Selahattin Demirtaş

Selahattin Demirtaş, 10 Nisan 1973 tarihinde Elazığ’ın Palu ilçesinde Zaza kökenli bir ailede dünyaya geldi. Babası Tahir Demirtaş, annesi Sadiye Demirtaş olan Selahattin, toplam 7 kardeşin ikincisidir. 3’ü erkek olmak üzere 7 kardeştir ve ailede sadece Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan Demokratik Toplum Partisi’nin eski Genel Başkanı Nurettin Demirtaş (ağabeyi) üniversite eğitimini tamamlayamadı. Kız kardeşlerinden biri avukat, diğer 3’ü öğretmen, erkek kardeşi Süleyman Demirtaş ise tekstil mühendisi olarak çalışmaktadır.¹²³⁴

Selahattin Demirtaş’ın ailesi göçmenlikle tanışmış, zor şartlarda yaşamıştır. 1982’de babası Tahir Demirtaş da tutuklanmış ve bu durum genç Selahattin’in adalet duygusu gelişimini derinden etkilemiştir. Aile 2022 yılında büyük acılar yaşamış, önce anne-babası trafik kazası geçirmiş, daha sonra babası Tahir Demirtaş kalp krizi geçirerek 30 Aralık 2023 tarihinde vefat etmiştir. Annesi Sadiye Demirtaş ise sağlık sorunları yaşayarak hastaneye kaldırılmıştır.⁵⁶⁷⁸⁹

Eğitim Hayatı

Selahattin Demirtaş, ilkokul ve lise eğitimini Elazığ’da tamamladı. 1990 yılında liseden mezun olan Demirtaş, 1991’de 9 Eylül Üniversitesi Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksekokulu’nu kazanmasına rağmen, 1993’te politik gerekçelerle bu bölümden ayrılmak zorunda kaldı. Tekrar sınava girerek Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne yerleşen Demirtaş, bu fakülteden mezun olmuş ve hukuk eğitimi onun insan hakları mücadelesine adım atmasını sağlamıştır.²¹⁰¹

Meslek Hayatı ve İnsan Hakları Mücadelesi

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Diyarbakır’a dönen Demirtaş, önce serbest avukatlık yapmaya başladı. Kardeşi Aygül Demirtaş ile birlikte bir süre avukatlık mesleğini sürdürdü. Bu dönemde İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi‘nde yöneticilik yapmaya başlayan Demirtaş, 2004 yılında İHD Diyarbakır Şube Başkanlığı görevine getirildi. Ayrıca Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ve Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi yöneticiliklerinde bulundu.¹⁰³¹¹²

İHD Başkanlığı döneminde faili meçhul cinayetler, köy boşaltmaları gibi bölgesel sorunlarla mücadele etti. Bu süreçte adaletin sadece mahkeme salonlarında değil, toplumun her kesiminde savunulması gerektiğini fark etti. İnsan hakları alanında kazandığı deneyim onu siyasete adım atmaya hazırladı.⁵

Siyasi Kariyerinin Başlangıcı

Selahattin Demirtaş’ın siyasete giriş sürecinde önemli bir dönüm noktası 2006 yılında yaşandı. Roj TV‘de bir tartışma programına telefonla katılan Demirtaş, hapisteki PKK lideri Abdullah Öcalan için “Kürt sorununun çözümünde rolünün değerlendirilmesi gerekir” ifadelerini kullandı. Bu sözleri nedeniyle hakkında Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından ‘terör örgütü propagandası yapmak’ suçlamasıyla soruşturma açıldı. 2010 yılında sonuçlanan davada 1 yıl hapis cezasına çarptırıldı ancak mahkeme ‘Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına’ karar vererek, 5 yıl boyunca denetimli serbestlik tedbirine tabi tutulmasını kararlaştırdı.³¹

2006 yılı sonunda kısa dönem askerlik yapan Demirtaş, askerlik dönüşü ailesi desteğiyle avukatlık bürosu açtı. 2007 yılında Demokratik Toplum Partisi (DTP)‘nden Diyarbakır milletvekili adayı oldu ve seçilerek TBMM’ye girdi. DTP’de Grup Başkanvekilliği görevini yürüttü.¹²³

Demokratik Toplum Partisi (DTP) Dönemi

2004 yılında hapisten çıkan ağabeyi Nurettin Demirtaş’ın DTP’de hızla yükselmesi üzerine Selahattin Demirtaş henüz 34 yaşında iken grup başkanvekilliğine getirildi. DTP, 9 Kasım 2005’te kurulmuş ve ilk defa eşbaşkanlık sistemini uygulamış siyasi partidir. Parti, “demokratik uygarlık çağı değerleri olan özgürlükçü, eşitlikçi adaletçi, barışçı, çoğulcu, katılımcı, çok kültürlü toplumu zenginlik olarak gören” bir kimliğe sahipti.¹³¹²

Anayasa Mahkemesi’nin 2009 yılında DTP’yi kapatması üzerine, bu süreçte kurulan Barış ve Demokrasi Partisi (BDP)‘ye katıldı.¹²

Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Dönemi

DTP’nin kapatılmasının ardından BDP’ye geçen Demirtaş, yapılan ilk olağanüstü genel kurulda 289 oyun 288’ini alarak 1 Şubat 2010’da genel başkanlığa seçildi. BDP’de genel başkan olarak DTP’ye göre daha aktif bir siyaset izleyen Demirtaş, 2009 yılı Oslo görüşmeleri olarak kabul edilen Çözüm Süreci‘nde en başından itibaren aktif rol aldı.¹²

Bu dönemde Uludere Olayı ve KCK davalarına aktif şekilde katıldı. Kürtçe savunmanın serbest bırakılması, uzun tutukluluk sürelerinin kısaltılması gibi konularda KCK davalarının sürdüğü 5 yıl boyunca önde gelen isimlerden oldu. 2011 seçimlerinde partisi ve Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku tarafından desteklenen bağımsız aday olarak Hakkâri’den aday oldu ve milletvekili seçildi.¹²

Halkların Demokratik Partisi (HDP) Dönemi

2012 yılında daha geniş tabanlı bir siyasi oluşum amacını güden HDP‘ye geçen BDP kadroları ile birlikte hareket eden Demirtaş, 22 Haziran 2014’te Figen Yüksekdağ ile birlikte HDP eş genel başkanlığına seçildi. HDP’nin kuruluş amacı, Türkiye toplumunun farklılıklarını kucaklayacak geniş tabanlı bir siyasi hareket oluşturmaktı.¹⁴¹⁵¹²

2014 Cumhurbaşkanlığı Adaylığı

HDP Eş Genel Başkanı iken 2014 yılında cumhurbaşkanlığı için partisi tarafından aday gösterildi. Demirtaş, “Biz kampanya süresince de göstereceğiz ki, tek başımıza, kişi olarak Çankaya’ya aday değiliz. Sadece bir kişinin gösterilmesi gerektiğinden aday gösterildim” diyerek adaylığını açıkladı.¹⁶¹⁷

2014 cumhurbaşkanlığı seçiminde Recep Tayyip Erdoğan ile Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) çatı adayı Ekmeleddin İhsanoğlu’nun ardından %9,76 oy oranı ile üçüncü oldu. Yaklaşık 4 milyon oy aldı. Bu başarı, HDP’nin 2015 genel seçimlerine parti olarak katılmasının ve %10 barajını aşmasının önünü açtı.¹⁷

Demirtaş’ın 2014 cumhurbaşkanlığı kampanyası, Kürt siyasi hareketinin geleneksel partilerinin aldığı oy oranının üzerine çıkmasını sağladı. Kampanyasında bağlama çalması, köy ziyareti sırasında ayağında sarı plastik terliklerle poz vermesi ve esprili çıkışlarıyla dikkat çekti.¹⁷

Kobani Olayları (6-8 Ekim 2014)

2014 yılının en kritik siyasi gelişmelerinden biri Kobani Olayları oldu. IŞİD’in Suriye’nin kuzeyindeki Kürt kenti Kobani’yi kuşatması üzerine, HDP Merkez Yürütme Kurulu’nun 6 Ekim 2014’te aldığı kararla sokağa çıkma çağrısı yapıldı. Selahattin Demirtaş da halka bir çağrı yaparak sokağa çıkmalarını talep etti.¹⁸¹⁹

Bu çağrı üzerine başlayan protestolarda Türkiye, 6-8 Ekim 2014 tarihleri arasında acı olaylar yaşadı. İnsan Hakları Derneği’nin raporuna göre 46 kişi öldü, 682 kişi yaralandı ve 323 kişi tutuklandı. Özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kentler savaş yerine döndü ve farklı toplumsal kesimler karşı karşıya geldi.¹⁹¹⁸

Demirtaş, 9 Ekim’de Diyarbakır’da yaptığı basın açıklamasında şiddet ve ölüm olaylarını eleştirdi, bunların durması çağrısını yaptı ve Abdullah Öcalan’ın kendilerine ulaşan mektubunda da bunu belirttiğini açıkladı. 9 Ekim’de olaylar sona erdi.²⁰

Tutuklama Süreci

4 Kasım 2016 tarihinde, 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında HDP Eş Genel Başkanı Figen Yüksekdağ ve dokuz HDP’li milletvekili ile birlikte gözaltına alındı. Gece yarısı evinden alınan Demirtaş’ın eşi Başak Demirtaş bu süreci şu şekilde anlattı: “Gece saat 01.20’de ‘Tebligat iletmeye geldik’ diyerek kapıya dayanan polise, eşbaşkan Demirtaş ‘Kaçacak olsam bu mücadeleyi yürütmem’ karşılığını verdi”.²¹²

Demirtaş’ın tutuklanmasının üzerinden 89 gün geçtikten sonra Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, 501 sayfalık iddianame hazırladı. 31 ayrı fezleke birleştirilerek hazırlanan iddianamede, Demirtaş için 142 yıla kadar hapis cezası istendi. Kendisine “Örgüt kurma ve yönetmek”, “Örgüt propagandası yapmak”, “Halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik etme” gibi suçlamalar yöneltildi.²²

Cezaevi Dönemi ve Yazmacılık

Edirne F Tipi Cezaevi‘nde tutuklu bulunan Demirtaş, cezaevi döneminde yazarlık faaliyetlerine yoğunlaştı. “Yazma isteği uzun yıllar boyunca içimi kemirip duran bir duyguydu. Aktif siyasetin zorunlulukları, yoğunluğu ve misyonu beni hep frenledi. Ancak hapislikle birlikte, içimde birikenleri yazma fırsatı bulabildim” diyerek yazarlık serüvenini açıkladı.²³

Cezaevinde yazdığı eserler kronolojik olarak:

Seher (2017) – İlk öykü kitabı
Devran (2019) – İkinci öykü kitabı
Leylan (2020) – İlk romanı
Efsun (2021) – İkinci romanı
DAD (2023) – Üçüncü öykü kitabı
Arafta Düet (2024) – Yiğit Bener ile birlikte yazdığı roman
Jamal (2025) – Üçüncü romanı²⁴²⁵

Uluslararası Tanınırlık

Demirtaş’ın Seher adlı kitabı büyük başarı kazandı ve 10 dile çevrildi: Almanca, Felemenkçe, İtalyanca, İngilizce, Kürtçe, Yunanca, Arapça, Fransızca, Çince ve Japonca. Kitap, ABD’de Virginia Woolf’un kurucusu olduğu Hogart Press, Almanya’da Penguin Books, İtalya’da Feltrinelli gibi prestijli yayınevleri tarafından yayımlandı.²⁶²⁷

Sarah Jessica Parker‘ın “Seher”in İngilizce baskısını elinde tutarken fotoğraflanması Türkiye’de büyük yankı uyandırdı. Kitabın İngilizce çevirisi “Dawn: Stories” Uluslararası Yazarlar Birliği (PEN) İngiltere merkezi tarafından Çeviri Ödülü‘ne layık görüldü.²⁷²⁸

Aldığı Ödüller ve Uluslararası Tanınırlık

Selahattin Demirtaş, cezaevi döneminde çok sayıda uluslararası ödül ve tanınırlık aldı:

2018: Uluslararası PEN Yazarlar Birliği onur üyeliği – Almanya, Meksika ve Katalonya PEN merkezleri tarafından onur üyesi ilan edildi²⁹³⁰

2019:

Nobel Barış Ödülü’ne adaylık – İsveçli Parlamenter Thomas Hammarberg tarafından aday gösterildi³¹
Montluc Direniş ve Özgürlük Ödülü – Fransa’da “Seher” kitabı için³²
Siyasi Cesaret Ödülü – Almanya merkezli Progressive Alliance tarafından³³

2021: Weimar İnsan Hakları Ödülü – Almanya’da Kürt sorununa barışçıl çözüm, demokratikleşme, inanç özgürlüğü konusundaki çalışmaları için³⁴³⁵

Ayrıca Prix Médicis Etranger gibi prestijli Fransız edebiyat ödüllerine de aday gösterildi.³⁶³²

Ailesi ve Özel Yaşamı

Selahattin Demirtaş, 2002 yılında Başak Demirtaş ile evlendi. Başak Demirtaş, 12 Ağustos 1977’de Diyarbakır’da doğmuş, öğretmenlik yapmıştır. Çiftin Delal ve Dilal adında iki kızı bulunmaktadır. Başak Demirtaş, eşinin tutuklanması sürecinde güçlü bir duruş sergilemiş, çeşitli platformlarda eşinin durumunu dile getirmiş ve 2020’de öğretmenlikten istifa ederek tamamen bu mücadeleye odaklanmıştır.³⁷³⁸

Hukuki Süreç ve AİHM Kararları

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Demirtaş’ın tutukluluğu hakkında üç farklı ihlal kararı verdi:

20 Kasım 2018
22 Aralık 2020
8 Temmuz 2025³⁹⁴⁰

AİHM, Demirtaş’ın tutukluluğunun siyasi amaçla yapıldığını tespit etmiş ve tahliyesini istemiştir. Ancak Türkiye bu kararlara uymamış ve 8 Ekim 2025’te AİHM’nin son kararına da itiraz etmiştir.⁴¹³⁹

16 Mayıs 2024 tarihinde Kobani Davası kapsamında 42 yıl hapis cezasına çarptırılan Demirtaş, 9 yılı aşkın süredir cezaevinde tutulmaktadır.⁴²⁴⁰

Siyasi Görüşleri ve İdeolojisi

Selahattin Demirtaş, Kürt sorununun çözümüne dair 7 maddelik bir yol haritası sunmuştur:⁴³

Silahlı mücadeleye son verilmesi – Muhataplarla müzakere edilerek
Demokratik siyasetin önündeki engellerin kaldırılması – Gösteri, grev, miting, örgütlenme ve ifade özgürlüğü
TBMM’nin çözüm merkezi olması – Yeni, özgürlükçü, sivil anayasa ile
Kürt kimliğinin tanınması – Anadil kullanımı, kültürel haklar, özyönetim
Geçmişle yüzleşme – Hakikat komisyonu kurulması
Devlet reorganizasyonu – Resmi ideoloji dayatmasından vazgeçilmesi
Siyasi tutukluların serbest bırakılması – TMK’nın kaldırılması⁴³

Etkileri ve Önemi

Selahattin Demirtaş, Türkiye siyasetinde demokratikleşme, barışçıl çözüm ve çokkültürlülük söyleminin güçlü temsilcilerinden biri olmuştur. 2014 cumhurbaşkanlığı adaylığı ile Kürt siyasi hareketinin sınırlarını aşarak geniş toplumsal kesimlere hitap etmeyi başarmıştır.¹⁷

Cezaevi döneminde yazmaya başlamasıyla edebiyat dünyasında da önemli bir yere sahip olmuş, eserleri dünya çapında tanınırlık kazanmıştır. Uluslararası düzeyde aldığı ödüller ve tanınırlık, onun insan hakları savunucusu kimliğini pekiştirmiştir.

Demirtaş’ın “Seni başkan yaptırmayacağız” sözü, Türkiye siyasetinin akılda kalan ifadelerinden biri haline gelmiştir. Bu söz, başkanlık sistemine karşı çıkışını ve demokratik mücadele kararlılığını yansıtmaktadır.¹⁷

⁂