Dildar (Yunus Rauf)

Dildar, gerçek adı Yunus Mele Rauf (Kürtçe: یوونس ڕەئووف – Yûnis Reûf), 20. yüzyılın en önemli Kürt şairlerinden biri ve Kürt ulusal marşı “Ey Reqîb”in yazarıdır. “Dildar” kelimesi Kürtçe ve Farsçada “aşık, sevdalı” anlamına gelir ve şairin mahlasıdır.¹²³⁴⁵

Doğum ve Aile

Dildar, 20 Şubat 1918 tarihinde Güney Kürdistan’da (bugünkü Irak Kürdistan Bölgesi) Erbil vilayetinin Koysancak (Koyê) şehrinde doğmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun Musul Vilayeti sınırları içinde yer alan bu bölge, dönemin zorlu siyasi koşullarına tanıklık etmekteydi.⁶²³⁷¹

Ailesinin tam adı kaynaklarda Yunus Mele Rauf Mele Mahmud Said olarak geçmektedir. Ağabeyi Asaf Mulla Rauf’un milliyetçi duyguların gelişmesinde önemli rolü olduğu belirtilmektedir.⁷⁸⁹

Eğitim Hayatı

İlk ve Orta Öğrenim

İlkokul: Koysancak ve Ranya’da tamamladı²¹⁰¹
Ortaokul: 1935 yılında Erbil ve Ranya’da tamamladı¹¹¹⁰³
Lise: Kerkük’te tamamladı³¹²

Üniversite Eğitimi

1940’lı yılların başında Bağdat’a giderek Hukuk Fakültesi‘ne kaydoldu ve 1945 yılında mezun oldu. Bu dönemde yoğun bir şekilde dünya edebiyatı ve tarihiyle ilgilenmeye başladı.¹²¹¹³⁷

Meslek Hayatı ve Avukatlık

1945 yılında hukuk fakültesinden mezun olduktan sonra avukatlık mesleğine başladı. Avukatlık pratiğinde özellikle ezilen, fakir ve yardıma muhtaç insanların davalarını üstlenmeyi tercih etti. Bu yaklaşımı onun sosyal adalet anlayışının ve mazlumların yanında durma ilkesinin bir yansımasıydı.²¹¹³¹²⁷

Siyasi Faaliyetleri

Hiwa Partisi Üyeliği

1938 yılında, henüz 20 yaşındayken, yeni kurulan Hiwa (Umut) Partisi‘ne katıldı. Bu parti, “birleşik ve özgür bir Kürdistan arayan, yasal olarak tanınan ilk Kürt örgütü” olma özelliğini taşıyordu.³¹²⁷²

İran Kürdistanı Macerası

Hiwa Partisi’ne katılmasının ardından, Qazi Muhammed önderliğindeki devrime katılmak için İran Kürdistanı‘na gitti. Bu seyahat, hayatının en kritik dönemlerinden birini başlatacaktı.⁷²

Tutukluluk ve “Ey Reqîb”in Doğuşu

Hapishane Tecrübesi

1938 yılında İran güvenlik güçleri tarafından tutuklandı ve hapse atıldı. Bu zorlayıcı dönem, Kürt edebiyatının en önemli eserlerinden birinin doğmasına vesile olacaktı.²³⁷

“Ey Reqîb” Şiirinin Yazılması

Hapishanede bulunduğu süre boyunca, 1938 yılında meşhur “Ey Reqîb” (Ey Düşman) şiirini kaleme aldı. Şiir, doğrudan gardiyanları ve daha geniş anlamda Kürdistan’ı işgal eden güçleri hedef alıyordu. Bu eserin ilk mısraları şöyledir:¹³¹⁴³⁷²

Ey reqîb her mawe qewmî kurd ziman
Nay şikênê danerî topî zeman

(Dinle düşman, Kürt halkı hala yaşıyor / Top ateşinde ve felaketlerden hiç yılmayacak)²

Edebiyat Hayatı ve Eserleri

Şiir Anlayışı ve Tarzı

Dildar’ın şiirlerinin çoğu klasik Kürt şiiri üslubunda, nicel ritim ve tek kafiye ile yazılmıştır. Aynı zamanda Kürt şiirine romantik ve gerçekçi unsurlar kattı. Bu yönüyle klasik Kürt şiirinden modern tarza geçişin önemli simgelerinden biri oldu.¹¹¹¹²³

Edebi Etkilenimler

Gençlik döneminde aşağıdaki önemli Kürt şairlerinin eserlerinden etkilendi:¹¹²

Hecî Qadirî Koyî
Bêkes
Pîremerd
Wefayî
Kurdî

Ayrıca Fransız edebiyatından da etkilendiği, La Fontaine ve Lamartine’den çeviriler yaptığı belirtilmektedir.¹⁵

Yayın Hayatı

İlk şiiri 1935 yılında Ronabî Dergisi‘nde yayınlandı. Daha sonra şiirleri Ronākī ve Galawēz gibi Erbil ve Bağdat’taki prestijli edebi dergilerde yayınlandı.¹⁶¹²¹¹¹³

Diğer Eserleri

Şiirler dışında birkaç öyküsü de bulunmaktadır. Bunların bir kısmı Gelawêj dergisinde yayınlanırken, bazıları da el yazması olarak kalmıştır.¹⁷¹⁵¹

Mahabad Cumhuriyeti’ndeki Rolü

Cumhuriyetin Kuruluşu

1946 yılında kurulan kısa ömürlü Mahabad Kürdistan Cumhuriyeti‘nin kuruluşunda yer aldı. Bu cumhuriyet, Sovyetler Birliği’nin desteğiyle İran’ın kuzeybatısında kurulmuş ve sadece 11 ay yaşayabilmişti.¹⁸¹⁹²

“Ey Reqîb”in Ulusal Marş Olması

“Ey Reqîb” şiiri, 1946 yılında Mahabad Cumhuriyeti’nin ilanında ilk kez ulusal marş olarak çalındı ve söylendi. Hussein Barzanji tarafından bestelenen bu eser, Kürtlerin ulusal marşı haline geldi.¹³³⁷²

Ölümü ve Son Dönem

Yaşamının Sonu

Dildar, 30 yaşında genç yaşta, 1948 yılında vefat etti. Kaynaklarda ölüm tarihi konusunda küçük farklılıklar bulunmakta; bazı kaynaklar 12 Ekim 1948, bazıları ise 20 Ekim 1948 tarihini vermektedir. Ölüm nedeni kalp hastalığı olarak belirtilmektedir.⁴¹³²

Defin Yeri

Ölümünden sonra Erbil‘de toprağa verildi. Mezarı bugün hem yerli hem de yabancı turistler tarafından ziyaret edilmektedir.¹⁰¹³

Mirası ve Önemi

Kürt Milliyetçiliğindeki Yeri

Dildar, Kürt milliyetçiliğinin önemli figürlerinden biri olarak kabul edilir. “Ey Reqîb” şiiri, Kürt özgürlük davasının sembolü haline gelmiştir.²⁰²¹³²

Günümüzdeki Etkisi

Irak Kürdistan Bölgesi‘nin resmi marşı olarak çalınmaktadır³¹³
Kürdistan’ın dört parçasındaki Kürtler tarafından yaygın olarak benimsenmiştir³²
Kürt kimliği ve ulusal bilinç oluşumunda merkezi rol oynamıştır²¹

Edebi Mirası

Dildar’ın eserleri, Kürt edebiyatında klasikten moderne geçişin önemli kilometre taşlarından biri olarak değerlendirilir. Romantik ve realist unsurları Kürt şiirine kazandırması, sonraki nesil şairleri etkilemiştir.¹¹¹³

Kişilik Özellikleri ve Görüşleri

Sosyal Adalet Anlayışı

Avukatlık kariyeri boyunca ezilenlerin yanında durması, sosyal adalet konusundaki hassasiyetini göstermektedir. Bu yaklaşım, onun hem mesleki hem de edebi çalışmalarına yansımıştır.¹¹²

Milliyetçi Kimliği

Kürt milliyetçiliği konusunda kararlı bir duruş sergilemiş, bu inancını hem siyasi faaliyetleri hem de edebi eserleriyle dile getirmiştir. “Ey Reqîb” şiirindeki “Dînîman û ayînman her Nişteman / Dînîman û ayîman Kurd û Kurdistan” (Dinimiz ve inancımız her zaman vatan / Dinimiz ve inancımız Kürt ve Kürdistan) dizeleri bu yaklaşımını özetlemektedir.²²²¹²

Entelektüel Birikimi

Sadece edebiyatla değil, felsefe, ekonomi ve vatanseverlik konularında da söz sahibi olduğu belirtilmektedir. Bu çok yönlü entelektüel birikimi, eserlerinin derinliğine katkıda bulunmuştur.⁸⁷

Tarihsel Bağlam ve Dönemin Koşulları

20. Yüzyıl Kürt Hareketi

Dildar’ın yaşadığı dönem, Kürt milliyetçiliğinin yükselişe geçtiği bir zaman dilimiydi. Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılması ve yeni ulus devletlerin kurulması, Kürtlerin siyasi taleplerini articüle etmelerini sağlamıştı.²³²⁰

Mahabad Cumhuriyeti’nin Önemi

1946 Mahabad Cumhuriyeti, modern Kürt tarihinin en önemli dönemeçlerinden biriydi. Dildar’ın bu süreçteki rolü ve “Ey Reqîb”in ulusal marş olarak kabul edilmesi, onun tarihsel önemini artırmıştır.²⁴¹⁸

Sonuç

Dildar (Yunus Rauf), kısa yaşamına rağmen Kürt edebiyatı ve milliyetçiliği üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır. “Ey Reqîb” şiiriyle sadece edebi bir eser değil, aynı zamanda Kürt ulusal kimliğinin sembolü haline gelmiştir. Avukatlık mesleğindeki sosyal adalet arayışı, siyasi faaliyetlerdeki kararlılığı ve edebi eserlerindeki sanatsal değer, onu Kürt kültürel mirasının vazgeçilmez bir parçası yapmıştır.⁷¹²³

Bugün “Ey Reqîb” sadece bir şiir olmaktan çıkmış, Kürtlerin özgürlük mücadelesinin ve ulusal birliğinin simgesi haline gelmiştir. Dildar’ın mirası, Kürt gençlerinin ulusal bilinç geliştirmesinde ve kültürel kimliklerini korumalarında rehber olmaya devam etmektedir.¹⁴²¹²²¹³

⁂