Berken Bereh – KurdsWiki

Berken Bereh (1954, Şırnak), çağdaş Kürt edebiyatının en önemli şairlerinden biridir. Asıl adı Berken Bereh olmasına rağmen, Serwer Botî, Argeş Amedî ve Mem Bêtîr gibi mahlasları da kullanmıştır. Modern Kürt şiirinin gelişiminde önemli rol oynamış, yarım asırı aşan yazarlık hayatıyla Kürt edebiyat dünyasına damgasını vurmuştur.¹²³⁴

Erken Yaşam ve Eğitimi

Berken Bereh, 1954 yılında Şırnak’ta (Şirnex) doğmuştur. Eğitimini Bolu Eğitim Enstitüsü’nde tamamlamıştır. Bu eğitimi, onun daha sonraki yazarlık hayatında önemli bir temel oluşturmuştur.²⁴⁵¹

Edebiyat Hayatına Başlangıç

Şair, 1978 yılından itibaren Kürtçe dilinde şiirler yazmaya başlamıştır. İlk şiiri, Türkiye’de ilk Kürtçe, Kurmancî ve Dimilkî dergi olan Tîrêj’de 1979 yılında yayımlanmıştır. Bu başlangıç, onun uzun soluklu edebiyat kariyerinin ilk adımı olmuştur.³⁴²

Yayın Organları ve Dergiler

Bereh’in şiir ve yazıları, Kürt edebiyat dünyasının önemli dergilerinde yayımlanmıştır:²

Nûbûn
Nûdem
Jiyana Rewşen
Nûbihar
Tîroj

Bu dergilerin yanı sıra, çeşitli Kürt televizyon kanalları (Medya TV, Roj TV, Gün TV), Alman radyosu WDR ve Avustralya radyosu SBS‘de şiirleri okunmuştur.⁴⁶

İnternet Öncülüğü

Bereh, teknoloji alanında da öncü bir rol üstlenmiştir. 1999 yılında “Kulîna Kulîlkan” adıyla Kuzey Kürdistan’daki ilk Kürtçe edebiyat internet sitesini kurmuştur. Bu site dört sayı yayımlanmıştır ve dijital yayıncılık alanında Kürt edebiyatının ilk örneklerinden olmuştur.⁶⁴²

Eserleri

Şiir Kitapları

Berken Bereh’in yayımlanmış şiir kitapları kronolojik sıraya göre:⁷⁴

“Êş” (Acı) – Sî Yayınları, 2001
“Şagirtên Evînê” (Aşk Şakirtleri) – Sî Yayınları, 2003
“Pandomîm” (Pandomim) – Belkî Yayınları, 2006
“Şîna Helbestê” (Şiirin Yası) – Doz Yayınları, 2008
“Dilê Min Palgeh e Ji Işqê re” (Kalbim Bir Yastıktır Aşka) – Lîs Yayınları, 2011
“Ji Dûriyê Re” (Uzaklığa) – Lîs Yayınları, 2013
“Xewna Dawî” (Son Rüya) – Lîs Yayınları, 2016
“Xana Xemê” – Avesta Yayınları, 2018
“Çemê Baranê” – Avesta Yayınları, 2019
“Wisa Tê Bîra Min” – Avesta Yayınları, 2020

En son eseri olan “Botanname”, 2024 yılında yazarlığının 50. yılı münasebetiyle özel olarak yayımlanmıştır.⁸⁹

Çeviri Eserleri

Bereh ayrıca önemli çeviri çalışmaları da yapmıştır:

“Lapis Lazuli” – Mehmet Altun’dan çeviri, Babil Yayınları, 2011⁴
“Gotina Deryayê ye / Denizin Söylediği” – Mustafa Köz’den çeviri, Lîs Yayınları, 2012⁴

Ödüller ve Başarıları

Berken Bereh, yazarlık kariyeri boyunca önemli ödüller almıştır:

1998-1999 yıllarında Tutuklu ve Hükümlü Aileleri Derneği ve Jiyana Rewşen dergisi tarafından düzenlenen şiir yarışmalarında birinci ve ikinci ödülleri kazanmıştır.²⁴

Gazetecilik ve Köşe Yazarlığı

Bereh, şiircilik dışında gazetecilik alanında da aktif olmuştur:

1999 yılında “Fıratta Yaşam” gazetesinde Kürtçe köşe yazıları yazmaya başlamıştır⁴
2013 yılında bir yıl süreyle Evrensel gazetesinde edebiyat üzerine köşe yazısı yazmıştır¹⁰⁴

Konferans ve Akademik Faaliyetler

Şair, akademik ve kültürel etkinliklerde aktif rol almıştır:

Bilgi Üniversitesi ve Hakkâri Üniversitesi’nde konferanslara katılmıştır⁴
Çeşitli sivil toplum kuruluşlarında panel ve seminerlerde tebliğ sunmuştur¹¹

Uluslararası Tanınım

Bereh’in şiirleri çeşitli dillere çevrilmiştir:

Türkçe
Arapça
Farsça
Fransızca⁶⁴

Bu çeviriler, onun eserlerinin evrensel değer taşıdığını ve uluslararası düzeyde tanındığını göstermektedir.

Sağlık Sorunları

Şair, 2022 yılında kalp sorunu yaşamış ve hastaneye kaldırılmıştır. Bu dönemde verdiği röportajda, Kürtler arası anlaşmazlıkların kendisini çok üzdüğünü ve bu durumun sağlığını olumsuz etkilediğini belirtmiştir.²

Güncel Yaşam

Berken Bereh şu anda Batman’da yaşamaktadır. Yazarlık faaliyetlerine devam etmekte ve Kürt edebiyat dünyasında aktif rol almaktadır.¹²⁴

Edebiyattaki Önemi ve Etkileri

Modern Kürt Şiirine Katkısı

Berken Bereh, Kürt edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Rojen Barnas, Arjen Arî gibi isimlerle birlikte çağdaş Kürt şiirinin ağır kilometre taşlarından biridir. Şiirleri, klasik Kürt şiiri kalıplarını kullanmakla birlikte modern şiirin özgün örneklerini de ortaya koymaktadır.¹³¹⁴

Dil Koruma ve Geliştirme Çabaları

Kawa Nemir, Bereh’in bütün şiirlerinin Türkçeye çevrildiği “Kalbim Bir Yastıktır Aşka” kitabının giriş yazısında şairin “Kürtçenin gizli güzelliklerini bulma, dili koruma ve canlandırma çabasında” olduğunu belirtmiştir.¹⁵³

Edebiyat Eleştirisi

Bereh, sadece şiir yazmakla kalmamış, aynı zamanda edebiyat eleştirisi alanında da çalışmalar yapmıştır. Evrensel gazetesinde yazdığı köşe yazılarında Kürt edebiyatının çeşitli konularını ele almıştır.¹⁶¹⁷

Son Dönem Faaliyetleri

50. Yıl Kutlamaları

2024 yılında Berken Bereh’in yazarlığının 50. yılı Diyarbakır’da büyük bir etkinlikle kutlanmıştır. Bu etkinlikte son kitabı “Botanname” özel sergiyle tanıtılmış ve dostları tarafından hazırlanan bir heykel kendisine takdim edilmiştir.⁸

Güncel Tartışmalar

Son yıllarda Bereh, çeşitli kültür-sanat etkinliklerinde yaşanan sorunları dile getirmiştir. 2023 yılında Diyarbakır Kitap Fuarı’ndaki programının ertelenmesi konusunda eleştiriler yöneltmiştir.¹⁸¹⁹

Toplumsal Görüşleri

Bereh, Kürt sorunu konusunda çözüm yanlısı bir tutum sergilemiştir. “Kürtler’in tek çaresinin devlet olduğu” tespitini Ehmedê Xanî’nin 300 yıl önce yaptığını belirtmiş, Kürtlerin kendi topraklarında egemen olmadıkça sorunlarının çözülemeyeceği görüşünü savunmuştur.²⁰

Miras ve Gelecek

Berken Bereh, yarım asırı aşan yazarlık hayatıyla Kürt edebiyatının önemli figürlerinden biri haline gelmiştir. Şiirleri, modern Kürt şiirinin gelişiminde önemli katkılar sağlamış ve genç şairlere ilham kaynağı olmuştur. “Eğer benden sonra şiirlerim okunursa bu bana yeter” sözleriyle edebiyata bakış açısını özetleyen şair, Kürt kültürünün korunması ve geliştirilmesi için verdiği mücadeleyle hatırlanacaktır.²⁰

⁂