Şeyh Murşid Xeznewi

Şeyh Murşid Xeznewi (Kürtçe: Şêx Murşîd Xeznewî, Arapça: الشيخ مرشد الخزنوي), Suriye’nin en tanınmış Kürt din alimlerinden ve Haznevi Nakşibendi tarikatının günümüzdeki önemli temsilcilerinden biridir. Şehit Şeyh Maşuk Haznevi’nin oğlu olan Murşid Xeznewi, hem dini otoritesi hem de siyasi aktivizmiyle dikkat çeken çok boyutlu bir kişiliktir.¹²³

Aile Kökeni ve Soyağacı

Haznevi Ailesi ve Tarikatı

Murşid Xeznewi, Suriye’nin en büyük tarikatlarından biri olan Haznevi Tarıkatını kuran ve yöneten aileye mensuptur. Haznevi ailesi, Nakşibendi tarikatının Halidî kolunun Hazneviyye alt kolunu kurmuş seyyid bir ailedir. Aile fertleri Seyyid oldukları için Hz. Muhammed’in Ehl-i beytindendir.⁴

Aile Soyağacının Ana Hatları

Haznevi ailesinin kurucuları Şeyh Ahmed Haznevi ve Şeyh Muhammed Emin Haznevi’dir. Aile soyağacında yer alan önemli şeyhler şunlardır:⁴

• Şeyh Ahmed Haznevi (ö. 1950) – Tarikatın kurucusu
• Şeyh Muhammed Emin Haznevi
• Şeyh Masum Haznevi
• Şeyh İzzeddin Haznevi – Murşid Xeznewi’nin babası
• Şeyh Muhammed Maşuk Haznevi (ö. 2005) – Murşid Xeznewi’nin babası

Erken Yaşamı ve Eğitimi

Doğumu ve Çocukluğu

Murşid Xeznewi, Kamışlı’nın Til Maruf köyünde dünyaya gelmiştir. Babası Şeyh Maşuk Haznevi’nin 16 çocuğundan biridir. Ailesi Nakşibendi şeyhi olup, soylarının Serhat’tan buraya göç ettiği belirtilmektedir.⁵³

Akademik Eğitimi

Murşid Xeznewi, İslami ilimler alanında doktora derecesi almış bir akademisyendir. Babasının izinden giderek ömrünü İslam ilmini öğrenmeye adamış ve İslam hukukunun (fıkıh) ve usulünün yanı sıra İslami bilimlerde yüksek öğrenim görmüştür.⁶

Babası Şehit Şeyh Maşuk Haznevi

Babasının Hayatı ve Eğitimi

Şeyh Muhammed Maşuk İzzeddin Haznevi, 25 Ocak 1958’de Kamışlı’nın Til Maruf köyünde doğdu. Önce babası Şeyh İzzeddin Haznevi’den, ardından ünlü eğitimci Molla Abdullah Kartimini’den ders aldı. Şam’da İslami Bilimler Enstitüsü’nün Şeriat bölümünden mezun oldu, ardından Medine’de İslami Bilimler alanında lisans derecesi aldı. Pakistan’dan doktora derecesi aldı ve Riyad, Viyana gibi birçok uluslararası konferansa katıldı.⁷⁵

Şehadetinin Etkileri

10 Mayıs 2005’te Şam’da Suriye istihbaratı tarafından kaçırılan Şeyh Maşuk Haznevi, 1 Haziran 2005’te Deyrezor’da işkence görerek şehit edildi. Bu olayın, Rojava’daki çatışmaların temellerinden biri olduğu kabul edilir. Yaklaşık 500 bin kişinin katıldığı bir cenaze töreniyle Kamışlı’daki Kudurbeg Mezarlığı’nda toprağa verildi.³⁵

Norveç Dönemi ve Sürgün Yılları

Babasının şehadetinin ardından Murşid Xeznewi, Norveç’e yerleşti ve uzun yıllar burada yaşadı. Bu dönemde hem akademik çalışmalarını sürdürdü hem de Kürt meselesine dair uluslararası düzeyde faaliyetler yürüttü. Konuşmalarında, 2005 yılında Esad’ın adamları tarafından öldürülen babasına atıfta bulunarak “şehit çocuğu” olduğunu belirtip, geri dönmesinde babası gibi şehit olanların etkili olduğunu vurguladı.²⁸¹

2024 Suriye’ye Dönüş

Suriye’de 8 Aralık 2024’te gerçekleşen devrimden sonra Murşid Xeznewi, ikamet ettiği Norveç’ten Kamışlı’ya döndü. Bu dönüş büyük ilgiyle karşılandı ve Rojava’daki siyasi gelişmelerde aktif rol almaya başladı.⁸⁹

Dini ve Akademik Otoritesi

Doktora Derecesi ve Uzmanlık Alanları

Dr. Murşid Haznevi, İslam hukuku (fıkıh) ve usulü alanında doktora derecesine sahiptir. İslami ilimler, özellikle Kürtler ve İslam arasındaki ilişki konusunda uzmanlaşmıştır. Akademik çalışmalarında İslami jurisprudans (hukuk bilimi) ve kökenlerini incelemektedir.⁶

Nakşibendi-Halidiyye Geleneği

Murşid Xeznewi, Nakşibendi tarikatının Halidiyye kolunun Hazneviyye şubesini temsil etmektedir. Bu gelenek, klasik sünni doktrin içerisinde yetişmiş olup, Kuşeyri, Gazzali, İmam-ı Rabbani ve Halid-i Bağdadi üzerinden gelen sünnete bağlı, şeriatı esas kabul eden bir tasavvuf anlayışını benimser.¹⁰¹¹¹²

Siyasi Faaliyetleri ve Görüşleri

Kürt Birliği ve Ulusal Dayanışma

Murşid Xeznewi’nin en önemli siyasi mesajlarından biri Kürt birliğidir. Konuşmalarında Kürtlerin birliğini ve beraberliğini sağlamak ve olası Kürt ayrılıklarının önüne geçmek için çalışmalarının manevi bir görev olduğunu vurgulamaktadır.¹³¹²

DSG ve Rojava İdaresi ile İlişkileri

2024’te Suriye’ye dönüşünün ardından, Demokratik Suriye Güçleri (DSG) Genel Komutanı Mazlum Abdi ile görüştü. Bu görüşmede DSG’nin kadın ve erkek savaşçılarının Kürtleri koruduğunu belirterek, “askeri olarak sınırsız şekilde DSG’nin destekçisiyim” dedi.¹⁴⁹

Dini Kimlik ve Siyasi Aktivizm

Murşid Xeznewi, dini kimliği ile siyasi aktivizmini birleştirme konusunda şunları belirtmektedir: “Kürt kimliğim ve dini inancım beni aynı yöne yönlendiriyor; özgürlük, adalet ve halkımın haklı davası”. Din ile siyasetin çatışmak zorunda olmadığını, tam aksine birbirini ahlaki olarak besleyebileceğini savunmaktadır.¹³

Teolojik Görüşleri ve Perspektifi

İslam’ın Adalet Vurgusu

Murşid Xeznewi’nin teolojik yaklaşımında İslam’ın adalet çağrısı merkezi bir yer tutmaktadır. “Din, rejimlerin aracı değil; mazlumların yanında duran bir güçtür” sözleriyle dinî otoritenin nasıl kullanılması gerektiğine dair net bir pozisyon ortaya koymaktadır.¹³

Çoğulculuk ve Tolerans

Konuşmalarında çoğulculuktan, kadınların siyasetteki yerinden ve Rojava’nın çoğulcu geleceğinden bahsetmektedir. Bu yaklaşım, geleneksel İslami anlayış ile modern demokratik değerleri birleştirme çabasını yansıtmaktadır.¹³

Önemli Eserleri ve Çalışmaları

Murşid Xeznewi’nin akademik çalışmaları özellikle Kürtler ve İslam arasındaki ilişki, İslam hukuku ve Nakşibendi tasavvufu üzerine yoğunlaşmaktadır. Doktora tezi İslam jurisprudansı ve kökenlerini konu almaktadır.⁶

Güncel Faaliyetleri

Medya ve Söyleşiler

Murşid Xeznewi, çeşitli medya organlarında düzenli olarak görüşlerini paylaşmaktadır. Rudaw TV, Jiyan News gibi Kürt medya organlarına röportajlar vermekte ve Kürt halkının geleceğine dair değerlendirmelerde bulunmaktadır.¹⁵²

Hutbe ve Vaazları

2024’te Suriye’ye dönüşünün ardından, Şeyh Meşuk Xeznewi Camii’nde hutbe vermeye başladı. Bu hutbelerinde Kürt birliği mesajlarını iletmekte ve halk cami önünde toplanarak Kürtler arası ittifak sloganları atmaktadır.⁹

Akademik ve Entelektüel Çalışmalar

Rojava Üniversitesi gibi eğitim kurumlarıyla bağlantılı olarak, bölgedeki İslami eğitim ve araştırma faaliyetlerinde rol almaktadır. Demokratik İslam Kongresi gibi yapılarla işbirliği halinde çalışmaktadır.¹⁶¹⁷

Uluslararası İlişkiler ve Tanınırlığı

Murşid Xeznewi, uluslararası düzeyde tanınan bir figür haline gelmiştir. Norveç’teki yaşamı boyunca Avrupa’daki Kürt diasporasıyla yakın ilişkiler kurmuş ve Kürt meselesinin uluslararası kamuoyunda duyurulması için çalışmıştır.¹⁸

Eleştiriler ve Tartışmalar

Bazı çevreler tarafından Murşid Xeznewi’nin siyasi aktivizmi tartışma konusu yapılmaktadır. Ancak kendisi bu konuda şu açıklamayı yapmaktadır: “Ben bir din alimiyim. Siyasetle işim olmaz. Ben Kürt toplumu arasındaki anlaşmazlıkları çözebilirim”.⁹

Gelecek Vizyonu ve Hedefleri

Murşid Xeznewi’nin gelecek vizyonu, Kürtlerin demokratik haklar temelinde örgütlenmesi ve İslami değerlerle modern demokratik ilkelerin uyumlu bir şekilde yaşatılması üzerine kuruludur. “Umudumuz var, tarih yazıyoruz. İnşallah bu umudumuzu kaybetmeyeceğiz” sözleriyle gelecek hakkındaki iyimserliğini dile getirmektedir.¹⁷⁹

Sonuç ve Değerlendirme

Şeyh Murşid Xeznewi, geleneksel İslami otoriteyi çağdaş siyasi realitelerle birleştiren, Kürt ulusal mücadelesini İslami değerlerle harmanlayarak yürüten önemli bir figürdür. Babasının şehadetinden aldığı ilhamla, Kürt halkının haklarını savunma konusunda kararlı duruşu ve akademik birikimi ile tanınmaktadır.

Onun kişiliğinde, traditional İslami bilgiyle modern akademik eğitimin, yerel Kürt kimliğiyle evrensel İslami değerlerin, dini otoriteyle siyasi aktivizmin bir araya geldiği görülmektedir. Bu özellikleri onu, hem Kürt toplumu hem de İslam dünyası için önemli bir referans noktası haline getirmektedir.
^{192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354555657585960616263646566676869707172737475767778}

1. https://eksisozluk.com/mursid-xeznewi–7926607
2. https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/281220242
3. https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/020620225
4. https://tr.wikipedia.org/wiki/Haznevi_ailesi
5. https://en.wikipedia.org/wiki/Mashouq_al-Khaznawi
6. https://www.youtube.com/watch?v=qpxUdvYrvfE
7. https://www.arknews.net/en/node/36937
8. https://www.haksozhaber.net/pkknin-beklenen-mehdisi-seyh-mursid-haznewi-35502yy.htm
9. https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/201220246
10. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/haznevi-sahi-hazne-ahmet-haznevi
11. https://dergipark.org.tr/en/pub/tasavvufdergisi/issue/59447/854010
12. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1489095
13. https://www.numedya24.com/kurt-din-alimi-sex-mursid-el-xeznewi-kurtler-sadece-dua-etmeyecek-kendi-yolunu-da-cizecek/
14. https://www.youtube.com/watch?v=MNRFYp8pDaw
15. https://www.youtube.com/watch?v=8-Q1ZpRxPxY
16. https://mesopotamia.coop/tag/rojava-university/
17. https://mesopotamia.coop/explainer-religion-is-the-energy-of-liberation-islam-in-nes/
18. https://www.numedya24.com/sex-mursid-el-xeznewi-panelde-konustu-kurdistan-hicbir-partinin-degil-halkindir/
19. https://fanack.com/syria/society-of-syria/khaznawi-naqshbandi-sufism-in-syria-between-rejection-and-growth/
20. https://en.wikipedia.org/wiki/Naqshbandi
21. https://www.washingtoninstitute.org/media/5182
22. https://naqshbandi.org/tariqa/
23. https://lokmanslimfoundation.org/documents_detail/18/
24. https://research.sabanciuniv.edu/49840/1/10623957-İsaUğurlu.pdf
25. https://www.instagram.com/reel/DD-NXS0BOz6/
26. https://sufiqalam.com/2020/12/14/the-naqshbandi-tariqa/
27. https://naqshabandi.org/initiation/
28. https://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/ehuam/65a60cf4-18d3-4fcf-9c84-2f28c85c3df2.pdf
29. https://sufi.no/Murshidas_Autobiography
30. https://www.jstor.org/stable/48543831
31. https://wahiduddin.net/mv2/bio/Sketches.htm
32. https://www.tiktok.com/@mursid241/video/7476319301645896978
33. https://www.academia.edu/89704312/Ahmad_al_Khaznawi_and_Khaznwiyya_as_a_Branch_of_Khalidiyya
34. https://civiroglu.net/2014/08/10/xeznewi_ezidi/
35. https://makpirtuk.de/en/department-store/
36. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tasavvufdergisi/issue/59447/854010
37. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2330463
38. https://ahmedamiruddin.wordpress.com/2013/03/30/the-illustrious-lineage-of-khwaja-baha-al-din-shah-naqshband-bukhari-qad/
39. https://s.rfi.fr/media/display/2b821b26-a376-11eb-9854-005056a99247/108 Popular Protest in North Africa and the Middle East VI – The Syrian Peoples Slow-motion Revolution.pdf
40. https://ahmedamiruddin.wordpress.com/goldenchain/
41. https://ciaotest.cc.columbia.edu/olj/meria/meria_200709/meria_200709_9_rubin.pdf
42. https://www.justice.gov/file/264556/dl
43. https://brill.com/downloadpdf/book/9789004387287/BP000012.pdf
44. https://kurdipedia.org/default.aspx?q=20221114194317445332\&lng=8
45. https://www.welattv.net/node/3047
46. https://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/alintilar/1015.pdf
47. https://www.alliant.edu/psychology/marital-and-family-therapy/phd
48. http://cdn.hitit.edu.tr/sbe/files/91057_1809241334750.pdf
49. https://www.rudaw.net/english/middleeast/syria/241220247
50. https://www.academia.edu/44813093/İttihat_Terakki_Y%C3%B6neticileri_Aras%C4%B1nda_Birinci_D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1_na_Giri%C5%9F_Tart%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1
51. https://osteopathic.nova.edu/degrees/doctoral/marriage-family-therapy-dmft/index.html
52. https://kitap.tyb.org.tr/kitap/2022.pdf
53. https://osteopathic.nova.edu/degrees/doctoral/couple-family-therapy/index.html
54. https://marsal.umich.edu/academics-admissions/degrees/doctoral
55. http://ndl.ethernet.edu.et/bitstream/123456789/54983/1/109.pdf.pdf
56. https://www.academia.edu/126723563/Eskis_ehir_Eg_itim_Tarihinden_S_ahsiyetler_talebeler_ve_mu_rebbiler
57. https://www.cambridge.org/core/books/we-gods-people/state-islam-nation-and-patriotism-neverending-tensions/5AA307EF87D493C2F6393045492B9820
58. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/16560
59. https://www.institutkurde.org/en/publications/bulletins/pdf/359.pdf
60. https://academic.oup.com/book/7856/chapter/153080371
61. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/840526
62. https://makpirtuk.de/de/Kaufhaus/Seite/3/
63. https://www.academia.edu/33591358/Gulf_Response_to_the_Syrian_Refugee_Crisis_Facts_Debates_and_Fatwas
64. https://feps-europe.eu/wp-content/uploads/2014/10/Divided-they-stand.pdf
65. https://www.scribd.com/document/700660509/Genealogy-of-Syeds-of-Bijnaur-2024
66. https://brill.com/display/book/9789004540996/BP000010.xml?language=en
67. https://web.archive.org/web/20140605095712/http:/www.naksibendi.org/
68. https://www.royalark.net/India4/murshid5.htm
69. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/640977
70. https://www.academia.edu/127821438/An_Ijaza_for_Examining_Genealogies_of_Sayyids_and_Sharifs_from_Fifteenth_Century_Najaf
71. https://web.archive.org/web/20090819063440/http:/www.naksibendi.org/grandshaykhs.html
72. https://www.scribd.com/document/615095203/Merut-2-Siwan-Zaahidies
73. https://www.myheritage.com/family-trees/shajra-nasab/OYYV66EL6LERUNJXJVK2RJK6YTPO5PY?familyTreeID=0
74. https://researchcentre.trtworld.com/books-reviewed/the-foundation-of-norms-in-islamic-jurisprudence-and-theology/
75. https://era.ed.ac.uk/bitstream/handle/1842/36935/Linnhoff2020.pdf?sequence=1\&isAllowed=y
76. https://dam-oclc.bac-lac.gc.ca/download?is_thesis=1\&oclc_number=1036281324\&id=a7dbfe94-d15c-4252-a3a8-12c4ddf1ab03\&fileName=karimi_nima.pdf
77. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2323457
78. https://cyberleninka.ru/article/n/sufism-and-fiqh-different-views-on-islamic-law