Behçet Cantürk – KurdsWiki

Behçet Cantürk 1950 yılında Diyarbakır’ın Lice ilçesinde dünyaya geldi. Babasının adı Reşit Cantürk olup, 1923 Lice doğumluydu. Annesi Hatun Demirciyan (Demirciyan) isimli Ermeni kökenli bir kadındı. Cantürk ailesi yedi kardeşli bir aileydi.¹²³

Çocukluk ve Aile Yapısı

Behçet Cantürk henüz 2 yaşındayken annesini kaybetti. Annesi Hatun, merdivenden düşerek hayatını kaybetti. Bu durum, Cantürk’ün hayatı boyunca “Ermeni dönmesi” şeklinde aşağılanmasına neden oldu.⁴⁵⁶

Babası Reşit Cantürk, hayvanlarla sınırdan mal taşıyan bir mekkareci (yük taşıyıcısı) idi. Aile, Kürt asıllıydı ve babası Behçet’i okutmak istiyordu.⁶⁷¹

Eğitim Hayatı

Behçet Cantürk ilkokula 1959 yılında Gazi İlkokulu’nda başladı. Türkçe’yi ilkokulda öğrendi ve başlangıçta başarılı bir öğrenciydi. 1965 yılında ortaokula başladı.¹⁶

İlk Cinayet Olayı

Ortaokul birinci sınıftayken, 15 yaşındayken bir arkadaşı Nevzat Yorgancıoğlu’nu öldürdü. Mahkeme kayıtlarına göre bu olay kazara gerçekleşti. Bu nedenle bir yıl cezaevinde kaldı ve 1966 yılında aftan yararlanarak tahliye oldu.⁶¹

Lise eğitimine güvenlik gerekçesiyle Bingöl Lisesi’nde devam etti.⁶

Siyasi Olaylar ve Firar Dönemi

1969 senesinde yaşanan siyasi olaylar Cantürk’ün hayatını derinden etkiledi. CHP ve Adalet Partisi arasındaki mücadele Lice’de aile kavgalarına dönüştü. Bu olaylar sırasında Körtükler’den Halim Aydın öldürüldü.¹⁶

Cantürkler’den 47 kişi hakkında tutuklama kararı çıktı ve aralarında lise öğrencisi Behçet Cantürk de vardı. Teslim olmayıp dağa çıkan dokuz kişiden biriydi. 1970 yılında kardeşi Tarık’ı kaybetti.⁸¹

1971 yılında jandarmaya haber salıp gizlice teslim oldu. 9 ay sonra beraat etti.¹

Evlilik ve Lice Depremi Trajedisi

1973 yılında evlendi. Ancak 6 Eylül 1975’te Lice’de meydana gelen 6.9 büyüklüğündeki deprem hayatını altüst etti. Bu depremde 2385 kişi hayatını kaybetti. Cantürk bu felakette eşini, oğlu Mehmet’i ve 15 akrabasını kaybetti.⁹¹⁰¹

Deprem sonrasında 1975 yılının Aralık ayında tekrar evlendi. İkinci eşi Akile Dilek Alev’di.¹

İş Hayatı: İnşaat ve Müteahhitlik

Deprem sonrası Cantürk inşaat işine girdi. Parayla çürük raporu alarak askerlik görevini yapmadı. Depremden sonra kısa sürede büyük paralar kazandı.¹¹⁹¹

1977’de meydana gelen Van depremi hem müteahhitliğını pekiştirdi hem de uyuşturucu alemindeki yerini sağlamlaştırdı. Diyarbakır merkezde İş Hanı satın aldı.⁹¹

Kaçakçılık ve Yasadışı Faaliyetler

Silah Kaçakçılığı

1975-1976 yıllarından itibaren Cantürk kaçakçılık faaliyetlerine hisseli ortak olmaya başladı. 1977 senesinde bölgede silah kaçakçılığına başladı. MİT sorgusunda verdiği ifadeye göre:¹²¹¹

“1975-76 yıllarından itibaren bazı kaçakçıların kaçak işlerine hisseli olarak girmeye başladım. Bilfiil işe karışmaz, belli oranda bir para verir ve hisseme düşen kârı alırdım”.¹²

Uyuşturucu Ticareti

23 yaşında uyuşturucu sevkiyatına başlayan Cantürk, “Sarı Avni” (Avni Musullulu) ile birlikte bu işe girdi. 1979 yılında İstanbul’a taşındı ve aynı dönemde uyuşturucu sevkiyatı teklifini kabul etti.⁴¹

1981 yılında Suriye’ye giderek ASALA ile uyuşturucu ticareti yaptı. 1981-1983 yılları arasında Kapalıçarşı’daki kuyumcularla altın kaçakçılığı yaptı.²¹¹

Örgütsel Bağlantılar

DDKD ve Siyasi Faaliyetler

1978 yılında Devrimci Doğu Kültür Derneği’ne (DDKD) üye oldu. MİT sorgusu sırasında verdiği ifadede:¹¹¹²

“Ben aslen Kürt aşiretindenim. Kürtçülük davasına inanmış bir kimseyim. Bu nedenle 1978 yılı sonunda amcamın oğlu Abdullah Cantürk’ün ve Liceli Zarruh Vakıfahmetoğlu’nun teklifi ile DDKD’ye girdim”.¹²

ASALA ve PKK İlişkileri

Cantürk’ün ASALA ve PKK ile bağlantıları olduğu iddia edildi. 1982 Ankara Esenboğa Havaalanı saldırısında PKK’nın ASALA’ya yardım ettiğine dair bilgileri paylaştı. 1983 yılında Kapalıçarşı saldırısını organize ettiği iddia edildi.¹³¹⁴¹

Gözaltı ve MİT Sorgusu

22 Haziran 1984’te PKK üyeliği gerekçesiyle yakalanarak tutuklandı. 6 Temmuz 1984 ile 19 Ağustos 1984 tarihleri arasında MİT tarafından 45 gün boyunca sorgulandı.¹⁵¹¹¹²

Mehmet Eymür’ün başlattığı Babalar Operasyonu sonucunda gözaltına alınıp Mamak Askeri Cezaevi’nde 54 gün sorgulandı. Daha sonra dosyası Diyarbakır’a gönderildi.¹

Diyarbakır Cezaevi Dönemi

Mamak’tan sonra Diyarbakır Askeri Cezaevi’nde Dündar Kılıç ile aynı koğuşta kaldı. İki düşman yeraltı dünyası lideri cezaevinde dost oldu. Koğuş kıdemlisi Cantürk’tü ve 40 “baba” bu koğuşta kalıyordu.¹⁶

1988 yılının Mayıs ayında cezaevinden tahliye edildi.¹⁷

Özgür Gündem Gazetesi Ortaklığı

1990’ların başında siyasi bir adım atarak Özgür Gündem gazetesi çıkaran Ülkem Press Basım ve Yayıncılık Ltd. Şti’nin beş ortağından biri oldu. Gazete çevrelerinde çok tartışılan bu adım, onun yaşamının son dönemindeki en önemli gelişmelerinden biriydi.¹⁸¹⁷¹

Lüks Yaşam ve Sosyal Çevre

Cantürk büyük servete sahipti. Banyosundaki küveti altından yaptırdığı rivayet ediliyordu. İstanbul ve Ankara’da devlet bürokrasisi içinde hatırı sayılır dostları vardı.¹⁹⁹

Antalya’da tekneyle denize açıldığında sinema ve sanat dünyasının ünlü kadınları ona eşlik ederdi. Oyuncu Ahu Tuğba ile yaşadığı aşk ilişkisiyle de gündeme geldi.⁹¹¹

MGK Listesi ve Hedef Haline Gelmesi

1993’te Milli Güvenlik Kurulu, Kürt işadamları, avukatları ve yazarları fişledi. Behçet Cantürk de o isimler arasındaydı. Tansu Çiller’in 4 Kasım 1993’te yaptığı konuşmada belirttiği “PKK’ya yardım eden 60 Kürt işadamı” listesinin başında yer alıyordu.²⁰⁵²¹¹

Ölümü

14 Ocak 1994 Cuma günü Kadıköy Bağdat Caddesi’ndeki işyerinden zırhlı aracıyla evine giderken polis yelekli 7 kişi tarafından yolu kesildi. Şoförü Recep Kuzucu ile birlikte kaçırıldı.²²¹

Ertesi gün 15 Ocak 1994’te cesetleri Sakarya’nın Sapanca ilçesi yakınlarında bulundu. Şakağına sıkılan tek kurşunla öldürülmüştü.⁵²²⁴¹

Cenaze Töreni

Cenaze törenine Abdülmelik Fırat, İbrahim Tatlıses, İdris Özbir, Ahmet Kaya, Selami Şahin, Ferhat Tunç, Orhan Doğan, Tarık Ziya, Rahmi Saltuk, Yaşar Kaya gibi ünlü isimler katıldı. Karacaahmet Mezarlığı’nda toprağa verildi.¹

Susurluk Raporu’nda Yer Alışı

Cantürk’ün faaliyetleri ve öldürülmesi Susurluk Raporu’nda yer aldı. Raporda şöyle deniyordu:

“Yasal yollar yetmemiş, neticede Özgür Gündem gazetesi plastik patlayıcılarla havaya uçurulmuş, Cantürk’ün devlete biat etmesi beklenirken adı geçenin yeni bir tesis kurmak üzere harekete geçmesi üzerine Türk Emniyet Teşkilatı tarafından öldürülmesi kararlaştırılmış ve karar infaz edilmiştir”.²³²⁴²²

Hukuki Süreçler

Cantürk cinayetine katılmakla suçlanan Mehmet Kemal Ağar, İbrahim Şahin, Mehmet Korkut Eken, Ayhan Çarkın ve diğer sanıklar hakkındaki dava uzun yıllar sürdü. Mahkeme süreçlerinde beraat kararları verilse de, kararlar istinaf mahkemelerince bozuldu.²⁵²⁶²⁷

Önemi ve Etkileri

Behçet Cantürk, 1990’ların Türkiye’sinde devlet-mafya-siyaset üçgeninin önemli aktörlerinden biriydi. Kürt sorunu, terörle mücadele politikaları ve faili meçhul cinayetler döneminin sembolik isimlerinden biri haline geldi.²⁰⁹

Onun yaşamı ve ölümü, Türkiye’nin karanlık dönemlerine ışık tutan önemli bir vaka olarak tarihte yerini aldı. Soner Yalçın’ın “Behçet Cantürk’ün Anıları” kitabı ve Ercan Gün’ün “Behçet Cantürk’ün MİT İtirafları” adlı eserleri bu dönemin anlaşılmasında önemli kaynaklar oluşturdu.²⁸⁴¹²

Kişisel Özellikler

Cantürk, 4 kız babasıydı. Hem Kürtçe hem de Türkçe konuşabiliyordu. Cezaevi döneminde okumaya düşkün biri olduğu, Dündar Kılıç ile kitap alışverişi yaptığı belirtildi.¹⁶⁶¹

Çevresindekiler onu çelişkili bir kişilik olarak tanımlıyordu: Bir yandan yasadışı faaliyetlerle uğraşırken, diğer yandan Kürt kimliği ve hakları konusunda duyarlı bir iş insanı portresi çiziyordu.²⁹⁶

Behçet Cantürk’ün yaşam öyküsü, 20. yüzyılın son çeyreğinde Türkiye’de yaşanan toplumsal dönüşümlerin, etnik çatışmaların ve devlet politikalarının karmaşık yansımalarını gösteren önemli bir sosyolojik vaka olarak değerlendirilmektedir.

⁂