Beytocan – Beytullah Güneri

Beytocan (gerçek adı: Beytullah Güneri) 1955-2023 yılları arasında yaşamış, Kürt müziği ve kültüründe iz bırakmış önemli bir sanatçı, şair ve besteciydi. Hem Türkiye’de hem de uluslararası Kürt diasporasında derin etkiler yaratan eserleriyle tanınan Beytocan, sadece müzikal yetenekleriyle değil, aynı zamanda direnişçi kimliği ve siyasi mücadelesiyle de hatırlanan bir figürdür.¹²³

Erken Yaşam ve Aile Kökeni

Doğum ve Çocukluk

Beytullah Güneri, 1 Ekim 1955 tarihinde Diyarbakır’ın Silvan (Kürtçe: Farqin) ilçesinde dünyaya geldi. Altı çocuklu dindar bir ailenin altıncı çocuğu olan Beytocan, yörenin tanınmış şeyhlerinden bir babanın oğluydu.²³⁴⁵¹

Aile Geçmişi ve Dini Kökenler

Babası, Silvan şeyhlerinden olup, “Şehzade” olarak anılan dindar bir şahsiyetti. Beytullah adının verilmesinin hikayesi oldukça ilginçtir: Babası hac yolculuğuna çıkarken, henüz doğacak çocuğun cinsiyeti bilinmiyordu. Annesinin sorması üzerine, “Erkek olursa adını Beytullah koyun” demiş ve böylece bu ismi almıştı.⁴⁶

Erken Eğitim Dönemi

Küçük yaşlarında dini eğitim alan Beytocan, ardından ilkokula başladı. 8 yaşındayken ailesiyle birlikte Diyarbakır merkeze göç etti. Bu dönemde müzikle ilgilenmeye başlayan genç Beytullah’ın babası, onun müzikle uğraşmasına pek sıcak bakmıyordu. Çünkü babası şeyh olduğu için, müziği dini açıdan uygun görmüyordu.⁵⁷⁸⁹¹⁴

Siyasi Mücadele ve Hapishane Yılları

12 Eylül 1980 Darbesi

Beytocan’ın hayatının en zorlu dönemlerinden biri, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi sonrasında yaşandı. Kenan Evren liderliğindeki darbe yönetimi tarafından gözaltına alınan Beytocan, 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bu ceza, dönemin siyasi atmosferinde Kürt kimliği ve kültürel faaliyetlere yönelik baskıların bir yansımasıydı.³¹²

Cezaevi Dönemi

Toplam 6,5 yıl (altı buçuk yıl) cezaevinde kalan Beytocan, 1987 yılında tahliye edildi. Bu dönem, sanatçının hem kişisel gelişimi hem de sanatsal kimliğinin şekillenmesinde kritik bir rol oynadı. Cezaevi yılları, onun sonraki şarkılarında ve eserlerinde derin acı ve direnç temalarının kaynağı oldu.¹⁰²³

İstanbul Dönemi ve Sanat Kariyerinin Başlangıcı

Müzik Dünyasına Adım

1987’de özgürlüğüne kavuştuktan sonra İstanbul’a yerleşen Beytocan, burada müzik kariyerine başladı. Bu dönemde Orhan Gencebay ve Selami Şahin gibi önemli sanatçılarla çalıştı.¹¹¹²³

“Beytocan” Mahlasının Doğuşu

Asıl adı Beytullah Güneri olan sanatçı, Selami Şahin’in önerisiyle “Beytocan” mahlasını aldı. Selemi Şahin’in “Neden yazdıklarını kendin söylemiyorsun?” sorusu üzerine, bestelerini kendisi seslendirmeye başladı. Bu dönemde Kürtçe eserlere yönelik yasak nedeniyle, çalışmalarını gizlice piyasaya sürdü.¹²¹²⁵

İlk Eserler

O dönemde Türkiye’de Kürtçe eserlerin yasak olması nedeniyle, “21 March Yan Mirin, Yan Diyarbekir” (Ya Ölüm Ya Diyarbakır) adlı hicivsel çalışmasını gizlice piyasaya sürdü. Bu eser, sonradan Türkiye’de yasaklanan albümlerinden biri olacaktı.¹³¹

İsveç’e Göç ve Sürgün Yılları

Zorunlu Göç

1990’lı yıllarda siyasi nedenlerden dolayı Türkiye’den ayrılmak zorunda kalan Beytocan, 1991 yılında İsveç’e yerleşti. Bu kararın zoraki olduğunu belirten sanatçı, durumu şu sözlerle açıkladı:¹⁴¹²

> “Birileri öyle olsun istedi, bize kıyabilirlerdi, zaten onu söylediler. O zaman eşim ve bir çocuğum vardı. ‘En iyisi gideyim’ dedim. Memleketimden kaçmadım, zorladılar beni. Arkadaşım Ahmet Kaya da kaçmadı ki onu da zorladılar. Yoksa insan ülkesinden niye kaçsın ki?”⁵¹⁰

İsveç Hayatı

İsveç’te yaşadığı ilk yıllarda sıkıntılar yaşayan Beytocan, 5,5 yılın ardından oturma izni alabildi. Bu dönemde yurtdışında hiç mutlu olmadığını belirten sanatçı, tüm Avrupa’da konserler verdi.¹²

Sanatsal Miras ve Eserleri

Diskografi

Beytocan, sanat hayatı boyunca dört albüm çıkardı:⁶¹⁵²

“Te nadin min” (2001) – İlk albümü
“Bîst û Yekê Adarê” (2001) – En ünlü ve Türkiye’de yasaklanan albümü
“Axîna te Nalîna min” (2001) – “Senin Âhın, Benim İniltim”
“Etûna Dilê Min” (2011) – “Gönlümün Ocağı”

Öne Çıkan Şarkıları

“Agir Ketiye Dilê Min” (Ateş Düştü Gönlüme) – En tanınmış eseri
“Yan Mirin Yan Diyarbekir” (Ya Ölüm Ya Diyarbakır) – Yasaklanan eseri
“Her Tişt Vire” (Her Şey Yalandır)
“Diyarbekir Mala Min” (Diyarbakır Evim)
“Wele Nastinim” (Ah Duramıyorum)

Müzikal Tarz ve Özellikler

Beytocan’ın müziği, sade ve akustik bir yaklaşımla karakterizedir. Şarkılarını tek bir sazla söyleyen sanatçı, Kurmanci Kürtçesi lehçesinde eserler verdi. Müziğinde duygusal yoğunluk, vatan özlemi, aşk, acı ve direnç temaları ağırlıktadır.¹⁶⁶

Memleketine Dönüş Girişimi

2014 Yılındaki Dönüş

23 yıl aradan sonra 2014 yılında memleket özlemine dayanamayarak Diyarbakır’a dönen Beytocan, ancak kısa süre sonra uyum sağlayamayarak tekrar İsveç’e gitti. Bu dönüş girişimi, sanatçının vatan hasretini ve yaşadığı kimlik krizini gözler önüne serdi.¹¹³¹¹¹²

Sağlık Sorunları ve Son Yılları

Kanser Teşhisi

2020-2021 yıllarında Beytocan’ın ağız boşluğunda (dişinin alt bölümünde) tümör tespit edildi. Yapılan tetkiklerde kanser olduğu anlaşılan sanatçı, o tarihten itibaren ağır bir tedavi sürecine girdi.¹⁷¹⁸

Ameliyatlar ve Tedavi Süreci

Çenedeki tümörün temizlenmesi için yapay çene yapılan Beytocan, çenesinin bir kısmının sağ tarafından çıkarılması, ayağından bir parçanın yerine konulması gibi ağır ameliyatlar geçirdi. Bu müdahaleler sonucunda konuşma güçlüğü yaşamaya başladı.¹⁹²¹⁰

Vefatı ve Anısı

Son Günler

12 Eylül 2023 tarihinde, 67 yaşında Stockholm’de hayatını kaybeden Beytocan, kanser nedeniyle İsveç’in başkenti Stockholm’deki Karolinska Hastanesi’nde vefat etti.²⁰²¹

Cenaze ve Defin

Vasiyeti üzerine İsveç’te defnedilen sanatçının cenazesi, Stockholm’deki Strandkyrkogården Mezarlığı’nda toprağa verildi. Cenaze törenine ailesi, dostları, müzisyenler ve hayranları katıldı.²¹¹⁰

Kültürel Etki ve Önemi

Kürt Müziğindeki Yeri

Beytocan, Kürt müziği tarihinde önemli bir figür olarak kabul edilir. Eserleri, sadece müzikal değerleriyle değil, aynı zamanda kültürel direniş ve kimlik mücadelesinin sembolü olarak da anlam kazanmıştır.²²¹⁶

Uluslararası Tanınırlık

Şarkıları Kürdistan’ın dört parçasında ve diasporada yaygın olarak dinlenen Beytocan, uluslararası Kürt kültürünün önemli temsilcilerinden biri haline geldi. Eserleri başka sanatçılar tarafından da yorumlandı.¹⁶

Siyasi ve Sosyal Mesajlar

Müziğinde doğrudan siyasi söylemler kullanmamaya özen gösteren Beytocan, evrensel temalar üzerinden herkesin kendinden bir şeyler bulabileceği eserler üretmeyi tercih etti. Bu yaklaşım, onun geniş kitlelere ulaşmasını sağladı.⁶

Görüşleri ve Felsefesi

Sanat Anlayışı

Beytocan, sanatını ticari kaygılardan uzak tutmaya özen gösterdi. “Para için sanat yapmadığını” belirten sanatçı, Kürt halkının acılarını yansıtmaya odaklandığını ifade ediyordu.⁶

Vatan ve Kimlik Görüşü

Sürgün yıllarında vatanına duyduğu özlem, eserlerinin temel dinamiğini oluşturdu. “Memleketimden kaçmadım, zorladılar beni” sözü, onun siyasi duruşunu özetler niteliktedir.⁵

Miras ve Etkileri

Sonraki Nesillere Etkisi

Beytocan’ın eserleri, genç Kürt sanatçılar için ilham kaynağı olmaya devam etmektedir. Akustik tarzı ve duygusal yoğunluğu, Kürt müziğinde bir okul oluşturmuştur.¹⁶

Kültürel Bellek

Eserleri, özellikle “Agir Ketiye Dilê Min” ve “Yan Mirin Yan Diyarbekir” gibi şarkılar, Kürt kültürel belleğinin ayrılmaz parçaları haline gelmiştir.¹⁶

Değerlendirme ve Sonuç

Beytocan – Beytullah Güneri, 20. yüzyılın ikinci yarısı ve 21. yüzyılın başında Kürt kültürü ve müziğinin en önemli temsilcilerinden biri olarak tarihteki yerini almıştır. Yaşadığı siyasi baskılar, sürgün yılları ve sağlık sorunlarına rağmen, sanatsal üretimine devam etmesi, onun direniş ruhunun bir göstergesidir.

Sadece dört albümle sınırlı diskografisine rağmen, Kürt müziğinde ve kültüründe derin izler bırakmış, uluslararası tanınırlık kazanmıştır. Eserleri, bugün hala diasporada yaşayan Kürtler için kimlik ve vatan bağlantısının önemli araçları olmaya devam etmektedir.

Beytocan’ın mirası, müzikal eserleriyle sınırlı kalmayıp, kültürel direniş ve kimlik mücadelesi açısından da önemli bir referans noktası oluşturmaktadır. Onun yaşam öyküsü, 20. yüzyıl Türkiye’sinde yaşanan siyasi ve kültürel dönüşümlerin bireysel ve toplumsal yansımalarının çarpıcı bir örneğini sunmaktadır.

⁂

21.Yüzyıl, Bakur, Bestekar, Diyarbakır, Müzik, Sanat, Silvan, Söz Yazarlığı