Hayv Kahraman

Hayv Kahraman, çağdaş sanatta en önemli figürlerden biri olan Irak kökenli Kürt-Amerikalı sanatçıdır. 1981 yılında Bağdat’ta doğan Kahraman, mülteci deneyimi, kadın kimliği, diaspora bilinci ve kültürel bellek temalarını eşsiz görsel diliyle harmanlayan çok disiplinli bir sanatçı olarak tanınmaktadır.¹²³

Erken Yaşam ve Eğitimi

Bağdat’taki Çocukluk Yılları

Hayv Kahraman, 1981 yılında Bağdat’ta dünyaya geldi. Annesi Kürt, babası ise üniversitede öğretmenlik yapan dilbilimciydi. Ailesi seküler bir ortamda büyüyen Kahraman, çocukluk yıllarında İran-Irak Savaşı’nın ve Körfez Savaşı’nın ağır koşullarını yaşadı. Sanatçı, bu dönemdeki anılarını şu sözlerle anlatır: “Yatak odası penceremden dışarı baktığımda hava saldırısı bombalarının yağmurunu görürdüm, havai fişek gibi görünüyorlardı”.⁴⁵⁶¹

Savaş döneminde ailesiyle birlikte sık sık amcasının evinin bodrum katında mum ışığında kart oyunları oynayarak vakit geçirirdi. Bu dönemde Bağdat’taki Müzik ve Bale Okulu’na devam etti. Çocukluk yıllarından itibaren sanatla ilgilenmeye başlayan Kahraman, ailesinin düzenlediği sanat toplantılarında sanatçılardan küçük eleştiriler ve övgüler alırdı.⁷⁴

Mülteci Olarak İsveç Yılları

1991 yılında, Kahraman 11 yaşındayken, ailesi sahte pasaportlarla Irak’tan kaçmak zorunda kaldı. Bu süreç özellikle travmatikti; İran sınırından Süleymaniye’ye 80 kilometrelik yolculuk 11 gün sürmüş, aile yolda benzini ve yiyeceği bitmiş, Kahraman bir fıstığı dört parçaya bölerek saklamıştı. Sınırın kapalı olduğunu öğrendikten sonra geri dönmek zorunda kalan aile, bir yıl sonra bir kaçakçının yardımıyla İsveç’e ulaşabildi.⁶⁸

İsveç’teki yaşantısı Kahraman’ın sanat pratiğinde merkezi bir role sahiptir. Umeå şehrinde yaşamaya başlayan aile için asimilasyon süreci oldukça zorlu oldu. Kahraman bu dönemi şöyle tanımlar: “Sınıfımda siyah saçlı tek çocuktum. Sınıfımda en koyu tenli çocuktum. Bu yüzden farklı muamele görüyordum… İsveç çok küçük bir ülke, dolayısıyla çok içe kapalı. Kahverengi bir insan olarak orada dolaşırken dikkat çekiyorsun”.⁹⁶

Bu dönemde müzik ve bale derslerine devam eden Kahraman, öğretmeninin ırkçılığı nedeniyle bu dersleri bırakmak zorunda kaldı. Ancak orta okulda bir sanat öğretmeni onun yeteneğini fark ederek resme odaklanmasını teşvik etti.⁴⁷

2006 yılında Umeå Üniversitesi’nde eğitimini tamamladı.¹⁰

İtalya’da Sanat Eğitimi

2005 yılında İtalya’ya giden Kahraman, Floransa’daki Accademia di Arte e Design di Firenze’de grafik tasarım eğitimi aldı. Bu dönem, sanatçının “beyaz” olmak istediği, kolonyal düşüncenin etkisinde kaldığı bir süreç olarak tanımladığı önemli bir aşamadır. İtalya’da geçirdiği dört yıl boyunca Rönesans estetiği ve Eski Ustalar’ın tekniklerini derinlemesine inceledi.²⁵¹¹

22 yaşındayken sürekli olarak koyu saçlı ve tanıdık özellikler taşıyan bir figürü çizmeye başladı – bu figür daha sonra tüm çalışmalarının merkezi haline gelecekti. İtalya’da geçirdiği süre, sanatçının görsel dilinin oluşmasında Rönesans resmi, Pers minyatürleri ve Japon ahşap baskılarının etkilerini harmanlayacağı hibrit tarzının temellerini attı.⁵¹²

Sanat Kariyeri ve Çalışmaları

Temel Tema ve Motifler

Hayv Kahraman’ın sanatı, kişisel tarihinden beslenen ancak kolektif deneyimi yansıtan güçlü tematik odaklara sahiptir. Çalışmalarının ana temaları şunlardır:

#### Diaspora ve Göç Deneyimi

Sanatçının mülteci kimliği, eserlerinin merkezinde yer alır. Kahraman, bu deneyimi şöyle açıklar: “İsveç’e mülteci olarak ilk geldiğimde benim için çok net bir öncesi/sonrası resmi vardı. Ancak zaman geçtikçe bu ikilikler kaybolmaya başladı”. Eserlerinde yerinden edilme, kimlik arayışı ve aidiyet sorunu sürekli olarak işlenen konulardır.⁹

#### Kadın Kimliği ve Beden Politikası

Kahraman’ın çalışmalarında kadın bedeni hem nesne hem de özne olarak merkezi rol oynar. Sanatçı, figürlerini kendisinin uzantıları olarak tanımlarken, bunların otoportre olmadığını, kolektif deneyimin temsilcileri olduğunu vurgular. Bu figürler, “öteki” olarak damgalanan bedenin direniş ve kurtuluş alanına dönüştürülmesini temsil eder.¹³¹⁴

#### Kültürel Bellek ve Travma

İran-Irak Savaşı ve Körfez Savaşları’nın tarihleriyle iç içe geçen çalışmaları, travmatik belleğin sanatsal formlarla işlenmesini konu alır. Kahraman, travma ve iyileşme arasındaki ilişkiyi, dokuma ve onarma metaforlarıyla görselleştirir.¹⁵

Görsel Dil ve Teknik

#### Karakteristik Figür: “O”

Kahraman’ın tüm çalışmalarında tekrar eden merkezi figür, sanatçının “O” (“She”) olarak adlandırdığı kadın karakteridir. Bu figür şu özelliklerle tanımlanır:

İridyum görünümlü solgun, neredeyse şeffaf deri
Siyah, genellikle tek fırça darbesiyle çizilen gür saçlar
Kalın siyah kaşlar
Parlak kırmızı dudaklar
Kuğu benzeri uzun boyun
Melankoli ve sükunet arası ifade¹²⁷

Bu figür, Pers minyatürleri, Japon illüstrasyonları ve Rönesans resimlerinden derlenen çok kültürlü güzellik ideallerinin sentezini oluşturur.¹⁶

#### Marbling (Ebru) Tekniği

Son dönem çalışmalarında Kahraman, Osmanlı dönemi ebru tekniğini kullanmaya başladı. Bu teknik, sanatçının kontrolü bırakmasını sağlayan önemli bir dönüşümü temsil eder. Kahraman bu süreci şöyle açıklar: “Ben çalışmalarımda çok kontrollü bir sanatçıyım. Hiçbir zaman tam olarak nasıl görüneceğini bilmeden bir resme başlamam… Ebru tekniği ise kontrolü bırakmama izin verdi”.¹⁷¹⁸

#### Dokuma ve Onarma

Kahraman’ın en önemli tekniklerinden biri, mahaffa (Irak’ta el yapımı palmiye yaprağından yelpaze) dokuma tekniğinden ilham alır. Sanatçı, tuvalleri cerrahi olarak keser ve parçalanmış diğer resimlerin şeritlerini dokuyarak “iyileşmiş” anılar yaratır. Bu süreç hakkında şu açıklamayı yapar:¹⁹²⁰¹⁶

“Bir figüratif resmin şeritlerini diğerinin yırtık yüzeyine dokurken bir ihanet ve çözüm hissi yaşıyorum. Süreç palimpsest doğasında, ancak resmin orijinal katmanını hala görebilir ve hissedebilirsiniz”.²⁰

Önemli Eser Serileri

#### “How Iraqi Are You?” (2015)

Bu seri, 12. yüzyıl Arap el yazmaları Maqamat al-Hariri’den ilham alan büyük ölçekli tuval çalışmalarından oluşur. Eserler, sürgün ve kimlik deneyimini, Irak’taki gündelik yaşam sahneleriyle birleştirerek anlatır.²¹

#### “Look Me in the Eyes” (2023-2024)

En kapsamlı müze sergilerinden biri olan bu seri, gözetim teknolojileri ve ötekileştirme üzerine odaklanır. Figürler genellikle iris’siz beyaz gözlerle resmedilir ve bu, hükümet takip teknolojilerini simgeler. Ebru tekniği bu seride yoğun olarak kullanılır.³²²

#### “Ghost Fires” (2025)

Los Angeles’taki yangınlardan ilham alan en son seri, ekolojik yıkım, bellek ve yeniden doğuş temalarını işler. Mermerleşmiş lifler, keten spiraller ve yanmış gözler içeren bu eserler, “yeniden dünya kurma” kavramını keşfeder.¹

Sergi Geçmişi ve Tanınırlık

Önemli Kişisel Sergiler

Müze Sergileri:

ICA San Francisco: “Look Me in the Eyes” (2024) – Frye Museum Seattle’a da gezdirildi³
Moody Center for the Arts, Rice University: “The Foreign in Us” (2024)²³
Shangri La Museum of Islamic Art, Honolulu: “To the Land of the Waqwaq” (2019)¹⁰
Contemporary Art Museum, St. Louis: “Acts of Reparation” (2017)²⁴
Joslyn Art Museum, Omaha (2016-2017)²⁴

Galeri Sergileri:

Jack Shainman Gallery, New York: “Ghost Fires” (2025), “Not Quite Human” (2019), “How Iraqi Are You?” (2015)¹⁰²⁴
The Third Line, Dubai: “Gut Feelings: Part II” (2023), “Audible Inaudible” (2016)²⁴
Vielmetter Los Angeles: “The Touch of Otherness” (2021), “Silence is Gold” (2018)²⁴
Pilar Corrias, London: “She has no name” (2024), “Not Quite Human: Second Iteration” (2020)²⁵

Grup Sergileri ve Bienaller

Hawai’i Triennial 2025: “ALOHA NŌ” (2025)²⁶
24th Biennale of Sydney: “Ten Thousand Suns” (2024)¹
Jameel Prize shortlist, Victoria \& Albert Museum, London (2011, 2018)²⁷²⁴
“Unveiling: New Art from the Middle East”, Saatchi Gallery, London (2009)²⁴

Koleksiyonlar ve Tanınırlık

Müze Koleksiyonları

Kahraman’ın eserleri dünya çapında prestijli koleksiyonlarda yer almaktadır:

Amerika:

Los Angeles County Museum of Art (LACMA)²⁵¹
Museum of Contemporary Art, San Diego²⁵
North Carolina Museum of Art¹
Birmingham Museum of Art, Alabama²⁵
Pérez Art Museum Miami²⁵

Uluslararası:

British Museum, London¹²⁵
MATHAF: Arab Museum of Modern Art, Doha¹²⁵
Barjeel Art Foundation, Sharjah²⁵¹

Ödüller ve Tanınırlık

Jameel Prize shortlist (2011, 2018) – Victoria \& Albert Museum²⁸²⁷
“Excellence in Cultural Creativity” ödülü – Global Thinkers Forum (2014)²⁷²⁸
AIGA \& Design Observer: 50 Books | 50 Covers Winner (2018)²⁹

Temsil Eden Galeriler

Jack Shainman Gallery, New York¹
Pilar Corrias, London¹
Vielmetter Los Angeles¹
The Third Line, Dubai¹

Sanatçının Felsefesi ve Görüşleri

Sanat Anlayışı

Kahraman, sanatsal pratiğini şu sözlerle özetler: “Çalışmalarımdaki figürler korkunç bir tesadüfün tehlikeli durumunda yaşıyor. Olaylar oluyor, olacak, oldu; konuşulduğunda yaralayacak ve tabu sayılan ya da üstesinden gelinmesi çok zor olan şeyler; yine de figürlerin üzerine yücelik aurası çökíyor”.³⁰

Kolektif vs Bireysel

Sanatçı, çalışmalarında bireyselden ziyade çoğulluğa odaklandığını vurgular. Ana figürü hakkında şöyle der: “O, marjinlerde yaşayan, mekansal ve zamansal yerinden edilmenin hayatını sürdüren ve bu hayatta gezinen biridir. Aynı zamanda hem kişisel hem de kolektif anısal aktarımın aracısı, gelecek ve şimdiki gerçekliklerin sorguladığıdır”.¹⁹

Travma ve İyileşme

Kahraman, travmanın sanatsal dönüşümü konusunda: “Terapistim diyor ki iyileşmek için kırılmalısın, kırılmak için de acı hissetmelisin”. Bu felsefe, eserlerindeki kesme, yırtma ve yeniden dokuma süreçlerinin altında yatar.¹¹

Etki ve Önemi

Çağdaş Sanattaki Yeri

Hayv Kahraman, 21. yüzyıl çağdaş sanatında diaspora, göç ve kimlik temalarını işleyen en önemli sanatçılardan biridir. Hibrit görsel dili ve çok kültürlü yaklaşımı, küreselleşen dünyanın sanat sahnesinde öncü niteliği taşır.

Feminist Sanat Bağlamı

Kadın bedenini direniş ve kurtuluş alanı olarak yeniden tanımlayan yaklaşımıyla, çağdaş feminist sanat pratiğinde önemli bir konuma sahiptir. “Bir kadın ordusu inşa etme” kavramıyla kolektif güçlenmeyi savunur.⁶

Göç ve Mülteci Deneyimi Temsili

Mülteci kimliğini sanatsal ifadeye dönüştüren yaklaşımıyla, zorlu göç deneyimlerinin sanatta temsili konusunda öncü rol oynar. Özellikle 21. yüzyılın göç krizleri bağlamında eserleri büyük yankı uyandırır.

Kültürlerarası Diyalog

Doğu ve Batı sanat geleneklerini harmanlayan tekniğiyle, kültürlerarası diyalogun sanattaki örneklerinden birini oluşturur. Bu yaklaşım, küresel sanat dünyasında artan hibrit kimliklerin temsilinde örnek teşkil eder.

Hayv Kahraman, kişisel travmasını evrensel bir dile dönüştüren, diaspora deneyimini güçlü görsel metaforlarla ifade eden ve çağdaş sanatın en önemli seslerinden biri olarak tarihte yerini almış bir sanatçıdır. Çalışmaları, 21. yüzyılın küresel göç hareketleri, kimlik sorunları ve kültürel bellek temaları açısından belgesel nitelik taşırken, aynı zamanda büyüleyici estetik değerlere sahiptir.

⁂

H, 20.Yüzyıl, 21.Yüzyıl, Başûr, Kültür, Resim, Sanat