Adnan Selçuk Mızraklı

Adnan Selçuk Mızraklı (d. 1963, Siverek), Kürt asıllı Türk tıp doktoru, genel cerrah ve siyasetçi. Halkların Demokratik Partisi (HDP) üyesi olup, TBMM 27. dönem Diyarbakır milletvekili ve 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmiştir. Seçimden yaklaşık beş ay sonra görevden alınmış ve yerine kayyum atanmıştır. Şu anda Edirne F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunmaktadır.¹²³⁴

Erken Yaşam ve Aile

Adnan Selçuk Mızraklı, 1963 yılında Şanlıurfa’nın Siverek ilçesinde dünyaya geldi. Babası Mahmut Nedim ilkokul öğretmeni, annesi Leman ise ev hanımıydı. Henüz üç yaşındayken babasının görevi nedeniyle ailesi Eskişehir’in bir köyüne taşındı. Baba Mahmut Nedim, üç yıl boyunca iki ayrı köyde görev yaptıktan sonra aile Eskişehir merkezine yerleşti.²³⁵⁶⁷¹

1990 yılında iktisatçı Zeynep Mızraklı ile evlenen Mızraklı, üç çocuk babasıdır. İleri düzeyde İngilizce ve orta düzeyde Kürtçe bilmektedir.⁵⁶⁸⁹¹⁰¹¹¹

Eğitim Hayatı

İlk ve Orta Öğrenim

Mızraklı, ilk ve orta öğrenimini Eskişehir’de tamamladı. İlkokul öğreniminden sonra İngilizce eğitim veren Kadıköy Maarif Koleji‘ni kazandı.³⁶⁷¹⁵

Üniversite Eğitimi

1988 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi‘nden mezun oldu. Mezuniyet sonrası Ankara’da Onkoloji Hastanesi’nde Kulak Burun Boğaz bölümünde çalıştı.⁶¹²³⁵

Eşi Zeynep Mızraklı’nın da desteğiyle girdiği uzmanlık sınavını kazanarak Diyarbakır’a yerleşti. 1991-1996 yılları arasında Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi‘nde Genel Cerrahi uzmanlığı eğitimini tamamladı.¹⁰¹³⁵⁶

Mesleki Kariyeri

Hekimlik Dönemi

Mızraklı, Yozgat ve Ankara’da bir süre çalıştıktan sonra 1991 yılında Diyarbakır’a yerleşerek doktor olarak çalışmaya başladı. Meslek hayatı boyunca şu kurumlarda görev yaptı:¹³¹³

1996-2005: Diyarbakır Devlet Hastanesi’nde genel cerrahi uzmanı olarak görev yaptı⁷³¹⁰
2005-2018: Diyarbakır’daki iki ayrı özel hastanede (Özel Veni Vidi Hastanesi ve Memorial Hastanesi dahil) çalıştı¹⁴³⁵⁶

Diyarbakır Tabip Odası

Mızraklı, 1990’lı yıllardan itibaren Diyarbakır Tabip Odası’nda farklı düzeylerde sorumluluklar aldı. 2008-2010 yılları arasında Diyarbakır Tabip Odası Başkanlığı görevini yürüttü. Halen Diyarbakır Tabip Odası Onur Kurulu üyesidir.¹⁵¹⁶¹⁷¹⁸¹⁰

Tabip Odası başkanlığı döneminde, anadilde sağlığa erişim hakkı konusunda öncü çalışmalar yaptı. 2009 yılında “Kürtçe Anamnez” (hastanın hastalığı ve çevresi hakkında verdiği bilgi) kitabını yayımladı. Bu kitap, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde sağlık merkezlerine tedavi için gelen ve Türkçe bilmeyen hastalarla hekimler arasındaki iletişim sıkıntısını gidermek amacıyla hazırlandı.¹⁹²⁰²¹²²

Sivil Toplum Faaliyetleri

Sarmaşık Derneği

Mızraklı, 2006 yılında kurulan Sarmaşık Yoksullukla Mücadele Sürdürülebilir Kalkınma Derneği‘nin çalışmalarında görev aldı ve derneğin başkanlığını yaptı. Dernek bünyesinde kurulan Gıda Bankaları ile 5.400 aileye (yaklaşık 32 bin kişi) gıda yardımı yapılıyordu. Dernek, 22 Kasım 2016 tarihli ve 677 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kapatıldı.²³²⁴³¹⁵

Demokratik Toplum Kongresi (DTK)

2000 yılından itibaren Demokratik Toplum Kongresi (DTK)’nde aktif olarak yer aldı. DTK’da 2 dönem Divan Kurulu Üyeliği, 1 dönem Daimi Meclis Üyeliği görevlerinde bulundu. DTK Sağlık Komisyonu üyesi olarak faaliyet yürüttü.²⁵²⁶²⁷²⁸¹¹³¹⁵¹⁰

DTK’daki faaliyetleri nedeniyle 2017 Temmuz ayında bir arama emri ile gözaltına alındı ve iki ay süreyle tutuklandı. Eylül 2018’de tahliye edildi.²⁷¹⁶¹³

Mezopotamya Tıp Kongresi ve Mezopotamya Vakfı

2009 yılında gerçekleşen Mezopotamya Tıp Kongresi‘nin yürütücülüğünü yaptı. Bu kongre, Kürtçe dilinin (Kürmanci, Sorani, Dımılki) tüm lehçelerinin tıp biliminde kullanılabilir bir dil olduğunu göstermek amacıyla düzenlendi.¹²²⁹⁶²⁷

2011 sonlarında bir grup arkadaşıyla birlikte Mezopotamya Üniversitesi‘ni kurmaya yönelik bir vakıf çalışması yürüttü. 2013 başlarında Mezopotamya Eğitim, Bilim, Sanat, Sağlık ve Kültür Vakfı (Mezopotamya Vakfı) kuruluş sürecini tamamladı. Mezopotamya Vakfı Kurucu Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı ve Yönetim Kurulu üyeliğini sürdürdü.³⁰³¹⁶²⁷¹²¹⁰

İnsan Hakları Derneği

2006 yılından beri İnsan Hakları Derneği üyesi olup, büyük kongre delegesidir.¹⁸²⁷¹⁰

Siyasi Kariyeri

Milletvekilliği (2018)

24 Haziran 2018 genel seçimlerinde HDP Diyarbakır 1. sıra milletvekili adayı olarak seçildi ve TBMM 27. Dönem Diyarbakır Milletvekili oldu. Güvenlik ve İstihbarat Komisyonu ve Güney Doğu Avrupa İş Birliği Süreci Parlamenter Asamblesi (GDAÜPA) Türk Grubu üyeliği yaptı.¹⁷³²⁵⁶²⁷¹⁰

Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanlığı (2019)

#### Seçim Süreci

31 Mart 2019 yerel seçimlerinde HDP’den Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı adayı oldu. Seçimlerde toplam 1.049.462 seçmenin bulunduğu Diyarbakır’da 820.182 seçmen oy kullandı. Mızraklı, 490.571 oy alarak %62,93 oy oranıyla Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı seçildi. AKP’nin adayı ve eski kayyum Cumali Atilla ise %30,99 oy aldı.²⁶³³³⁴³⁵¹⁵⁶

#### Mazbata Süreci

Seçimi kazanmasına rağmen uzun süre mazbatası verilmeyen Mızraklı, 16 Nisan 2019‘da mazbatasını alarak göreve başladı.³⁶³⁷³⁸

#### Belediye Başkanlığı Dönemi

Göreve başladıktan sonra, kayyum döneminde belediye başkanının makam odasında yapılan lüks değişiklikleri kamuoyuyla paylaşarak dikkat çekti. Mızraklı, “Bakın Bakın! Halkın parası ile kendilerine saraylar yapmışlar… Bütün israf ve şatafatlarını halka tek tek göstereceğiz” açıklaması yaptı.³⁹³⁵

#### Görevden Alınma

Yaklaşık beş ay sonra, 19 Ağustos 2019 tarihinde İçişleri Bakanlığı kararı ile “terör örgütleriyle iltisak-irtibatı olduğu” ve “terör örgütlerine destek verdikleri yönünde tespit ve deliller bulunduğu” belirtilerek görevden alındı. Yerine Diyarbakır Valisi Hasan Basri Güzeloğlu kayyum olarak atandı.⁴⁰⁴¹⁴²⁴³¹²

Diyarbakır halkı bu kararı haftalarca protesto etti. Oturma eylemleri 24 gün boyunca devam etti. HDP belediye meclis üyeleri, kayyum kararını protesto etmek amacıyla aylık olağan meclis toplantısını eylem alanında düzenledi.⁴¹⁴⁴¹

Yargı Süreci

Tutuklama

Mızraklı, 21 Ekim 2019 tarihinde Diyarbakır’da gözaltına alındı. 22 Ekim 2019‘da çıkarıldığı mahkemede tutuklandı. “Terör örgütü üyesi olmak” suçlamasıyla ilk olarak Kayseri Bünyan Cezaevi’ne konuldu. Daha sonra Edirne F Tipi Kapalı Cezaevi’ne nakledildi ve burada eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş ile aynı koğuşta kalmaktadır.⁴⁵⁴⁶⁴⁷⁴⁸⁴¹³⁶

İddianame ve Suçlamalar

Hakkında hazırlanan iddianamede şu suçlamalar yer aldı:

İtirafçı İfadesi: Mardin’in Nusaybin ilçesinde güvenlik güçlerine teslim olan “Bermal” kod isimli H.B.A. (Hicran Berna Ayverdi) adlı bir itirafçının ifadeleri. Bu kişi, 26 Mayıs 2016 tarihinde teslim olmuş, ancak 20 Mart 2019 tarihinde (31 Mart seçimlerinden 11 gün önce) Mızraklı hakkında ifade vermiştir.⁴⁹⁵⁰⁵¹⁵²²³

İtirafçı, Mızraklı’nın Diyarbakır’da çalıştığı özel bir hastanede bir örgüt mensubunu ameliyat ederek ertesi gün taburcu ettiğini iddia etmiştir. Ancak Mızraklı’nın avukatları, sigorta dökümlerine göre Mızraklı’nın iddia edilen tarihlerde hastanede çalışmadığını ve nöbeti olmadığını belirtmiştir.⁵³²³⁴⁹²⁶

DTK Üyeliği: Demokratik Toplum Kongresi’nde (DTK) daimi meclis üyesi olarak faaliyet yürütmesi ve DTK Sağlık Komisyonu üyesi olması.²⁸²⁵⁴⁹²⁶
Sarmaşık Derneği: KHK ile kapatılan Sarmaşık Derneği’nin başkanlığını yapmış olması.⁵⁴⁵⁵²³²⁵

Mahkumiyet

9 Mart 2020 tarihinde Diyarbakır 9. Ağır Ceza Mahkemesi, H.B.A. adlı itirafçının beyanları ve Mızraklı’nın DTK Sağlık Komisyonu üyesi olmasını gerekçe göstererek, “silahlı terör örgütüne üye olmak” suçundan üst sınırdan 9 yıl 4 ay 15 gün hapis cezası verdi.¹³⁶⁴⁹²⁶²⁸

15 Temmuz 2020 tarihinde Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi tarafından ceza onandı.¹

Yargıtay Bozma Kararı

7 Aralık 2022 tarihinde Yargıtay 3. Ağır Ceza Dairesi, kararın “eksik inceleme ve yetersiz gerekçelere” dayandığını belirterek bozdu. Yargıtay kararında şu eksiklikler tespit edildi:⁵⁶⁴⁵²⁸

Mızraklı’nın savunmasının SEGBİS ile alınmasının “savunma hakkının kısıtlanması niteliğinde” olduğu⁵⁷²⁸
Dosya içeriğinde yer alan “tape kayıtlarının ve dijital materyallerin incelemesinin yapılmadığı” ve bu konuda bir rapor alınmadığı²⁸⁵⁶
Mezopotamya Vakfı’nın örgütle irtibatının olup olmadığının tespit edilmesi gerektiği⁵⁶
O toplantılarda yapılan konuşmaların Mızraklı’ya ait olup olmadığının ATK tarafından yapılacak ses analizleriyle tespit edilmesi gerektiği⁵⁶

Ancak Yargıtay, Mızraklı’nın tahliye talebini reddetti.⁴⁵⁵⁷²⁸

Yeniden Yargılama

Yargıtay’ın bozma kararının ardından dava dosyası Diyarbakır 9. Ağır Ceza Mahkemesi’ne geri gönderildi. Yerel mahkeme, 29 Kasım 2023 tarihinde Mızraklı’yı yeniden aynı ceza olan 9 yıl 4 ay 15 gün hapis cezasına çarptırdı.⁵²⁵⁸⁵⁹

9 Ekim 2024 tarihinde Yargıtay 16. Ceza Dairesi, bu kez kararı onadı. Mızraklı’nın cezası kesinleşti.⁶⁰³⁶

Diğer Davalar

Mızraklı hakkında “terör örgütü propagandası yapmak” suçlamasıyla ayrı bir dava açıldı. 29 Eylül 2021 tarihinde Ankara 28. Ağır Ceza Mahkemesi, Mızraklı’nın “terör propagandası yapmadığını, ifade özgürlüğü hakkını kullandığını” belirterek beraat kararı verdi.⁶¹⁶²

Uluslararası Tepkiler

Human Rights Watch (HRW)

İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch), Mızraklı’nın tutuklanması hakkında açıklama yaptı. 7 Şubat 2020 tarihli açıklamada, “hakkındaki iddianamede yer alan delillerin terörle bağlantılı olduğu veya suç işlediği suçlamasını desteklemediği” belirtildi.⁶³⁴⁰¹

HRW, “Mızraklı’ya karşı hiçbir zorlayıcı suç kanıtı olmaksızın yerel Kürt politikacıları silahlı militanlar olarak uzaklaştırmak, tutuklamak ve yargılamak, Türk hükümetinin siyasi muhalefeti ortadan kaldırmak için tercih ettiği yöntem gibi görünüyor” değerlendirmesini yaptı.⁶⁴⁶³

Uluslararası Basın

Deutsche Welle, Der Spiegel, Le Monde, BBC gibi uluslararası medya kuruluşları Mızraklı’nın tutuklanmasını ve yargılanma sürecini yakından takip etti. Almanya’dan Sol Parti ve Sosyal Demokrat Parti milletvekilleri, Aşağı Saksonya Mülteci Kurulu üyeleri duruşmaları izledi.⁶⁵⁶⁶⁶⁷⁶⁸

Cezaevindeki Durum

Mızraklı, 22 Ekim 2019‘dan bu yana tutukludur. Önce Kayseri Bünyan Cezaevi’nde tutuldu, daha sonra Edirne F Tipi Kapalı Cezaevi’ne nakledildi. Edirne Cezaevi’nde eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş ile aynı koğuşta kalmaktadır.⁴⁶⁴⁷⁴⁸⁶⁹³⁶⁵⁷⁴⁵¹

Eşi Zeynep Mızraklı ve çocukları düzenli olarak cezaevinde ziyaret etmektedir. DEM Parti yetkilileri, avukatlar ve siyasetçiler de Mızraklı’yı düzenli olarak ziyaret etmektedir.⁸⁹⁷⁰⁴⁷¹⁷²⁷³

2025 Eylül ayı itibarıyla denetimli serbestlikten yararlanması beklenmekteydi, ancak “örgüt üyeliğinden ayrıldığına dair beyanın bulunmaması nedeniyle” başvurusu reddedildi.⁴

Ödül ve Takdirler

İstanbul Tabip Odası‘nın her yıl Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi Üyesi Dişhekimi Sevinç Özgüner’in anısına düzenlediği “İnsan Hakları, Barış ve Demokrasi Ödülü” 2020 yılında Mızraklı’ya verildi.¹⁸

Yayınları ve Makaleleri

Mızraklı’nın farklı gazete ve dergilerde yayımlanmış birçok değerlendirme yazısı ve makaleleri bulunmaktadır. Özellikle sağlık hakkı, anadilde sağlık hizmeti, demokratikleşme ve Kürt sorunu konularında yazılar kaleme almıştır.³²¹⁹¹⁰

Toplumsal ve Siyasi Önemi

Mızraklı, hem hekimlik mesleğini icra ederken hem de siyasi faaliyetlerinde barış, demokrasi, insan hakları ve anadilde hak konularında öncü çalışmalar yapmıştır.¹⁵⁴⁰¹⁸

Anadilde sağlık hizmeti konusundaki çalışmaları ile Türkiye’de öncü bir rol oynamıştır. 2009 yılında yayımlanan “Kürtçe Anamnez” kitabı, sağlık hizmetlerinde dil engeli konusunda önemli bir adım olmuştur.²⁰²²¹⁹

Yoksullukla mücadele ve sosyal dayanışma alanında Sarmaşık Derneği aracılığıyla binlerce aileye ulaşmıştır.³¹⁵

Demokratik yerel yönetim ve eş başkanlık sistemi savunucusu olarak Diyarbakır halkının %62,93 gibi yüksek bir oy oranıyla desteğini almıştır.³³³⁴

Görevden alınması ve tutuklanması, Türkiye’de seçme ve seçilme hakkı, yerel demokrasi ve kayyum uygulamaları konusunda önemli bir tartışma başlatmıştır.⁴²⁶³⁴⁰

Görüşleri ve Açıklamaları

Mızraklı, cezaevinden verdiği röportajlarda şu görüşlerini dile getirmiştir:

Kayyum Uygulamaları Hakkında: “Kayyumlar topluma, kültüre, kimliğe, inançlara, değerlere, hafızaya ve geleceğe müdahalenin garnizonudur. Bu özel bir kamu idare rejiminin kanıtıdır ve sözde vatandaşın iradesini tanımadığının işaretidir. Bir tür yeni sömürgecilik rejimi diyebilirim”.⁷⁴

Yargı Süreci Hakkında: “Bu dava 21’inci yüzyılın ‘Dreyfus davası’dır. Yargının bugünkü halinde yargılamanın öznesi Kürt ise hele hele siyasi kimlikli bir Kürt ise yüksek bir itina ile suç inşa ediliyor”.⁷⁵⁴⁵

Barış Süreci Hakkında: “Türkiye’de bir süreç varsa, bu süreçten barış umut ediliyorsa, mutlaka dışarıda olmamız gerekiyor. Selahattin Demirtaş’ı hapiste tutarak kimseyi barışa doğru ilerlendiğine inandıramazsınız”.⁴

⁂