Celal İbrahim – KurdsWiki

Celal İbrahim, Türk spor tarihinin en önemli figürlerinden biri olarak, Galatasaray Spor Kulübü’nün kurucu üyesi ve Türkiye’nin ilk Kürt futbolcusu unvanlarına sahiptir. “Kürt Celal” lakabıyla da tanınan bu efsane isim, yalnızca futbol alanındaki başarılarıyla değil, aynı zamanda I. Dünya Savaşı’nda şehadet mertebesine erişmesiyle de Türk tarihine damgasını vurmuştur.¹²³

Doğum ve Aile Bilgileri

Doğum Yeri ve Tarihi

Celal İbrahim, 1889 yılında Malatya’nın Arapgir ilçesine bağlı Tarhanik köyünde dünyaya gelmiştir. Tarhanik köyü günümüzde Erzincan’ın Kemaliye ilçesine bağlı Efeler köyü olarak adlandırılmaktadır. Bu köy eskiden Ermeni nüfusunun yaşadığı bir yerleşim yeri olsa da, Kürt nüfus alanının içinde kalmaktaydı.²⁴⁵

Aile Yapısı

Celal İbrahim’in babası Halil Efendi olarak kayıtlarda geçmektedir. Halil Efendizade olarak anılması, ailenin toplumsal statüsü hakkında önemli ipuçları vermektedir. “Efendi” unvanı o dönem için eşraf sınıfına mensup olduğunu göstermektedir.²

Celal İbrahim üç kardeşin en küçüğü olup, her üçü de Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) mezunudur:³⁶

Ahmet: En büyük kardeş, Mekteb-i Sultani’de hat (güzel yazı) hocası olarak görev yapmıştır⁷³
Hüseyin: Diğer kardeş, aynı zamanda sporcu olup Faik Üstünidman’ın öğrencisidir³
Celal İbrahim: Üç kardeşin en küçüğü

Ailevi Durum

Ailenin varlıklı ve nüfuzlu olduğu, üç oğlunu da Mekteb-i Sultani’de okutabilmesinden anlaşılmaktadır. O dönemde Mekteb-i Sultani paralı bir okuldur ve yıllık ücreti altın para ile ölçülmektedir. Padişahtan izni olmayan aileler çocuklarını bu okulda okutamamaktadır.²

Eğitim Hayatı

Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi)

Celal İbrahim, dönemin en prestijli eğitim kurumu olan Mekteb-i Sultani’de eğitim görmüştür. Okul numarası 646 olan Celal İbrahim, hukuk öğrencisi olarak bu okulda eğitim almıştır.⁸⁹¹⁰¹¹¹

Mekteb-i Sultani, 1868 yılında Sultan Abdülaziz döneminde modern konumuna kavuşmuş ve Türkiye’de gerçek anlamda ilk sportif çalışmaların başlatıldığı kurumdur. Bu okulda jimnastikçi Monsieur Curel tarafından beden eğitimi dersi eğitim programına konmuştur.⁹

Akademik Başarı

Celal İbrahim, çalışkan ve kararlı bir öğrenci olarak tanınmaktaydı. Sınıfının ve okulunun birincisi olan Celal, her konuda birinci olmak isterdi ve ikinci olmayı bir türlü kabullenmezdi.¹²

Futbol Kariyeri ve Galatasaray’daki Rolü

Galatasaray Spor Kulübü’nün Kuruluşu

Celal İbrahim, 1 Ekim 1905 tarihinde Galatasaray Spor Kulübü’nün kurucuları arasında yer almıştır. Ali Sami Yen’in öncülüğünde kurulan kulüpte 4 numaralı kurucu üye unvanına sahiptir.¹¹⁶¹³¹³

Kurucu Listesi (1905):

Ali Sami Yen
Asım Tevfik Sonumut
Emin Bülent Serdaroğlu
Celal İbrahim
Bekir Sıtkı Bircan
Reşat Şirvanizade
Refik Cevdet Kalpakçıoğlu
Abidin Daver¹³¹⁴

Oynadığı Mevkiler

Celal İbrahim’in oynadığı mevkiler kariyeri boyunca değişiklik göstermiştir:²

İlk dönem: Orta saha
Orta dönem: Santrfor
Son dönem: Emil Oberle’nin gelmesinden sonra tekrar orta saha ortası
Genel olarak: Sağ açık ve savunma pozisyonları

Futbol Başarıları

#### Şampiyonluklar

Celal İbrahim, Galatasaray ile dört İstanbul Futbol Ligi şampiyonluğu yaşamıştır:⁵¹⁵

1908-09 sezonu
1909-10 sezonu
1910-11 sezonu
1914-15 sezonu

#### Tarihi Performanslar

Fenerbahçe 0-7 Galatasaray Maçı (12 Şubat 1911)

Türk futbol tarihinin en ünlü maçlarından biri olan bu karşılaşmada Celal İbrahim 4 gol atmıştır. Bu maçta:¹⁶¹⁷¹⁸

Galatasaray sadece 7 oyuncu ile sahaya çıkabilmişti¹⁹
Lodos fırtınası nedeniyle oyuncular karşıya geçememişti¹⁹
Fenerbahçe kalecisi Ali Said sakatlandığından maçı 10 kişi bitirmişti¹⁶
Celal İbrahim’in 4 golü, Emin Bülent’in 2 golü ve İdris’in 1 golü ile 7-0 kazanılmıştı¹⁶

#### Kariyer İstatistikleri

Toplam kariyer: 1905-1915 (10 yıl)
Kaçırdığı maç: Sadece 1 maç (3 Mayıs 1914 Fenerbahçe maçı – sakat olduğu için)²
Son maçı: 16 Nisan 1915, Anadolu’ya karşı (3-2 galibiyet ile şampiyonluk)²

İlkler ve Rekorlar

Fenerbahçe’ye karşı en çok gol atan oyuncu: Bir maçta 4 gol (12 Şubat 1911)¹⁶
Yabancı takıma ilk gol atan futbolcu: 1911’de Romanya’nın Cluj takımına²
Kendi kalesine gol atan ilk Galatasaray oyuncusu: Moda karşılaşmasında²
Galatasaray Ruhu’nun yaratıcılarından biri: Emin Bülent ile birlikte²

Oyun Tarzı ve Karakteristikleri

Celal İbrahim’in oyun tarzı ve fiziksel özellikleri dönem kaynaklarında şöyle aktarılmıştır:²

Fiziksel Özellikler:

Kısa boylu
Yağız çehreli (esmer tenli)
Beyaz ten
Simsiyah kaşlar ve gözler
Güçlü fizik yapısı

Oyun Tarzı:

Teknikten ziyade güce dayalı futbol
Sahanın her yerine yetişen oyuncu
Rakiplere “dehşet veren” sert oyun tarzı
İngilizler gibi fiziksel güce dayalı oynama tarzı

Takım Kaptanlığı

Emin Bülent Serdaroğlu’nun 1912’de Balkan Savaşı’na gitmesi üzerine, Celal İbrahim takım kaptanı olmuştur. 1914-15 sezonunda kaptanlık görevini sürdürmüştür.¹¹³²

Askeri Hizmet ve Savaş Deneyimi

Gönüllü Askerlik

Celal İbrahim, Çanakkale Savaşı başladığında gönüllü olarak askere yazılan ilk kişi olmuştur. Kayıt gününden bir gece önce askerlik şubesinin kapısında beklemiş ve sabah gönüllü listesine “1 numaralı gönüllü” olarak adını yazdırmıştır.¹⁰²⁰¹⁸

Katıldığı Cepheler

Celal İbrahim, I. Dünya Savaşı boyunca birçok cephede savaşmıştır:²

Çanakkale Cephesi (1915)
Suriye-Filistin Cephesi (Ağustos 1915)
Doğu (Rus) Cephesi
Irak Cephesi (son görev yeri)

Askeri Rütbesi ve Görevleri

Rütbe: Teğmen (yedek subaylıktan teğmenliğe yükseldi)²
Görev yeri: Irak’ta Müstakil Süvari Alayı Birinci Bölüğü³¹¹
Askeri birimi: Süvari birlikleri (çoğunlukla)
Özel görev: Suriye Cephesi’nde İkinci Hecinsüvar Alayı’nda ihtiyat zabit vekili²

Savaştaki Deneyimleri

#### Yaralanması ve Hastalığı

Celal İbrahim, Irak Cephesi’nde Kut’ül Amare Muharebesi sırasında kurşun yarası almıştır. Ali Sami Yen’e yazdığı mektupta: “Şu ana kadar beş-altı muharebeye girdim, en sonunda yaralandım. Hamd olsun yaram iyileşti” diye yazmıştır.²

Yarasının iyileşmesinin ardından tifüse yakalanmış ve hastanede karantinaya alınmıştır. 39,5-40 derece ateşle yattığı bu dönemde “artık ümidi kesmiştim” diye yazmıştır.²

#### Cepheden Mektupları

Celal İbrahim, cephede bulunduğu süre boyunca Ali Sami Yen ile düzenli mektuplaşmaya devam etmiştir. Bu mektuplar şu an Galatasaray Müzesi’nde sergilenmektedir.²¹³

Mektuplardan örnekler:

“Bu sene birinci olmak için yalnız rakip olarak bir Fenerbahçe’nin kaldığını yazıyorsunuz. Ruhumu göndereceğim, siz galip olacaksınız.” (6 Mart 1332/19 Mart 1916)²
“Bu harpte memalik-i Osmaniye’nin her noktasını dolaşacağım”²
“Ba iznillah ile bugün Kut’ül Amare’ye gideceğiz”²

Kişilik Özellikleri ve Görüşleri

Galatasaray Sevgisi

Celal İbrahim’in mektuplarında en dikkat çeken özellik, savaş koşullarında bile Galatasaray sevgisini arka plana atmamasıdır. Her mektubuna kulüp üyelerine selam göndererek başlar ve sürekli İstanbul’da Galatasaray’ın durumunu sorardı.²

Dini İnancı

Mektuplarından dindarlığı anlaşılan Celal İbrahim:

Mektuplarına besmele ile başlardı²
Dua cümleleri kullanırdı
“Cenab-ı hakkın inayetiyle” gibi ifadeler kullanırdı²

Mizah Yeteneği

Celal İbrahim’in kara mizah yeteneği de mektuplarında görülmektedir:²

Kendini “sabık Galatasaray kaptanı ve cehennem çorbacılarından Celal” diye imzalamıştır
Sakal bıraktığını söyleyerek “Sakallı Celal” olduğunu yazmıştır

Savaş ve Çevre Gözlemleri

Celal İbrahim, görev yaptığı bölgeler hakkında da değerlendirmeler yapmıştır:²

Irak Halkı Hakkında:

“Bu Irak, bu kavm-i necip diye meth-i senada bulunduklarını görsen, dünyada bunlar kadar menfur (nefret edilen) kimseler tasavvur edemezsin”

Şiiler Hakkında:

“Şimdilik İngilizlerin yerine dünyadan vücutları silinmesi elzem olan Şiiler başımıza bela kesilmeye başladılar”

Şehadet ve Ölümü

Ölüm Tarihi ve Yeri

Celal İbrahim, 10 Mart 1917 (21 Mart 1917 Miladi) tarihinde Bağdat yakınlarındaki Kâzımiye Hastanesi’nde şehit düşmüştür. Bu tarih, Osmanlı ordusunun Bağdat’tan çekildiği gündür.²¹²

Son Anları

Takım arkadaşı Ahmet Cevat‘ın 1920’de yazdığı yazıda Celal’in son anları şöyle aktarılmaktadır:²

“10 Mart 333 (1917) matemli bir gündü. Pek faik (üstün) kuvvetler karşısında ricata (geri çekilmeye) mecbur kalan ordumuz o günün akşamı Bağdat’ı terke hazırlanıyordu. […] Celal’in beş kilometre gerisinde Kâzımiye Hastanesi’nde halet-i nezide (can vermek üzere) bulunduğunu söyledi. […] Dört beş saat sonra hastaneye gittiğim zaman yeni bir insan cesedi bulunan ve üzerine örtü çekilmiş bir yatak gösterdiler.”

Defin Durumu

Ne yazık ki vakit olmadığı için Celal İbrahim gömlemiemiştir. Ahmet Cevat’ın ifadesine göre “ebedi istirahatgâhına nakil edilmesi bayağı ellere mecburen terk edilmiştir”. Bu nedenle mezar yeri bilinmemektedir.²

Şehadet Nedeni

Celal İbrahim’in ölümü, aldığı kurşun yarasının iyileşmesine rağmen sonradan yakalandığı tifüs hastalığı nedeniyle gerçekleşmiştir.²

Ailevi Kayıplar ve Motivasyon

Kardeşinin Şehadeti

Celal İbrahim’in Doğu Cephesi’nde çarpışan bir kardeşi şehit düşmüştür. Bu durum onun savaşma motivasyonunu artırmıştır. Ali Sami Yen’e yazdığı mektupta kardeşinin intikamını almak için Ruslara karşı savaşmaya gittiğini belirtmiştir.²

Aile Geleneği

Celal İbrahim mektuplarında, daha önce Ruslara karşı savaşlarda ecdadından 12 kişinin öldüğüne dikkat çekmiştir. Bu durum, ailesinin uzun süredir askeri geleneklerinin olduğunu göstermektedir.²

Türk Spor Tarihindeki Yeri

İlkler ve Önemleri

İlk Kürt futbolcu unvanına sahiptir²²²
Galatasaray’ın ilk yıldız oyuncusu sayılmaktadır
Galatasaray ruhunun yaratıcılarından biri olarak kabul edilir²
Türk futbolunun öncü isimlerinden biridir

Spor Tarihindeki Etkisi

Celal İbrahim’in Galatasaray’a ve Türk sporuna katkıları:

Kulüp kimliği oluşturma: Galatasaray ruhunun şekillenmesinde rol oynamıştır
Sportif başarı: 4 şampiyonlukta önemli katkılar sağlamıştır
Öncülük: İlk nesil Türk futbolcularından olarak örnek olmuştur
Rekabetçilik: Fenerbahçe rekabetinin temellerini atmıştır

Galatasaray’daki Onurlandırmalar

Kulüp Tarafından Verilen Değer

Ali Sami Yen, Celal İbrahim’in askerde olduğu dönemde kulüpten bir karar çıkarmıştır. 24 Kanun-ı Evvel 1330 (6 Ocak 1915) tarihli bu kararda Celal’in Galatasaray Kulübü’nün ‘futbol madalyası’ ile ödüllendirildiği yazılmaktadır.²

Şehitler Listesindeki Yeri

Galatasaray Şehitleri listesinde 23 numaralı şehit olarak kayıtlara geçmiştir:¹¹

“Celal İbrahim Bey, mektep numarası 6, mektebin 1914 yılı mezunlarından ve Galatasaray takımının ünlü futbolcularından, ihtiyat zabiti olarak katıldığı Birinci Cihan Harbinde 1917’de Irak cephesinde şehit oldu.”

Dönemin Sosyal ve Siyasi Atmosferi

Jön Türk Dönemi

Celal İbrahim’in yaşadığı dönem, Jön Türk hareketinin etkili olduğu yıllardır. Mektuplarından ve davranışlarından İttihatçı olduğu düşünülmektedir:²

Savaşa gitmemek için çare düşünmemiştir
Balkan Savaşı’na da katılmıştır
Büyük cesaretle cepheden cepheye savaşmıştır

Milliyetçilik Akımları

Celal İbrahim’in yaşadığı dönemde farklı milliyetçilik akımları gelişmektedir. Yaşasaydı muhtemelen Kürt milliyetçisi olma yolunda bir dönüşüm geçirebilirdi. Bu konuda benzer örnek, Kürt haklarını talep eden eski Stockholm Sefiri Şerif Paşa’nın da eski bir Jön-Türk olmasıdır.²

Kaynak ve Belgeler

Mevcut Arşiv Malzemeleri

Celal İbrahim ile ilgili belgeler şu yerlerde bulunmaktadır:²

Galatasaray Lisesi Arşivi: Okul kayıtları ve belgeler
Galatasaray Müzesi: Mektuplar ve kişisel eşyalar
Mekteb-i Sultani 50. Yıl Kitabı (1918): Temel biyografi bilgileri
Ali Sami Yen’in mektupları: Karşılıklı yazışmalar

Tarihi Kaynaklar

Temel Kaynaklar:

Ruşen Eşref Ünaydın: “Galatasaray ve Futbol”
Ahmet Cevat: Spor Alemi dergisindeki yazılar
Ali Sami Yen’in Galatasaray kayıtları
Galatasaray Terbiye-i Bedeniye Kulübü İhsaiyet Defteri

Günümüzdeki Hatırlanması

Anma Etkinlikleri

Her yıl 21 Mart tarihinde Galatasaray camiası tarafından anılmaktadır. Özellikle spor tarihçileri ve Galatasaray taraftarları tarafından unutulmayan isimlerden biridir.²¹

Akademik Çalışmalar

Son yıllarda spor tarihçileri, özellikle Melih Şabanoğlu gibi uzmanlar tarafından Celal İbrahim ile ilgili detaylı araştırmalar yapılmaktadır. Bu araştırmalar sayesinde birçok yanlış bilgi düzeltilmiş ve yeni belgeler gün yüzüne çıkarılmıştır.²

Sonuç ve Değerlendirme

Celal İbrahim, sadece bir futbolcu olarak değil, aynı zamanda çok kültürlü Osmanlı toplumunun bir temsilcisi olarak önem taşımaktadır. Kürt kökenli olmakla birlikte Osmanlı kimliğini benimseyen, İttihatçı ideoloji doğrultusunda hareket eden ve vatanı için canını feda eden bir şahsiyet olarak Türk tarihinin önemli figürlerinden biridir.

Onun hikayesi, spor ve savaşın, bireysel yetenek ve vatan sevgisinin, çok etnili yapı ve milli birliğin nasıl bir araya gelebileceğinin güzel bir örneğidir. 27 yaşında şehit düştüğünde geride bıraktığı miras, sadece spor alanında değil, aynı zamanda fedakarlık ve vatan sevgisi konularında da gelecek nesillere örnek teşkil etmektedir.

Celal İbrahim’in yaşam öyküsü, Türk spor tarihinin ilk dönemlerini anlamamız açısından kritik öneme sahip olup, çok kültürlü Osmanlı toplumundan modern Türkiye’ye geçiş sürecinin de önemli bir tanığı durumundadır.

⁂