Abdulla Pashew – Ebdulla Peşêw

1946 Erbil doğumlu Abdulla Pashew, çağdaş Kürt edebiyatının en etkili ve en popüler yaşayan şairlerinden biridir. 1963’te yayımlanan ilk şiirinden bu yana on şiir kitabıyla, sürgün, kimlik, özgürlük mücadelesi, aşk ve dil temalarını güçlü bir söyleyişle işlemekte; Whitman ve Puşkin gibi isimleri Kürtçeye kazandıran çevirileriyle de Kürtçe şiirin ifade imkânlarını genişletmektedir. 1995’ten beri Finlandiya’da yaşamaktadır; geniş kitleleri şiir okumalarında bir araya getiren sahne performanslarıyla da tanınır.¹²³

Kimdir?

Abdulla Pashew (Kürtçe: Ebdulla Peşêw), 1946 yılında Güney Kürdistan’ın başkenti Hewlêr’de (Erbil) doğan, şiirleri Kürtçe edebiyatın merkezinde yer alan, metinleri çok sayıda dile çevrilmiş, çevirmen, akademisyen ve performans şairidir. Çağdaş Kürt şiirinin “en önemli” veya “en popüler yaşayan” temsilcilerinden biri olarak tanımlanır.²³¹

Erken Yaşamı ve Eğitimi

• Öğretmen Okulu (Hewlêr/Erbil): İlk yüksek öğrenimini burada tamamladı.³²
• Sovyetler Birliği (Moskova): 1973’te SSCB’ye gitti; 1979’da pedagoji (yabancı diller) alanında yüksek lisans, 1984’te Doğu Bilimleri Enstitüsü’nde filoloji doktorası (PhD) aldı.⁴²³
• Diller: Kürtçe ana dilinin yanı sıra Rusça ve İngilizceye yüksek düzeyde hâkimdir.⁵⁶³

Kariyer ve Akademik Faaliyetler

• Üniversite: 1984 sonrasında Libya Tripoli’de Al-Fatih Üniversitesi’nde yaklaşık beş yıl profesörlük yaptı.²⁴³
• Sürgün ve İskân: 1995’te Finlandiya’ya yerleşti; 1997’ye dek mülteci statüsündeydi. O tarihten beri Finlandiya’da yaşamaya ve üretmeye devam etmektedir.⁷⁴³
• Kurumsal-Kültürel Katkı: 1970’te Bağdat’ta Kürt Yazarlar Birliği’nin kuruluş kongresine katıldı.⁴³

Edebi Kişiliği ve Şiir Poetikasının Ana Hatları

Pashew’in şiiri, bir yandan Kürdistan’ın bağımsızlık mücadelesi, yurtsuzluk, sürgün ve kimlik meselelerini; diğer yandan lirik aşk şiiri ve gündelik hayatın iç sesini bir arada yoğuran geniş bir tema yelpazesiyle tanınır. Dil işçiliği, ses ve ritme hassasiyet, yalın ama yoğun imgelem ve sahicilik onun poetikasının çekirdeğini oluşturur.⁸¹⁵

• Temalar: Sürgün ve yurt özlemi; savaş ve barış; ulusal kimlik ve özgürlük; aşk, yalnızlık, içsel muhasebe; dil ve şiirin doğası.⁹¹⁰¹¹⁸
• Üslup: Anlaşılır, doğrudan, ses-ritim odaklı; “renklilikten” yana çoğulcu bir poetika vurgusu; “hakikatin şiiri” fikri.¹²
• Sahne ve Performans: Kürdistan’daki şiir okumalarında binlerce kişiyi bir araya getiren güçlü bir sahne varlığı vardır.¹⁰¹⁹

Çalışmaları, Eserleri ve Başlıca Kitapları

• İlk Şiir ve İlk Kitap: İlk şiiri 1963’te, ilk şiir kitabı 1967’de yayımlandı.³²⁴
• Şiir Kitaplarının Sayısı: Farklı kaynaklarda sekiz-on arası sayı verilmekle birlikte, en güvenilir güncel kayıtlar toplam yayınlarının on şiir kitabına ulaştığını ve seçme-derleme çalışmalarının da bulunduğunu göstermektedir.¹⁷³
• Bazı Öne Çıkan Kitap/Derlemeler:
• – Baraw Zardapar / Baraw Zerdeper (Towards the Twilight): 2001’de İsveç’te yayımlandı; iki ciltlik Toplu Şiirlerin bir parçası olarak da anılır.¹³¹⁴²
• – Hespim Hewrew Rikefim Chiya (Atım Bulut, Üzengim Dağ): İki ciltlik toplu şiirlerde geçen diğer başlık.¹⁴
• – Sawlm Pola u Kanarish dur (Küreklerim Demir, Kıyı Uzak): 2019’da Kurdistan’da yayımlanan geç dönem seçkilerinden.³
• – Dictionary of Midnight (Seçme-İngilizce): 2018/2019’da İngilizce seçme şiirler; Deep Vellum/Phoneme Media baskısı.⁹⁸
• Bireysel Şiirlerden Örnekler (çeviri yayınlar):
• – The Unknown Soldier / The Lost Soldier.¹⁵⁷
• – Poetry; The Talisman.⁷
• – Union.¹¹
• – Resurrection.⁹
• – A Few Lines About My Age; The Contract; Exile; Title gibi birçok şiiri çevrimiçi seçkilerde yer alır.¹⁶¹⁷⁵

Çevirmenlik Faaliyetleri

Pashew, Walt Whitman ve Aleksandr Puşkin gibi dünya edebiyatının önemli isimlerini Kürtçeye taşıyan üretken bir çevirmen olarak da tanınır. Bu çeviriler, Kürtçenin ifade kapasitesini zenginleştirme yönünde bilinçli bir estetik-politik tutumla anılır.⁶⁵²⁹³

Uluslararası Görünürlük ve Çeviriler

Şiirleri İngilizce başta olmak üzere İsveççe, Almanca, İtalyanca, Yunanca, Fransızca, Arapça, Farsça, Rusça ve diğer dillere çevrilmiştir. 2018-2019 döneminde İngilizce “Dictionary of Midnight” seçkisi geniş ilgi görmüştür. 2025’te Helsinki’de şiirlerinin Fince edisyonu yayımlanmış ve kamuya açık bir okuma ile duyurulmuştur.¹⁸⁸¹⁹

Görüşleri ve Estetik-Entelektüel Konumlanışı

• Şiirin Rolü: Kürdistan’da şiirin “ahlaki bir gücü” olduğuna, adaletsizlikle mücadelede “hakikat şiiri”nin etkisine vurgu yapar.¹²
• Çoğulculuk: “Renklerden yana” oluşu; şiirde kapalılığın/elitist dilin tek geçerli yol olmadığını, Kürt şiirinin çoğul seslerle zenginleştiğini savunur.¹²
• Politik ve Ahlaki Tutum: Sivil savaş (iç çatışma) yıllarında kalemle bu çatışmaya katkı veren aydınların sorumluluğu üzerine özeleştirel bir hatırlatma yapar; kişisel olarak “özgür-düşünceli” bir hattı benimsediğini ifade eder.¹²
• Poetika ve Zanaat: İlhamın yanında “kelime, ses, virgül ve nokta”ya kadar titiz bir zanaat gerektiğini söyler; gecenin son saatlerinde yazmayı, uykusuzluğu şiirin hem annesi hem de hemşiresi gibi tarif eder.¹²

Önemi ve Etkileri

• Kürt Edebiyatında Konum: Çağdaş Kürt şiirinin en etkili seslerinden; toplu şiirleri, büyük kitleleri şiir okumalarında buluşturan performansları ve dil-çeviri üretimiyle belirleyicidir.¹⁰¹²
• Uluslararası Erişim: Çok dillilik ve çeviriler yoluyla Kürt şiirini dünya edebiyatı dolaşımına sokan kilit figürlerden biridir.⁸¹⁹
• Genç Kuşaklar Üzerindeki Etki: Şiir, kimlik ve özgürlük temalarını birleştiren poetikası, genç okurlarda kolektif hafıza ile bireysel lirik duyarlılığı buluşturur.⁸¹⁰

Hakkında İddialar ve Tartışmalar

Açık kaynaklarda, Pashew’in bizzat dillendirdiği etik ve estetik tutumlara ilişkin tartışmalı sayılabilecek başlık, iç çatışma döneminde yazarların/aydınların tutumu konusundaki eleştirel yaklaşımıdır. Kendisi “özgür-düşünce” çizgisiyle hareket ettiğini, “maddi güçten uzak durarak” “ahlaki güç” kazandığını, yazdıklarının hesabını vermeye hazır olduğunu belirtir; bu beyanları ana tartışma eksenini oluşturur. Bunun dışında, güvenilir kaynaklarda kişisel yaşamına dönük doğrulanmış ciddi iddia veya skandala rastlanmamaktadır.¹²

1. https://runokuu.fi/en/esiintyjat/abdulla-pashew-2/
2. https://www.poetrytranslation.org/poet/abdulla-pashew/
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Abdulla_Pashew
4. https://dbpedia.org/page/Abdulla_Pashew
5. https://www.pashew.com/en/cause/new-translations-of-abdulla-pashew/
6. https://iowareview.org/blog/you-think-abdulla-pashew
7. https://penopp.org/articles/poems-abdulla-peshew
8. https://lithub.com/two-poems-by-abdulla-pashew/
9. https://poems.com/poem/resurrection/
10. https://glli-us.org/2020/11/24/literature-of-exile-kurdish-poets-kajal-ahmad-sherko-bekas-and-abdulla-pashew/
11. https://wordswithoutborders.org/read/article/2014-01/union/
12. https://wordswithoutborders.org/read/article/2014-01/an-interview-with-abdulla-pashew/
13. https://en-academic.com/dic.nsf/enwiki/9223748https:/en-academic.com/dic.nsf/enwiki/1574119
14. https://www.pashew.com/en/2019/09/26/abdulla-pashew-the-prominent-kurdish-poet-and-writer-abdulla-pashew-is-widely-regarded-as-the-most-popular-living-kurdish-poet/
15. https://www.instagram.com/reel/CyBETjxM_vH/
16. https://www.pashew.com/en/cause_category/poems/
17. https://www.poetrytranslation.org/poems/?_language=kurdish
18. https://www.rudaw.net/english/culture/22082025
19. https://www.wikidata.org/wiki/Q3668475
20. https://www.pashew.com/en/category/interviews/
21. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Kurdish_poets_and_authors