 yılında Dilbilim alanında yüksek lisans derecesini tamamladı.31

Akademik Kariyeri

Amerika’da Doktora Eğitimi

1972-1975 yılları arasında ABD’de University of Illinois at Urbana-Champaign’de İletişim Çalışmaları alanında doktora eğitimi gördü. 1989 yılında tamamladığı doktora tezi “The Language Factor in National Development: The Standardization of the Kurdish Language, 1918–1985” başlığını taşıyordu. Bu tez daha sonra “Nationalism and Language in Kurdistan 1918-1985” adıyla Edwin Mellen Press tarafından kitap olarak yayımlandı.7813

Kanada’da Akademik Hayat

1986 yılında ailesiyle birlikte Kanada’ya göç eden Hassanpour, burada parlak bir akademik kariyere sahip oldu:9

  • 1987-1993: University of Windsor İletişim Çalışmaları Bölümü5
  • 1993-1994: Uppsala Üniversitesi, İsveç3
  • 1994-1996: Concordia Üniversitesi3
  • 1999-2009: University of Toronto, Yakın ve Ortadoğu Uygarlıkları Bölümü Doçenti103

Politik Yaşamı ve Devrimci Kimliği

İran’da Politik Aktivizm

Hassanpour, 1960’larda Tahran’da öğrenciyken İran öğrenci hareketine katıldı ve bu dönemde Marksizmle tanıştı. İlk başta Kürt milliyetçisi Kurdiati hareketine dahil olsa da, Marksist teorilerle tanıştıktan sonra görüşleri değişti.610

1979 İran Devrimi’ndeki Rolü

İran Devrimi’nin ilk yıllarında seküler, solcu bir devrimci olarak önemli rol oynadı. Ancak 1979’da İran’ın İslam Cumhuriyeti haline gelmesiyle birlikte, eşi Shahrzad Mojab ve yeni doğan oğulları Salah ile birlikte güvenlik endişeleri sebebiyle İran’ı terk etmek zorunda kaldı.1110

Marksist Enternasyonalist Kimlik

Hassanpour kendisini şöyle tanımlıyordu: “Benim hiçbir kimliğim yok. Eğer bir kimlik seçmek zorunda kalırsam, enternasyonalist olduğumu söylemeliyim.” Bu yaklaşım, onun milliyetçiliği aşan, sınıf mücadelesi temelli bir perspektif geliştirmesine yol açtı.6

Akademik Katkıları ve Çalışma Alanları

Sosyolinguistik Çalışmaları

Hassanpour, Kürt sosyolinguistiğinin kurucusu olarak kabul edilir. Ana çalışma alanları şunlardı:12

  • Kürt dili ve milliyetçilik ilişkisi
  • Dil politikaları ve dil hakları
  • Medya çalışmaları ve iletişim teknolojileri
  • Diaspora çalışmaları

Temel Eserleri

#### 1. “Nationalism and Language in Kurdistan 1918-1985” (1992)

Bu çalışma, Kürt milliyetçiliğinin tarihsel, edebi ve sosyolinguistik temellerini inceleyen ilk kapsamlı çalışmadır. Türkçe’ye “Kürdistan’da Milliyetçilik ve Dil (1918-1985)” adıyla çevrilmiş ve Avesta Yayınları tarafından basılmıştır.13147

#### 2. MED-TV Araştırmaları

Hassanpour’un en önemli katkılarından biri, ilk Kürt uydu televizyon kanalı MED-TV üzerine yaptığı öncü araştırmalardır. “Satellite footprints as national borders: MED-TV and the extraterritoriality of state sovereignty” (1998) başlıklı makalesi bu konudaki en önemli çalışmasıdır.1516

#### 3. Diaspora Çalışmaları

Shahrzad Mojab ile birlikte yazdığı “Kurdish diaspora” çalışması ve “Diaspora, homeland and communication technologies” eseri, Kürt diasporası üzerine temel kaynaklardır.1715

Google Scholar Verileri

Hassanpour’un akademik etkisi Google Scholar verilerine göre şu şekildedir:15

  • 1956 alıntı (2011 itibarıyla)
  • En çok alıntılanan eseri: “Nationalism and language in Kurdistan, 1918-1985” (449 alıntı)
  • İkinci sırada: “Satellite footprints as national borders” (170 alıntı)

Medya ve İletişim Teknolojileri Çalışmaları

Uydu Televizyonu ve Kürt Kimliği

Hassanpour, uydu televizyon teknolojisinin Kürt kimliği üzerindeki etkilerini inceleyen ilk akademisyenlerden biriydi. MED-TV’nin Kürt milliyetçiliğinin gelişimindeki rolünü analiz ederek, iletişim teknolojilerinin ulus inşa süreçlerindeki önemini ortaya koydu.16

Dil ve Teknoloji İlişkisi

Modern teknolojilerin geleneksel Kürt toplumundaki etkilerini, müzik gelenekleri ve sözlü kültür bağlamında inceledi. Bu çalışmalar, teknolojik değişimin kültürel kimlik üzerindeki etkilerini anlamada önemli teorik katkılar sağladı.18

Feminist Çalışmalar ve Kadın Hakları

Shahrzad Mojab ile İşbirliği

Yaşam boyu ortağı ve meslektaşı Prof. Shahrzad Mojab ile birlikte kadın hakları ve feminist teori alanında önemli çalışmalar yürüttü. Bu işbirliği sadece akademik çalışmalarla sınırlı kalmayıp, feminist aktivizm ve toplumsal hareketlere de uzandı.1911

Önemli Ortak Çalışmaları

  • “Women of Kurdistan: A Historical and Bibliographic Study” (2021)2021
  • “Thoughts on the struggle against ‘honor killing’” (2002)15
  • “The Politics and Culture of ‘Honour Killing’” (2003)15

Kürt Çalışmalarındaki Önemi

Disiplinin Kurucusu

Hassanpour, Kürt çalışmalarını akademik bir disiplin haline getiren en önemli isimlerden biridir. Kürt tarihini, dilini ve kültürünü sistematik bir şekilde incelemeye yönelik teorik çerçeveler geliştirdi.4

Marksist Yaklaşımın Uygulanması

Kürt sorununun analizinde Marksist teoriyi uygulayarak, sınıf mücadelesi perspektifinden milliyetçilik ve dil politikalarını ele aldı. Bu yaklaşım, geleneksel milliyetçi analizleri aşan yeni bir paradigma sundu.18

Arşiv ve Dokümantasyon Çalışmaları

Kürt kültürel mirasının korunması konusunda öncü çalışmalar yaptı. University of Toronto Arşivleri’nde bulunan “Amir Hassanpour Fonds”, onun bu alandaki katkılarının somut bir örneğidir.223

Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri

Toronto Üniversitesi’ndeki Dersleri

University of Toronto’da verdiği dersler şunları içeriyordu:3

  • Ortadoğu çalışmalarında medya
  • Milliyetçilik ve sosyal hareketler
  • Çatışma ve demokrasi
  • “Theory and Method in Middle Eastern Studies” (Zorunlu lisansüstü dersi)

Pedagojik Yaklaşımı

Öğrencileri arasında popüler olan Hassanpour, eleştirel ve dönüştürücü pedagoji konusundaki bağlılığıyla tanınıyordu. Oryantalist kökleri olan disiplinin tarihçiliği ve metodolojisini sorgulatan dersleri vermesi, öğrencilerinin entelektüel gelişiminde büyük etkisi oldu.3

Uluslararası Tanınırlığı ve Etkileri

Danışmanlık Faaliyetleri

ABD, Hollanda ve İsveç’teki Kürt çalışmaları programları ve dil kurs teklifleri için danışma kurullarında görev aldı. Kanada ve yurtdışındaki çeşitli devlet kurumları ve organizasyonlar için danışmanlık hizmetleri verdi.3

Editörlük Görevleri

  • Derwaze: Kurdish Journal of Social Sciences and Humanities editörü3
  • Gzing dergisi editörü3
  • Kurdish Studies dergisi kurucu editöryel danışma kurulu üyesi12

Vefatı ve Anma Etkinlikleri

Hastalık ve Vefat

16 yıllık tiroit kanseri mücadelesinin ardından, 24 Haziran 2017’de Toronto’daki Princess Margaret Hastanesi’nde hayatını kaybetti. Kanserin omurgasına yayılması sebebiyle uzun süre tedavi görmüştü.235

Anma Töreni

22 Temmuz 2017’de University of Toronto’da düzenlenen anma törenine birçok milletten 250 kişi katıldı. Bu tören, onun uluslararası düzeydeki etkisini ve saygınlığını gösterdi.6

Tepkiler

Vefatından sonra dünya çapında, özellikle Ortadoğu, Avrupa ve Kürt toplulukları arasında büyük yankı uyandırdı. Sosyal medyada dünya çapından gelen mesajlar, adalet ve daha iyi bir dünya için mücadele eden bir insanın özelliklerini yansıtıyordu.5

Mirası ve Sürdürülen Çalışmalar

Amir Hassanpour Fonds

University of Toronto Arşivleri’nde korunan kişisel ve akademik arşivi, Kürt çalışmaları alanındaki gelecek araştırmalar için değerli bir kaynak oluşturuyor. Arşiv, Kürtçe, Sorani, Farsça ve İngilizce olmak üzere dört dilde rehber sunar.223

Burs Programı

University of Toronto’da “Amir Hassanpour Graduate Scholarship in Kurdish Studies” adlı burs programı kuruldu. Bu burs, Kürt çalışmaları alanında yüksek lisans veya doktora yapan öğrencilere seyahat, arşiv araştırması ve dil eğitimi için destek sağlıyor.24

Akademik Dergi

Onun anısına “Kurdish Studies” dergisinde özel sayılar çıkarıldı. Bu yayınlar, onun teorik katkılarını ve metodolojik yaklaşımlarını günümüz araştırmacıları için erişilebilir kılıyor.252618

Teorik Katkıları ve Metodolojisi

Eleştirel Sosyolinguistik

Hassanpour’un sosyolinguistik yaklaşımı, Chomsky’nin Üretici Dilbilgisi teorisiyle değil, Marksist paradigmayla şekillenmiş bir sosyolinguistik çerçeve üzerine kuruluydu. Bu yaklaşım, dil ve toplum arasındaki diyalektik kesişimi vurguluyordu.18

Metodolojik Yenilikler

Kürt çalışmalarında şu metodolojik yenilikleri getirdi:18

  • Tarih, dilbilim ve iletişim çalışmalarının entegratif epistemolojisi
  • Yerel kaynaklarla uluslararası teorik literatürün sentezi
  • Sözlü gelenekler ve modern teknolojilerin karşılaştırmalı analizi

Eleştirel Yaklaşımları

Geleneksel Kürt milliyetçisi söylemlerine eleştirel yaklaştı. Özellikle dil saflaştırma kampanyalarını, “dili sakatladığı, engelini çıkardığı ve fakirleştirdiği” gerekçesiyle sert şekilde eleştirdi.18

Karşılaştırmalı Çalışmalar

Soykırım Araştırmaları

Ermeni ve Asuri soykırımları (1915-1921) üzerine yaptığı araştırmalar, karşılaştırmalı soykırım çalışmaları alanına önemli katkılar sağladı. Bu çalışmalar, Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki sistematik şiddetin analizini içeriyordu.1

Uluslararası Perspektif

Kürdistan, İran, Filistin ve Mao liderliğindeki Çin’e özel vurgu yaparak uluslararası devrimci hareketlerle ilgili malzemeler topladı. Bu karşılaştırmalı yaklaşım, yerel mücadeleleri küresel bağlama oturtmasını sağladı.3

Sonuç

Amir Hassanpour, sadece bir akademisyen değil, aynı zamanda devrimci bir entelektüel, feminist bir aktivist ve uluslararası bir düşünür olarak yaşadı. Kürt çalışmalarını akademik bir disiplin haline getiren öncü rolü, sosyolinguistik alandaki teorik katkıları ve Marksist-feminist perspektiften yürüttüğü analitik çalışmaları ile kalıcı bir miras bıraktı.4126

Onun “enternasyonalist” kimliği, yerel mücadeleleri küresel adalet perspektifi içinde ele alma yaklaşımını yansıtır. Bu yaklaşım, günümüz Kürt çalışmaları ve daha geniş anlamda sosyal bilimler için hâlâ ilham verici bir model oluşturmaktadır.6

Hassanpour’un mirası, sadece yayımladığı eserler ve geliştirdiği teorilerle sınırlı değildir. University of Toronto’da kurduğu arşiv, kurulmuş olan burs programı ve dünya çapında yetiştirdiği öğrenciler aracılığıyla çalışmaları gelecek nesillere aktarılmaya devam etmektedir.24223
10010110210310410510610710810911011111211311411511611711811912012112212312412512612712812913013113213313413527282930313233343536373839404142434445464748495051525354555657585960616263646566676869707172737475767778798081828384858687888990919293949596979899

⁂
  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Amir_Hassanpour
  2. https://artigercek.com/kultur-sanat/amir-hassanpour-hayata-veda-etti-24162h
  3. https://discoverarchives.library.utoronto.ca/index.php/amir-hassanpour-fonds
  4. https://www.nmc.utoronto.ca/research-publications/faculty-publications/political-and-cultural-history-kurds
  5. https://windsorstar.com/news/local-news/kurdish-scholar-former-u-of-w-prof-succumbs-to-cancer
  6. https://revcom.us/a/502/awtwns-remembering-amir-hassanpour-en.html
  7. https://mellenpress.com/book/Nationalism-and-Language-in-Kurdistan-1918-1985-the-Language-Factor-in-National-Development/2990/
  8. https://books.google.com/books/about/Nationalism_and_Language_in_Kurdistan_19.html?id=fP9jAAAAMAAJ
  9. https://www.irannamag.com/en/article/kurdish-brother-amir-hassanpour/
  10. https://magazine.utoronto.ca/people/faculty-staff/a-scholar-who-spoke-up-for-an-entire-people-amir-hassanpour-megan-easton/
  11. https://en.wikipedia.org/wiki/Shahrzad_Mojab
  12. https://brill.com/edcollchap-oa/book/9789004506176/BP000010.xml
  13. http://www.hewalname.com/ku/wp-content/uploads/2019/07/Amir-Hassanpour-Kürdistan’da-Milliyetçilik-ve-Dil-1918-1985.pdf
  14. https://kutuphane.ttk.gov.tr/details?id=556108\&materialType=KT\&query=Kürt+milliyetçiliği.
  15. https://scholar.google.com/citations?user=eJY4yhsAAAAJ\&hl=en
  16. https://chmk.org/2948/
  17. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203380642-7/diaspora-homeland-communication-technologies-amir-hassanpour
  18. https://kurdishstudies.net/menu-script/index.php/KS/article/download/155/144/145
  19. https://wgsi.utoronto.ca/person/shahrzad-mojab/
  20. https://brill.com/downloadpdf/display/book/9789004726239/BP000013.pdf
  21. https://www.tplondon.com/product/women-kurdistan/
  22. https://american-archivist.kglmeridian.com/view/journals/aarc/86/2/article-p325.xml
  23. https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Amir_Hassanpour
  24. https://www.nmc.utoronto.ca/graduate/current-graduate-students/scholarships-awards
  25. https://kurdishstudies.net/journal/index.php/ks/article/view/443
  26. https://kurdishstudies.net/menu-script/index.php/KS/article/view/155
  27. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/19436149.2018.1426687
  28. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2950105924000123
  29. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S136984782500021X
  30. https://www.nature.com/articles/s41598-024-51309-y
  31. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0098135424001352
  32. https://findingspress.org/article/123208-clustering-micromobility-devices-based-on-speed-and-comfort
  33. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2405844024133683
  34. https://stemcellres.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13287-024-03813-1
  35. https://www.academia.edu/43127454/Amir_Hassanpour_fonds
  36. https://1000kitap.com/yazar/amir-hassanpour
  37. https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=20160522235929131701\&lng=7
  38. https://www.bernamegeh.com/tag/amir-hassanpour-hayat-hikayesi/
  39. https://www.bernamegeh.com/amir-hassanpour-kimdir/
  40. https://www.academia.edu/45607362/In_Memory_of_Professor_Amir_Hassanpour
  41. https://link.springer.com/10.1007/s10936-022-09911-6
  42. http://journals.aom.org/doi/full/10.5465/AMPROC.2024.10301abstract
  43. https://www.semanticscholar.org/paper/c96d9f0f6c09f5e3f27a996705f1a0920b212b55
  44. https://www.semanticscholar.org/paper/6a71eccfd3c73be56568729c3d0af994c2b50dbd
  45. https://www.aclweb.org/anthology/2021.teachingnlp-1.11
  46. https://dergipark.org.tr/tr/doi/10.17263/jlls.904059
  47. https://academic.oup.com/edited-volume/37097/chapter/323256141
  48. https://arxiv.org/pdf/2502.18313.pdf
  49. https://arxiv.org/pdf/2301.12463.pdf
  50. https://www.aclweb.org/anthology/D19-1384.pdf
  51. http://arxiv.org/pdf/2109.10952.pdf
  52. https://arxiv.org/pdf/2308.05336.pdf
  53. https://arxiv.org/pdf/2405.06710.pdf
  54. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4534460/
  55. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/23311983.2023.2207264?needAccess=true\&role=button
  56. http://link.aps.org/pdf/10.1103/PhysRevResearch.3.023241
  57. https://arxiv.org/pdf/2402.02548.pdf
  58. https://brill.com/edcollchap-oa/book/9789004506176/BP000010.pdf
  59. https://www.jstor.org/stable/4328533
  60. https://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=20\&q=20220403084100409913
  61. https://www.semanticscholar.org/paper/c519f488d38b77833c7139a19ae5e1ae2678713a
  62. https://arxiv.org/pdf/1801.04993.pdf
  63. https://arxiv.org/html/2503.02997
  64. https://arxiv.org/pdf/2311.10203.pdf
  65. https://arxiv.org/pdf/1803.01863.pdf
  66. https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/2304/2304.00340.pdf
  67. http://arxiv.org/pdf/2311.14699.pdf
  68. http://arxiv.org/pdf/2401.16425.pdf
  69. https://arxiv.org/pdf/2008.00343.pdf
  70. https://www.mdpi.com/2075-4698/14/3/32/pdf?version=1708498763
  71. https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/F01A5C2E324408822523A0CA82F471FD/S0010417524000318a.pdf/div-class-title-beyond-long-distance-nationalism-khorasan-and-the-re-imagination-of-afghanistan-div.pdf
  72. https://www.scielo.br/j/rblc/a/KytrQkvR7FprzSzPyNqdcKw/?format=pdf\&lang=en
  73. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1280935/
  74. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1280610/
  75. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1299743/
  76. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1329699/
  77. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1281092/
  78. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1260160/
  79. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1300414/
  80. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2150080/
  81. https://www.scirp.org/reference/referencespapers
  82. https://discoverarchives.library.utoronto.ca/index.php/background-research-history-and-politics-of-land-reform-in-iran
  83. https://www.semanticscholar.org/paper/0590c56102969fa8e0e5a0f8dae62b6b143d0077
  84. https://qtanalytics.in/journals/index.php/IJHIR/article/view/859
  85. https://www.semanticscholar.org/paper/fb14551868832fb24f82a6bfadecd42399828815
  86. https://islamjournal.idmedina.ru/jour/article/view/1053
  87. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/08935696.2018.1525969
  88. https://jgu.garmian.edu.krd/article_179008.html
  89. https://www.semanticscholar.org/paper/fa7c0d28269aac8874296a1b6fda698aa6c2df2b
  90. https://www.cambridge.org/core/product/identifier/S0003975614000289/type/journal_article
  91. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/03091325221114347
  92. https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/ED8FAF8A4242E9BD914FCDB94002EC4E/S1740022822000250a.pdf/div-class-title-transregional-by-design-the-early-communist-press-in-the-middle-east-and-global-revolutionary-networks-div.pdf
  93. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/00380385221098516
  94. https://downloads.hindawi.com/journals/ddns/2022/3806576.pdf
  95. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/0023656X.2022.2070735?needAccess=true
  96. https://downloads.hindawi.com/journals/jeph/2022/1231601.pdf
  97. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/23311983.2022.2136657?needAccess=true
  98. https://downloads.hindawi.com/journals/jeph/2022/2201497.pdf
  99. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/16544951.2024.2320946?needAccess=true
  100. https://merip.org/1994/07/the-kurdish-experience/
  101. https://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=8\&q=20220403084100409913
  102. https://ideas.repec.org/a/mig/ksjrnl/v5y2017i2p172-186.html
  103. https://dev2-ojs.unilak.ac.id/index.php/dinamisia/article/view/19614
  104. https://www.pagepress.org/journals/dr/article/view/9932
  105. https://journals.lww.com/10.4103/ijd.ijd_673_23
  106. https://www.pagepress.org/journals/index.php/dr/article/view/9886
  107. https://jurnal.dharmawangsa.ac.id/index.php/juwarta/article/view/4852
  108. https://www.sciendo.com/article/10.2478/jdis-2025-0023
  109. http://www.emerald.com/idd/article/52/1/23-38/1228719
  110. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/08971900231194200
  111. https://journals.lww.com/10.1097/GOX.0000000000003446
  112. http://jpmph.org/journal/view.php?doi=10.3961/jpmph.24.201
  113. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10110340/
  114. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5102341/
  115. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10131750/
  116. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5742034/
  117. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5933885/
  118. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9914755/
  119. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10116201/
  120. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7416836/
  121. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1132954/
  122. https://www.jstor.org/stable/4328626
  123. https://www.medyakitabevi.com/devletsiz-ulusun-kadinlari.html
  124. https://www.semanticscholar.org/paper/d6d612590f11ac54e76d5242c9a3ed15c7211adc
  125. http://link.springer.com/10.1057/9781137439802_4
  126. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10286632.2024.2428381
  127. https://karger.com/article/doi/10.1159/000341848
  128. http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10803920152411841
  129. http://link.springer.com/10.1057/9781137439802_6
  130. https://brill.com/view/journals/ijac/5/2/article-p224_006.xml
  131. https://www.degruyterbrill.com/document/doi/10.1515/9783110399882/html
  132. https://journal.uii.ac.id/IJIIS/article/view/38778
  133. https://www.sozialpolitik.ch/article/view/3695
  134. https://www.ccsenet.org/journal/index.php/jpl/article/download/62707/33711
  135. https://www.sozialpolitik.ch/fileadmin/user_upload/2018_1_Sheikhzadegan.pdf
, , , , , , , , ,