Altan Tan

Altan Tan (11 Eylül 1958, Batman), Kürt asıllı yazar, entelektüel ve siyasetçi olup, İslamcı ve Kürt hakları savunucusu kimliğiyle tanınmaktadır. Annesi Türk, babası Bedii Tan (Kürt kökenli) olan Tan, 12 Eylül 1980 darbesinin ardından babasının Diyarbakır Askeri Cezaevi’nde işkence sonucu ölümü yaşamının temel belirleyicisi olmuştur. İnşaat mühendisi eğitimi alan Tan, Refah Partisi’nden HDP’ye uzanan geniş bir siyasi yolculuk gerçekleştirmiş, aynı zamanda Kürt sorunu, İslam ve demokrasi üzerine nitelikli yazılar ve kitaplar yayımlamıştır. Diyarbakır milletvekili olarak iki dönem TBMM’de görev yapan Tan, çeşitli hukuki davalarla karşı karşıya kalmasına rağmen Kürt hareketinin İslami kanadının önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilmektedir.¹²³⁴

Doğum ve Aile Kökenine Dair Bilgiler

Doğum Tarihi ve Yeri

Altan Tan, 11 Eylül 1958 yılında Batman’da doğmuştur. Batman’da dünyaya gelen Tan, sosyolojik açıdan ise Mardin, özellikle Midyat’ın Narlı (veya Helaxe) köyü soyu olup, ailesinin önemli bir kısmı çeşitli göçler sonucu farklı şehirlere yerleşmiştir.⁵⁶⁷³⁴¹

Aile Öyküsü ve Göçler

Altan Tan’ın ailesi, Midyat’ın Narlı köyünden kan davası nedeniyle 1840’lı yıllarda Midyat-Estel’e göç etmiştir. Dedesi Hacı Yusuf Tan, 1948 yılında Estel’den ayrılarak, ailenin bir kısmı Diyarbakır’a, diğer kısmı ise İstanbul’a yerleşmiştir. Babasının adı Bedii Tan (Bedii Tan), annesinin adı ise Muazzez Tan’dır. Annesi Türk, babası ise Kürt kökenlidir.²⁶⁷³¹

Babasının Tragik Ölümü ve Hayatına Etkisi

Altan Tan’ın yaşamının en önemli dönüm noktalarından biri, babasının 12 Eylül 1980 askerî darbesi sırasında Diyarbakır Askeri Cezaevi’nde işkence sonucu ölümüdür. Bedii Tan, 14 Temmuz 1982 tarihinde, bir Ramazan günü oruçluyken cezaevindeki işkenceler sırasında hayatını kaybetmişti ve vefatı sırasında 49 yaşındaydı.⁴⁸⁹¹²

Babası bir tüccar ve demokrattı. Bedii Tan, bir şirketin ortağı olup, şirketin büyük ortağı Felat Cemiloğlu ile birlikte soruşturmaya alındıktan sonra 45 gün boyunca işkenceyle öldürülmüştür. Altan Tan, babasının işkenceyle öldürüldüğünü mahkemede kanıtlatması için uzun yıllar uğraş vermiş ve sonunda 12 Eylül darbesinde işkence yapan “Gestapo Adnan” lakaplı Adnan Gündüz adındaki gardiyan er, altı yıl sekiz ay hapis cezasına mahkûm edilmiştir.⁹¹²

Altan Tan, bu trajedi sonrası yaşadıklarını ve babasının anısını birçok yazısında, mülâkatında ve sosyal medya paylaşımlarında aktarmıştır. Kendisi, babasının öldürüldüğü Diyarbakır Cezaevi’nin okul yapılmasını karşı çıkmış ve bunun yerine bir hafıza müzesi olarak yaşatılması gerektiğini ifade etmiştir.⁸

Eğitim Hayatı

Altan Tan, 1969 yılında Diyarbakır Mehmetçik İlkokulu’ndan, 1976 yılında Diyarbakır Maarif Koleji’nden mezun olmuştur. Yüksek öğrenimini ise 1981 yılında Ankara Devlet Mimarlık ve Mühendislik Akademisi İnşaat Fakültesi’nden tamamlamıştır.⁶⁷³¹⁵

Askerliğini 1982-1984 yılları arasında İstanbul Tuzla Piyade Okulu, Manisa ve Ankara’da tamamlamıştır.¹

Erken Yaşam ve Politikaya Giriş

Lise Dönemi Siyasi Faaliyetleri

Altan Tan, gençlik yıllarında Aykut Edibali’nin liderliğindeki “Mücadele Birliği” adı verilen sağ siyasi harekete katılmıştır. 12 Mart 1971 askerî müdahalesinden sonra bu hareketten ayrılmış, ardından radikal İslamcı gruplara yönelmiştir.³

Girişim Dergisi ve İslamcı Çevreler

Lise döneminde Mehmet Metiner gibi Güneydoğulu arkadaşlarıyla birlikte “Girişim” adında radikal İslamcı bir dergi yayınlamıştır. Bu dergi ve çevresindeki çalışmalar, Tan’ın İslamcı kimliğinin temelini oluşturmuştur.³

Mesleki ve İdari Kariyeri

Keçiören Belediyesi Yardımcılığı

1984-1985 yılları arasında Ankara Keçiören Belediyesi’nde başkan yardımcılığı görevini yürütmüştür. Bu görev, büyüyen siyaset adamı Melih Gökçek’in ANAP’tan Keçiören Belediye Başkanı seçilmesi sonrasındadır. Ancak yaklaşık yedi buçuk ay sonra bu görevinden ayrılmıştır.²⁴¹³

Serbest Mühendislik Faaliyetleri

Daha sonra serbest olarak çalışan Altan Tan, inşaat mühendisliği alanında faaliyetlerini sürdürmüştür.

Siyasi Yolculuk

Refah Partisi Dönemi (1987-1991)

1987 yılında Refah Partisi’ne katılan Altan Tan, partinin Güneydoğu müfettişi olmuştur. 1990-1991 yılları arasında Refah Partisi’nin Merkez Kütüphane Yönetimi’nde (MKY) görev yaptı.⁴¹²³

1991 genel seçimlerinde Refah Partisi’nin MHP’nin öncülü olan Milliyetçi Çalışma Partisi (MCP) ile ittifak kurması üzerine protesto olarak istifa etmiştir. Bu istifa, Tan’ın Milliyetçi-İslamcı senteze karşı duruşunun ilk göstergesidir.¹²⁴

Aydın Menderes Hareketi ve Büyük Değişim Partisi (1993-1995)

Refah Partisi’nden ayrıldıktan sonra Altan Tan, Aydın Menderes’in liderliğinde 1993 yılında kurulan Büyük Değişim Partisi’nin (BDP) kurucu üyesi olmuş ve Genel İdare Kurulu Üyeliğine seçilmiştir. Aynı zamanda BDP içinde Genel Başkan Yardımcılığı görevini de üstlenmiştir.²³¹

29 Temmuz 1995 tarihinde yapılan BDP kongresiyle yeniden Genel İdare Kurulu Üyeliğine seçilen Tan, Menderes’in Refah Partisi’ne katılımından sonra siyasete ara vermiştir.¹

Demokrat Parti Dönemi (1994-1996)

BDP’nin kendini feshetmesinden sonra Menderes ile birlikte Demokrat Parti’ye geçen Altan Tan, 16 Ocak 1994 tarihinde Demokrat Parti’nin Genel İdare Kurulu üyeliğine seçilmiştir.¹

Diğer Akademik ve Entelektüel Çevreler

Refah Partisi’nden ayrıldığı dönemde, Ali Bulaç, Yalçın Akdoğan, Mehmet Metiner gibi düşünür ve yazarlarla birlikte “Sözleşme” ve “Yeni Zemin” adlı dergileri yayımlamıştır. Bu dergiler, Türkiye’nin siyasi ve sosyal sorunlarına İslamcı perspektiften yaklaşan önemli yayınlar olmuştur.²

Siyasete Dönüş ve HADEP Dönemi (2000-2002)

2000 yılında siyasete yeniden dönen Altan Tan, 2000-2002 yılları arasında Halkların Emek Partisi (HADEP) Parti Meclisinde görev yaptı.¹⁰³²¹

Milletvekili Dönemi ve Ulusal Siyaset

24. Dönem Milletvekili (2011-2015)

Altan Tan, 12 Haziran 2011 tarihinde yapılan 24. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinde “Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloğu” (EDÖB) adı altında Diyarbakır milletvekili adayı olmuş ve seçilmiştir.¹¹²¹

Bu dönemde Tan, aşağıdaki komisyonlarda görev yaptı:

Anayasa Uzlaşma Komisyonu
İçişleri Komisyonu
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Parlamenter Asamblesi (KEİPA) Üyeliği¹¹

Ayrıca Türkiye-Angola Parlamentolararası Dostluk Grubu’na üye olmuştur.¹

25. Dönem Milletvekili (2015-2018)

7 Haziran 2015 genel seçimlerinde Halkların Demokratik Partisi’nden (HDP) Diyarbakır milletvekili adayı olmuş ve seçilmiştir.¹²¹³³²¹

26. Dönem Milletvekili (2015-2018)

1 Kasım 2015 genel seçimlerinde yine HDP’den Diyarbakır milletvekili adayı olmuş ve seçilmiştir.¹

HDP’den İstifa ve Saadet Partisine Geçiş (2018)

2018 yılında Halkların Demokratik Partisi’nden istifa eden Altan Tan, 24 Haziran 2018 genel seçimlerinde Saadet Partisi’nden İstanbul 3. bölge milletvekili adayı olmuş, ancak seçilememişdir.¹⁴⁶¹

İçerik ve Entelektüel Çalışmalar

Yazılar ve Makaleler

Altan Tan’ın yazıları ve makaleleri, aşağıdaki dergi ve gazetelerde yayımlanmıştır:²¹

Dergiler: Yeni Zemin, Sözleşme, Demokrasi, Yeni Gündem, Girişim, Independent Türkçe
Gazeteler: Yeni Şafak, Zaman, Özgür Politika, Özgün Duruş, Star, Taraf, Aydınlık

Bu yayınlarda Tan, Kürt sorunu, İslam, demokrasi, dış politika ve geopolitik konularına değinmiştir.

Yayımlanan Kitaplar

Altan Tan tarafından yayımlanan kitaplar şunlardır:¹⁵¹⁶¹⁷¹

“Kürt Sorunu: Ya Tam Kardeşlik Ya Hep Birlikte Kölelik” (2009, Timaş Yayınları / Çıra Yayınları) – Kürt sorununun tarihsel ve sosyolojik analizini içeren temel eser
“Değişen Ortadoğu’da Kürtler” (Çıra Yayınları)
“Allah Adına Yönetmek” (Çıra Yayınları)
“En Uzun Yüzyıl” (Çıra Yayınları)
“3. Cumhuriyet’e Doğru” (Çıra Yayınları)
“Hz. İbrahim’in Ayak İzlerinde Ortadoğu” (Çıra Yayınları)

Bu kitapların tamamı Çıra Yayınları tarafından yayımlanmıştır ve Altan Tan Set (6 Kitap) halinde satılmaktadır.¹⁷

Görüşleri ve İdeolojik Duruşu

İslamcı ve Kürt Hakları Sentezi

Altan Tan’ın siyasi ve entelektüel kimliği, İslamcılık ile Kürt hakları savunusunun benzersiz bir sentezini temsil eder. Kendi ifadesiyle kendini “laik değil, şeriatçı” ve Kemalist yapının kaldırılması gerektiğini savunan biri olarak tanımlamıştır.¹⁸

Tan, şu temel ilkeleri savunmaktadır:

Demokratik çözüm: Kürt sorununa silahlı değil, demokratik yollarla çözüm aranması
Barışçılık: PKK ve benzeri silahlı örgütlere karşı çıkma, silah kullanmayan çözümlerin tercih edilmesi
Kültürel ve Dini Kimlik: Kürtlerin kültürel ve dini kimliklerinin tanınması
Ortadoğu Vizyonu: Türklerin, Kürtlerin, Arapların, Süryanilerin, Ermenilerin, Şiilerin ve Sünnilerin birlikte yaşayabileceği bir yapı

Kemalizme Muhalefeti

Altan Tan, Kemalist yapıyı “Türk ulus devleti” olarak nitelendirerek, bunun “İslami paradigmaya ve bugünkü duruma aykırı” olduğunu ifade etmiştir. Ancak, kendisi ne Türk ulus devletini ne de Kürt ulus devletini savunmakta, bunun yerine “demokratik bir entegrasyon” içinde çeşitli halkların bir arada yaşayabileceği bir modeli önermiştir.¹⁸

Türkiye’deki İslamcı Hareketin Eleştirisi

Tan, Türkiye’deki İslamcı hareketin başlıca sorunlarını şöyle sıralamaktadır:¹⁹

Devlet Fetişizmi: İslami hareketlerin devlet, otorite ve güvenlik konularında aşırı vurgu yapması
Milliyetçilik ile İslamcılığın Karışması: Türk milliyetçilerinin İslam’ı “imparatorluk ve hegemonyalarına boya yapmak” amacıyla kullanması
Kürt Meselesinden Kaçış: Tarikat ve cemaatlerden hiçbirinin Kürt meselesini gündeme getirmemesi
“Başbuğluk” Kompleksi: Türk İslamcılarının Kürt kardeşlerine karşı ağabeylik ve liderlik tavrı

Büyükelçilerin Söyledikleri Hakkında

2014 yılında Altan Tan, Joe Biden’ın henüz başkan yardımcısı olduğu dönemde İstanbul’daki ABD büyükelçisinin evinde verilen resepsiyonda, Amerika’nın PKK’ye söylediği şeylerden bahsetmiş, “Ortadoğu’daki sınırlar değişecek, Suriye bölünecek. Siz bırakın Türkiye’deki işleri, bize odaklanın” gibi söylemlere karşı olduğunu ifade etmiştir.²⁰

Hukuki Davalar ve Tutuklamalar

Nevroz Konuşması ve Tahrik Davası

Altan Tan, 21 Mart 2012 tarihinde Şanlıurfa’da düzenlenen Newroz kutlamalarında yaptığı konuşma nedeniyle “halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik etmek” suçundan yargılanmıştır. Milletvekilliği dokunulmazlığının kaldırılmasının ardından mahkeme, Tan’a 2 yıl hapis cezası vermiş, ancak hükmün açıklanmasını geri bırakmıştır.²¹²²

Kobani Eylemleri ve Ağır Cezalar

2014-2015 yıllarında Kobani eylemleri nedeniyle Tan, tutuklama ve soruşturmalarla karşı karşıya kalmıştır. Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan 304 sayfalık iddianamede, Altan Tan’a aşağıdaki suçlamalar yöneltilmiştir:²³²⁴

Silahlı terör örgütünü kurma ve yönetme
Kobani eylemleri’nde suç işlemeye tahrik
2911 sayılı Kanun’a muhalefet
Örgüt propagandası
Görevi yaptırmamak için direnme

Bu davada Tan’a 17,5 yıldan 38,5 yıla kadar hapis cezası istenmiştir. İddianamede, Tan’ın PKK üyeleriyle fotoğraf çektirerek “örgüt propagandası” yaptığı ve Demhat Koçer kod adlı PKK militanının cenazesine katıldığı belirtilmiştir.²⁴²³

PKK Propagandası Davasında 1 Yıl 3 Ay Hapis Cezası

2022 yılında, CNN Türk’teki Ahmet Hakan programında Hulki Cevizoğlu’nun tahrik ve hakaretleri sonucunda açılan davada, Ankara 21. Ağür Ceza Mahkemesi Altan Tan’a “PKK propagandası” yapmaktan dolayı 1 yıl 3 ay hapis cezası vermiş ve cezayı ertelememiştir.²⁵

Faaliyetleri ve Sosyal Katılım

Demokratik Toplum Kongresi (DTK)

Altan Tan, Demokratik Toplum Kongresi (DTK) daimi üyesidir ve bu kurumda aktif olarak rol almaktadır. DTK, Cemil Çiçek’in daveti üzerine parlamentoya gelen ve ekonomik sorun, kültürel sorun, vatandaşlık, dil, eğitim, sağlık, yönetim modeli gibi geniş konularda öneriler sunan bir yapıdır.²⁶²¹

Medya ve İnternet Varlığı

Altan Tan, sosyal medya (özellikle Twitter @AltanTan1958) üzerinden düzenli olarak siyasi değerlendirmeler, eleştiriler ve açıklamalar yapmaktadır. Çeşitli haber kanallarında röportaj vermiş ve tartışmalara katılmıştır.

Dil Bilgisi

Altan Tan’ın yeterlik düzeyi olan diller:⁶³²¹

Türkçe (Ana dil)
Kürtçe (İyi düzey)
İngilizce (İyi düzey)
Arapça (Orta düzey)

Kişisel Hayat

Altan Tan, evli olup, 6 çocuk babasıdır. Hayatını ve çalışmalarını uzun yıllar Diyarbakır’da, milletvekili olduktan sonra ise Ankara’da yürütmüştür.⁶⁴²¹

Önem ve Etkisi

Kürt Hareketindeki Yeri

Altan Tan, Türkiye’nin Kürt siyasi hareketinde, özellikle İslamcı kanatta önemli bir konuma sahiptir. Kendisi, Türk İslamcılığından farklı olarak Kürt İslam sentezini savunan nadir entelektüellerden biridir. Bu duruş, onu gerek Kemalist, gerek milliyetçi, gerekse PKK yanlısı çevrelerden eleştiri almaya maruz bırakmıştır.

Yazılı Üretimi

Kitapları ve makaleleri, Kürt sorunu, İslam ve demokrasi alanında önemli katkılar sunmaktadır. Özellikle “Kürt Sorunu” başlıklı kitabı, konunun tarihsel ve sosyolojik analizini sunan temel eserlerden birisi kabul edilmektedir.

Siyasi Tavır

Altan Tan, PKK ve silahlı mücadeleye karşı çıkmasına rağmen, Kürt hakları ve demokrasi konularında tavsizsiz duruşu nedeniyle hukuki açıdan yoğun baskılarla karşı karşıya kalmıştır. Bu, onu Türkiye’deki siyasi polarizasyonun merkezinde konumlandırmıştır.

Tartışmalı Konular ve İddıalar

PKK ve Terör Örgütü Bağlantıları

Altan Tan, devlet tarafından “PKK üyesi olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen” kişi olarak tanımlanmıştır. Kendisi bunu asil olarak reddederken, demokratik mücadelenin bir parçası olduğunu savunmaktadır.²³

HÜDA PAR ile İlişkiye Dair Spekülasyonlar

Bazı kaynaklar, Altan Tan’ın İslami kimliği ve bazı açıklamaları nedeniyle HÜDA PAR (Özgür Caresan Vakfı) ile ilişkisinin olabileceğini düşünmektedirler. Ancak bu bağlantı resmi olarak teyit edilmemiştir.

Saadet Partisine Geçişinden Sonraki Durumu

2018’de Saadet Partisi’ne geçen Altan Tan, bu kararının ardından medyada görünürlüğü azalmıştır. Son dönemde sosyal medya üzerinden siyasi açıklamalarını devam ettirmektedir.²⁹³⁰³¹³²³³³⁴³⁵³⁶³⁷³⁸³⁹⁴⁰⁴¹⁴²

⁂

20.Yüzyıl, 21.Yüzyıl, A, Aktivizm, Bakur, Batman, Din, Kültür, Politika, Siyaset, Sosyal Sorumluluk, Tasavvuf