Faik Bucak – KurdsWiki

Avukat Faik Bucak (1919-1966), Kürt siyasi tarihinin en önemli figürlerinden biri olan hukukçu, şair ve siyasetçidir. Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi’nin (TKDP/KDP-T) kurucu genel başkanı olarak modern Kürt milliyetçi hareketinin temellerini atan, “Kürt Hâkim” lakabıyla bilinen ve 47 yaşında faili meçhul bir suikast sonucu şehit edilen çok boyutlu bir liderdir.¹²³⁴

Doğum ve Erken Yaşam

Doğum Yeri ve Ailesi

Faik Bucak, 1919 yılında Urfa ili Siverek ilçesine bağlı Hadro (Xedrayo) köyünde dünyaya geldi. Babası Hasan, annesi ise Kudret Hanım olan Bucak, çiftin ikinci çocuğuydu. Bucak aşiretine mensup bir ailede doğan Faik, güçlü bir Kürt kimlik bilincine sahip bir ortamda yetişti.²⁵⁶¹

Aile Dinamikleri ve Kürt Kimlik Bilinci

Annesinin ismiyle müsemma olan Kudret Hanım, Faik Bucak’ın hayatında belirleyici rol oynadı. Çocuklarına hem sağlam bir Kürtlük bilinci aşılayan hem de onların eğitimleri için bütün imkânlarını seferber eden güçlü bir kişilikti. Babası eğitim konusunda pek istekli olmasa da, annesinin desteğiyle tahsil yoluna devam etti.⁷⁶

Eğitim Hayatı

İlk ve Ortaöğretim

Faik Bucak’ın eğitim hayatı çeşitli coğrafyalarda geçti:

İlköğretim: Köyde başladı, Siverek’te tamamladı⁶²⁷
Ortaöğretim: Siverek ve Urfa’da¹⁷
Lise: Diyarbakır ve Malatya’da tamamladı²⁷⁶

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi

1939 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne başlayan Faik Bucak, burada yurtseverlik ve devrimcilik deneyimini yaşadı. 1947 yılında hukuk fakültesini başarıyla tamamladı.⁸¹²

Dicle Talebe Yurdu ve Kürt Aydınlanması

Kürt Öğrencilerin Örgütlenmesi

İstanbul’da hukuk okuyan Faik Bucak, Kürt öğrencilerle yakın ilişki kurdu ve onların sorunlarına çözüm aramaya başladı. Hali vakti yerinde olmayan Kürt öğrencilerin kalacak yer sorunu büyük bir problemdi.⁶¹

Dicle Talebe Yurdu’nun Kuruluşu

1941 yılında, Faik Bucak önemli bir tarihsel adım attı. Dayısının oğlu Mustafa Remzi Bucak, Musa Anter, Yusuf Azizoğlu ve Ziya Şerefhanoğlu ile birlikte Vezneciler’de Dicle Talebe Yurdu’nu kurdular. Bu yurt, Hevî dergisinden sonra Kürt öğrencilerin kendi adlarıyla kurdukları ilk kurumdu.⁹⁷⁸²⁶

Kürtleri Koruma Cemiyeti

Dicle Talebe Yurdu’nun ardından Kürtleri Koruma Cemiyeti‘nin kurulmasında da rol aldı. Bu kurumlar, Kürt aydınlanmasının ve örgütlenmesinin önemli merkezleri haline geldi.¹⁰¹¹⁶

Hakimlik Dönemi ve Adalet Mücadelesi

Hakimlik Görevine Başlangıç

1947 yılında hukuk fakültesini bitirdikten sonra stajyer hakim olarak göreve başlayan Faik Bucak, 1949 yılında Antakya’da hakimlik görevine başladı. Ardından 1951’de Sivas’ın Gürün ilçesine atandı.¹²¹⁰²

“Kürt Hâkim” Olarak Ün Kazanması

Sivas’ta görev yaptığı dönemde, mahkemede arazilerine el konulan Kürt köylülerinin lehine kararlar verdi. Bu durum onun “Kürt Hâkim” olarak tanınmasına yol açtı. 1952-1953 yıllarında Kozan’da hakimlik görevini sürdürdü.¹³⁷¹⁰²

Kozan Cezaevi İsyanı

Kozan Cezaevi’nde isyan eden tutuklular, müzakere için sadece Kürt hakim Faik Bucak’ı kabul edeceklerini belirttiler. Yaptığı müzakere sonucunda isyanı başarıyla sonlandırdı. Bu olay, onun Kürt hakim kimliğinin ne kadar güçlü olduğunu gösterdi.¹⁰²

Sürgün ve İstifa

Kürt hakim olarak ünlü olmasının ardından Hadım’a sürgün edildi. Bu sürgünün ardından 1956 yılında hakimlik görevinden istifa etti. Adana’da Yaşar Kemal ile tanıştığı bu dönemde, 1956’da Urfa’da serbest avukatlığa başladı.¹²¹⁰

27 Mayıs 1960 Darbesi ve Sürgün Dönemi

Sivas Kampı

1960 darbesinin ardından, Şeyh Sait ailesi gibi birçok tanınmış Kürt ailesi ile birlikte Sivas Kampı’nda tutuldu. Bu kampta 55 Kürt aşiret reisi ve ağası ile birlikte bulundu.²¹⁰¹

Sürgün Yaşamı

Sivas Kampı’ndan sonra sürgün edilen 55 Kürt içinde yer alarak Balıkesir’e sürgün edildi. Urfa, Sivas, Balıkesir ve Eskişehir’de cezaevlerinde kaldı, Ankara’da sürgüne tabi tutuldu. 1962 yılının sonlarında sürgünden dönerek Urfa’da tekrar serbest avukatlığa başladı.¹⁰²

Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi’nin Kuruluşu

Partinin Kuruluş Süreci

11 Temmuz 1965’te Diyarbakır’da kurulan Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi (TKDP/KDP-T), beş kurucu tarafından hayata geçirildi:⁴

Said Elçi (Peşmergê Welat) – İlk Genel Başkan¹⁴⁴
Şerafettin Elçi¹⁵³
Derviş Akgül (Derwêşê Sado/JİREK)¹⁴⁴
Ömer Turhan (Bendeyê Welat)⁴¹⁴
Şakir Epözdemir (Evindarê Welat)¹⁴⁴

Faik Bucak’ın Partiye Katılması

Partinin kuruluşundan 40 gün sonra, 21 Ağustos 1965’te Diyarbakır Turistik Otel’de yemin ederek partiye katılan Faik Bucak’a “ZINAR” kod adı verildi. Partiye katılmasıyla birlikte Genel Başkanlığa seçildi.⁴²¹⁴

Parti Programı ve Amaçları

TKDP’nin programında Kürtler için otonomi talebi yer alıyordu. Parti, Türk anayasasının Kürt ve Türk milletinin varlığını kabul edecek şekilde uyarlanmasını talep ediyordu. Kürdistan’ın doğal kaynaklarından elde edilen kârın dörtte üçünün Kürdistan’a yatırılması gibi ekonomik talepler de bulunuyordu.³¹⁶⁴

Edebi Kişiliği ve Şiircilik

Kürtçe Şiirler

Faik Bucak sadece siyasetçi ve hukukçu değil, aynı zamanda bir şairdi. Kürtçe yazdığı şiirleri, Kürt kültürünün ve dilinin korunmasına katkı sağladı. Oğlu Yusuf Serhat Bucak’ın yazdığı biyografide, babasının bulunabilen Kürtçe şiirleri (s. 169-187) yer alıyor.¹⁷¹⁸¹³¹

Edebi Mirası

Şiirlerinde Kürt halkının acılarını, özlemlerini ve mücadelesini dile getiren Faik Bucak, edebiyat yoluyla da Kürt kimlik bilincinin güçlenmesine katkı sağladı. Osman Sabri‘nin 1963 yılında Şam’da yazdığı Faik Bucak hakkındaki şiir ve Mela İmadettin Yetiz‘in 1966’da şehadetiyle ilgili yazdığı şiir de onun edebi çevredeki etkisini gösteriyor.¹³¹⁷

Suikast ve Şehadet

Suikastın Gerçekleşmesi

4 Temmuz 1966 Pazartesi günü, saat 10.00 sıralarında Urfa’nın Karaköprü mevkiinde silahlı saldırıya uğradı. Arabada çocukları Serhat, Sertaç ve yeğeni olmasına rağmen, sadece kendisi hedef alındı.¹⁹²⁰²¹⁰

Yaralar ve Hastane Süreci

Saldırıda 18 kurşun isabet eden Faik Bucak, ölümcül yaralar almamıştı. Ancak hastanede şüpheli bir tedavi süreci uygulandı. Antep’ten getirilen doktor, meslektaşlarının gerekeni yaptığını söylese de, sonradan ortaya çıkan bilgiler farklıydı.²¹⁰

Hastanedeki Gerçek

Hastanede görevli Leman Hanım adlı hemşire, 6 yıl sonra tayini Siverek’e çıkınca şu itirafta bulundu: “Faik Bucak’ın ölümcül yaraları yoktu. Yukardan gelen talimatla hastaya müdahale etmememiz istendi. Biz yanlış tedavi uyguladık”.²

Şehadet

5 Temmuz 1966’da hastanede hayatını kaybeden Faik Bucak, Siverek Asri Mezarlığı’na defnedildi. Son sözlerinde çocuklarına: “Eğitiminizi devam ettirin. Davanızı bırakmayın. Bizi niye vurduklarını biliyorsunuz” dedi.²⁰²¹²

Devlet İzleri

Urfa Postanesi görevlisi Halil Gelener, şehadetten 2 gün sonra aileye gelerek Ankara’dan devlet yetkililerinin Faik Bucak’ın hastaneden sağ çıkmaması gerektiği talimatını verdiklerini söyledi. Bu ifadeler, suikastın devlet destekli olduğunu gösteren önemli kanıtlardır.²

Aile Yaşamı ve Soyundan Gelenler

Eşi ve Çocukları

Faik Bucak, dayısının kızı Aişe Hanım ile evlendi. Aişe Hanım, onun hem eşi hem yoldaşıydı; kitaplarını ve belgelerini saklayan, şiirlerini hafızasına kazan güçlü bir kişilikti. Çiftin çocukları:⁷⁶

Yusuf Serhat Bucak – Hukukçu ve yazar, babasının biyografisini yazdı⁷¹³
Sertaç Bucak – PDK-Bakur Genel Başkanı²²²
Zozan Bucak – Babasıyla ilgili yazılar yazan¹³

Torunu Serra Bucak

Faik Bucak’ın torunu Serra Bucak, 2024 yılında DEM Parti’nin Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eş Başkan adayı seçildi. Cağaloğlu Anadolu Lisesi ve Köln Üniversitesi’nde Alman Dili ve Edebiyatı ile Pedagoji eğitimi aldı.²³²⁴²⁵

Siyasi Görüşleri ve İdeolojisi

Kürt Milliyetçiliği

Faik Bucak, muhafazakar bir Kürt milliyetçisiydi. Irak Kürdistan Demokrat Partisi’nin kurucusu Molla Mustafa Barzani‘nin çizgisini takip ediyordu. Kürtlerin kendi kaderini tayin hakkı ve otonomi talepleri onun temel siyasi görüşleriydi.²⁶²⁷²⁸¹⁶²⁹⁴

Hukuk ve Adalet Anlayışı

Hakimlik döneminde sergilediği tavırlar, onun hukuk üstünlüğü ve adaleti ne kadar önemsediğini gösteriyordu. Kürt köylülerin haklarını korumak için verdiği kararlar, onun hem hukukçu hem de milliyetçi kimliğini yansıtıyordu.⁷¹⁰²

Kürt Siyasetindeki Yeri ve Etkisi

Modern Kürt Siyasetinin Kurucusu

Faik Bucak, modern Kürt siyasetinin kurucularından biridir. TKDP’nin kuruluşu, Türkiye’de örgütlü Kürt siyasetinin başlangıcı olarak kabul edilir. Partinin otonomi talepleri, sonraki Kürt siyasi hareketlerine de ilham kaynağı oldu.¹⁶³⁰³⁴

49’lar ve 55’ler Olaylarındaki Rolü

49’lar Davasında yargılananların yoldaşı, 55’ler olayının öncüsü ve sözcüsü olan Faik Bucak, Kürt siyasi hareketinin kritik dönemlerinde liderlik yaptı.³⁰¹⁰²

Akademik ve Entelektüel Katkılar

Dicle Talebe Yurdu ve Kürtleri Koruma Cemiyeti gibi kurumların kurucusu olarak, Kürt aydınlanmasının temellerini attı. Bu kurumlar, sonraki nesil Kürt aydınlarının yetişmesinde önemli rol oynadı.¹¹⁶¹⁰

Uluslararası Tanınırlık

Barzani’nin Başsağlığı

Ölümünün ardından, ölümsüz lider Mele Mustafa Barzani ailesine mektup göndererek başsağlığı diledi. Bu durum, Faik Bucak’ın uluslararası Kürt siyasetindeki tanınırlığını gösteriyor.²

Çağdaş Kaynaklarda Yer Alması

İngilizce, Almanca ve Fransızca akademik kaynaklarda Kurdistan Democratic Party/North ve TKDP bağlamında düzenli olarak yer alan Faik Bucak, uluslararası Kürt çalışmalarında önemli bir figür olarak kabul ediliyor.³¹²⁷³

Eserleri ve Mirası

Yazılı Eserler

Kürtçe şiirler – Kürt edebiyatına katkı sağlayan şiirleri¹⁷¹³
Hukuki yazılar – Kürt hakları konusundaki hukuki metinleri
Siyasi belgeler – TKDP’nin kuruluş ve programına dair belgeler¹⁴

Hakkında Yazılan Eserler

“Kürt Hâkim Faik Bucak’ın Yaşamı” – Oğlu Yusuf Serhat Bucak tarafından yazılan kapsamlı biyografi (Avesta Yayınları, 2021)³²¹³⁷
Çeşitli akademik makaleler ve tezlerde yer alan çalışmalar²⁷²⁸³¹

⁂