Sûsika Simo

Erken Yaşam ve Aile Geçmişi

Sûsika Simo 1925 yılında Ermenistan’a bağlı Aparan kazasının Mîrekêda köyünde, mülteci durumunda bulunan bir Kürt-Ezidi ailenin kızı olarak dünyaya geldi^[2]^[5]. Ailesi, dönemin siyasi karışıklıkları nedeniyle göç etmek zorunda kalmış Kürt ailelerden biriydi. Simo’nun çocukluk yılları, Sovyet sisteminin yeni kurulmakta olduğu ve etnik azınlıklar için hem fırsatlar hem de zorluklar barındıran bir dönemde geçti. Ailesinin ekonomik durumu ve toplumsal koşullar göz önüne alındığında, Simo’nun eğitim alabilmesi ve sanat alanında kendini ifade edebilmesi, dönemin Kürt kadınları için oldukça istisnai bir durumdu. Ermenistan’daki Kürt yerleşimlerinde geleneksel aile yapısının hâkim olduğu bu dönemde, genç Simo’nun müziğe olan yeteneği erken yaşlarda fark edildi.

Eğitim Hayatı ve İlk Meslek Deneyimi

Sûsika Simo, Sovyet eğitim sisteminin sunduğu imkânlardan yararlanarak tıp eğitimi aldı^[3]^[6]. Bu eğitimi tamamladıktan sonra Gürcistan’da bir hastanede çalışmaya başladı. Ancak içindeki müzik tutkusu ve sahne sanatlarına olan ilgisi, onu tıp mesleğinden uzaklaştırdı^[3]. Genç kadının tıp gibi prestijli bir mesleği bırakarak müziğe yönelmesi, dönemin toplumsal normları açısından alışılmadık bir karardı. Sovyet sisteminde kadınların meslek sahibi olması teşvik edilse de, geleneksel sanat dallarında kadın icracıların varlığı henüz yaygın değildi^[3].

Müzik Kariyerinin Başlangıcı

1946 yılında, 21 yaşındayken Sûsika Simo, Ermenistan’daki Kürtler nezdinde ilk kez sahneye çıkıp Kürtçe şarkı söyledi^[2]. Bu tarihi performans, onun profesyonel müzik kariyerinin başlangıcı oldu ve aynı zamanda Sovyetler Birliği’nde sahneye çıkan ilk Kürt kadın dengbêj olarak tanınmasını sağladı. Erivan Radyosu’nda çalışmaya başlayan Simo, ilk söylediği “Miho” kılamıyla geniş kitlelere ulaştı ve bu eserle tanındı^[2]. Radyo yayınları, onun sesini Ermenistan’daki Kürt toplumuna ulaştırmanın yanı sıra, diğer etnik gruplarla da kültürel bir köprü kurmasını sağladı.

Sanat Anlayışı ve İcra Tarzı

Sûsika Simo’nun sahne performansları görsel açıdan da oldukça etkileyiciydi. Konser verirken sarı, yeşil ve kırmızı elbiseler giyiyor ve başına “kefiye” adı verilen geleneksel başörtüsü bağlıyordu^[2]. Bu renk seçimi ve kostüm anlayışı, Kürt kültürel kimliğini sahne sanatları aracılığıyla vurgulama amacını taşıyordu. Ermenistan’daki çeşitli halkların yeteneklerini sergilediği Filarmoni sahnesi’nde faaliyetler yürüten Simo, çok kültürlü bir ortamda Kürt müziğini temsil etti^[2]. Bu platformda çeşitli etnik grupların sanatçılarıyla birlikte çalışması, dönemin çok uluslu Sovyet yapısının bir yansımasıydı.

Ünlü Eserleri ve Müzikal Mirası

Sûsika Simo’nun en bilinen eseri “Lenîn Rabû Em Rizgar Bûn (Lenin Geldi, Biz Kurtulduk)” adlı şarkısıdır^[1]^[3]. Bu eser, Ekim Devrimi’nin Kürt halkı üzerindeki olumlu etkilerini anlatan ve dönemin siyasi atmosferini yansıtan önemli bir parçadır. Şarkı, Lenin’in doğumundan bahsederek “Yıl bin sekiz yüz yetmiş, şirin Lenin dünyaya geldi. Süslendi yeryüzü güllerle” sözleriyle başlar^[3]. Diğer önemli eserleri arasında “Xerîb Bilbil (Garip Bülbül)”, “Evdalê Zeynikê” ve “Lenînê Mezin (Büyük Lenin)” gibi parçalar yer alır^[2]. Bu eserler, geleneksel Kürt müziği ile Sovyet döneminin ideolojik temasını harmanlayan özgün bir tarzı yansıtır.

Özel Hayatı ve Toplumsal Tepkiler

Sûsika Simo’nun özel hayatındaki en tartışmalı konulardan biri, Ermeni sporcu Kulya Neftalyan ile evlenmesiydi^[2]^[3]. Bu evlilik, kendi etnik kökeni dışından biriyle gerçekleştiği için Kürt toplumunun tepkisini çekti. Dönemin feodal ve katı gelenekleri, farklı etnik gruplardan bireyler arasındaki evlilikleri hoş karşılamıyordu^[2]. Bu evlilik nedeniyle Sovyet Kürtleri arasında fazla sevilmeyen Simo, toplumsal dışlanmayla karşılaştı^[2]. Ancak müziğinde olduğu gibi kişisel hayatında da cesur davranan sanatçı, sevdiği insan için toplumsal baskılara göğüs gerdi. Hatta eşiyle birlikte sahne aldıkları ve düet yaptıkları da bilinmektedir^[3].

Sovyet Kürt Kültüründeki Yeri

Sûsika Simo, Sovyetler Birliği’ndeki Kürt kültürel hareketinin önemli temsilcilerinden biriydi. Erebê Şemo, Hecîyê Cindî gibi dönemin önemli Kürt aydınlarıyla çağdaş olan Simo, kültürel üretim açısından zengin bir dönemde yaşadı^[1]^[7]. Bu dönemde Kürtçe eğitim, yayıncılık ve sanat alanlarında önemli gelişmeler yaşanıyordu. 1926 yılında çekilen “Zarê/Zerê” adlı ilk Kürt filmi gibi kültürel projelerin gerçekleştirildiği bu ortamda, Simo’nun müzikal katkıları özel bir önem taşıyordu^[1]. Latin harfleriyle Kürtçe öğretme çabalarının ve anadil eğitiminin desteklendiği bu dönem, Kürt kültürel kimliği açısından oldukça verimli geçti.

Sonraki Yıllar ve Vefatı

SSCB’de kaset üretiminin 1986’dan sonra başlaması nedeniyle Sûsika Simo’nun bir kaseti bulunmamaktadır^[2]. Bu durum, onun müzikal mirasının günümüze ulaşmasında önemli bir kayıp oluşturmuştur. Ancak radyo kayıtları ve canlı performans kayıtları sayesinde eserleri gelecek nesillere aktarılabilmiştir. Sûsika Simo 1977 yılında Erivan’da hayatını kaybetti^[2]. 52 yaşında vefat eden sanatçı, arkasında Sovyet Kürt müziğinin öncüsü olarak önemli bir miras bıraktı.

Tarihsel Önemi ve Etkisi

Sûsika Simo’nun tarihsel önemi sadece müzikal yetenekleriyle sınırlı değildir. Sovyetler Birliği’nde yaşayan Kürt kadınlar için bir rol model olan Simo, geleneksel toplumsal rollerin dışına çıkarak profesyonel sahne sanatları alanında başarı elde etmiştir. Aynı zamanda farklı etnik gruplar arasında kültürel köprü kurma işlevi görmüştür^[3]. “Lenîn Rabû Em Rizgar Bûn” şarkısı, Ekim Devrimi’nin Kürt toplumundaki karşılığını gösteren önemli bir belge niteliği taşır^[1]. Bu eser, dönemin Kürt aydınlarının Sovyet sistemine bakışını ve umutlarını yansıtan kültürel bir kaynak olarak değerlendirilmektedir. Günümüzde Sûsika Simo, Kürt müzik tarihinin unutulmaz isimlerinden biri olarak anılmakta ve eserleri hâlâ dinlenmektedir^[8]. Onun cesaret dolu yaşam öyküsü, toplumsal önyargılarla mücadele eden kadınlar için ilham verici bir örnek olmaya devam etmektedir.