Fazıl Hüsnü Erdem

Prof. Dr. Fazıl Hüsnü Erdem, 1964 yılında Elazığ ilinin Karakoçan ilçesine bağlı Karapınar köyünde dünyaya gelen önemli bir anayasa hukukçusu ve akademisyendir. Türkiye’de anayasa hukuku, insan hakları hukuku ve siyaset bilimi alanlarında uzmanlaşmış olan Erdem, hem akademik yaşamında hem de siyasi ve toplumsal süreçlerde aktif rol oynamış bir entelektüeldir.¹²³⁴

Erken Yaşam ve Eğitimi

Aile ve Çocukluk

Fazıl Hüsnü Erdem, üç kardeşi olan bir ailenin çocuğu olarak 1964 yılında dünyaya geldi. Köylü bir aileden gelen Erdem’in erken yaşları, Anadolu’nun kırsal kesimindeki geleneksel yaşam tarzının etkilerini taşır.³¹

Eğitim Hayatı

İlköğretim: İlköğrenimini Elazığ’da tamamladı⁵¹³
Ortaöğretim: Ortaöğrenimini Diyarbakır ve Bursa Anadolu Liselerinde tamamladı¹³
Lisans: 1982 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne başladı ve 1986 yılında mezun oldu⁶³¹
Yüksek Lisans: 1990 yılında Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı’nda yüksek lisansını tamamladı⁶³¹
Doktora: 1992 yılında İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı’nda doktorasını yaptı³¹⁶

Akademik Kariyer

Akademik Unvanlar ve Görevler

1987: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde araştırma görevlisi olarak akademik hayatına başladı⁷⁵
1993: Yardımcı Doçentlik unvanını aldı¹⁶
1998: Doçentlik unvanını aldı⁶³¹
2004: Profesörlük unvanını aldı³¹⁶

Yönetici Görevleri

Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde çeşitli yönetici pozisyonlarda bulundu:¹³

1996-2003: Müdür Yardımcılığı
1999-2002: Bölüm Başkanlığı
2000-2001: Dekan Yardımcılığı
2003-2005: Fakülte Dekanlığı
2005-2010: Bölüm Başkanlığı

Mevcut Görevleri

Halen Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı’nda Anabilim Dalı Başkanı olarak görev yapmaktadır.⁸⁹¹⁰

Akademik Çalışmaları ve Eserleri

Kitapları

“Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları ve Anayasa Önerileri Madde Karşılaştırmalı” – Yunus Heper ile birlikte, SETA Yayınları, 2011¹¹
“1982 Anayasasının Analizi” – Orion Kitabevi¹²¹³

Önemli Makaleleri

“Türkiye’de Hukuk Eğitimi: Çözüm Arayışları, Sorunlar ve Öneriler” (2021)¹⁴¹⁵
“31 Mart Seçimleri ve Kürtler” (2019)¹⁵¹⁴
“Türkiye’de Yargı Bağımsızlığının Mevzuattan Kaynaklanan Sorunları ve Çözüm Önerileri” (2022)¹⁶¹⁷
“Anayasal Vatandaşlık ve Yeni Anayasa” (2012)¹⁸
“Bütünleştirmeden Anayasal Uzlaşıya: Türkiye İçin Yeni Bir Paradigma” – Bahar Öngüç ile birlikte (2025)¹⁷¹⁶

Uluslararası Çalışmaları

Academia.edu profilinde belirtildiği üzere, İngilizce konuşmakta ve uluslararası alanda da yayınları bulunmaktadır. Democratic Progress Institute’un (DPI) Uzmanlar Konseyi üyesi olarak uluslararası düzeyde çalışmalar yürütmektedir.²¹⁰¹⁹

Siyasi Faaliyetleri ve Toplumsal Rolleri

2007 Anayasa Komisyonu

2007 yılında dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla kurulan 6 kişilik anayasa komisyonunda yer aldı. Bu komisyon, sivil bir anayasa taslağı hazırlamakla görevlendirilmişti ancak AK Parti’nin kapatılacağına dair tehditler nedeniyle taslak rafa kaldırılmıştı.²⁰²¹

Komisyondaki Önemli Katkıları:

Anayasa’nın 42. maddesinin son fıkrasında yer alan Kürtlerin anadilde eğitim görmelerini yasaklayan hükmün kaldırılması²⁰
Vatandaşlığın Türklükle tanımlanmaması için 3 alternatifli öneri geliştirilmesi²⁰

Akil İnsanlar Heyeti

3 Nisan 2013 tarihinde AK Parti Hükümeti tarafından açıklanan 63 kişilik Akil İnsanlar Heyeti‘nin Güneydoğu Anadolu Grubu’nda yer aldı. Bu heyet, çözüm süreci kapsamında Kürt sorununun çözümüne katkı sağlamak amacıyla kurulmuştu.²²²³²⁴¹

AK Parti Milletvekili Adaylığı

7 Haziran 2015 Genel Seçimleri’nde AK Parti’nin Diyarbakır 25. Dönem milletvekili adayı oldu.⁵³

DEVA Partisi Kurucusu

9 Mart 2020 tarihinde Ali Babacan’ın liderliğinde kurulan Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA)‘nın 90 kişilik kurucular kurulunda yer aldı. Partinin kuruluş sürecinde Güneydoğu Anadolu bölgesindeki teşkilatlanma çalışmalarında aktif rol üstlendi.²⁵²⁶²⁷³¹

Görüşleri ve Düşünce Dünyası

Anayasa Konusundaki Görüşleri

Prof. Dr. Erdem, 1982 Anayasası’nın orijinal halinin anayasacılık teorisiyle bağdaşmayan bir nitelikte olduğunu savunur. Ona göre bu anayasa:²⁸

Bireyi devlet karşısında koruma değil, mevcut devleti birey karşısında koruma kaygısı taşır
Demokrasiyi sınırlayan ve hak ve özgürlüklerin alanını dar tutan hükümler içerir
Hukuk devleti anlayışıyla çelişen birçok madde barındırır²⁸

Kürt Sorunu ve Çözüm Önerileri

Erdem, Kürt sorununun çözümünde iki boyutlu bir yaklaşım önerir:²⁹³⁰

Silahsızlandırma boyutu
Anayasal ve yasal talepler boyutu

Ana Dilde Eğitim Konusundaki Görüşleri:

Ana dilin “Türkiye’de mimli bir kavram” olduğunu belirtir³⁰²⁹
Resmi dil ile ana dil arasında karşıtlık olmadığını savunur
Doğru düzenleme yapıldığında bu iki dilin birbirini besleyeceğini ifade eder²⁹³⁰

Özerklik Konusundaki Görüşleri:
1921 Anayasası’nda olduğu gibi yeni anayasada da özerklik tanınabileceğini savunur. Bu özerkliğin:²¹³¹²⁰

Bağımsızlık veya federasyon düzeyinde olmayacağını
Mevcut düzenlemenin genişletilmesi şeklinde olacağını
Vilayet meclisleri aracılığıyla uygulanacağını belirtir³¹²¹

Yeni Anayasa Süreci Hakkındaki Önerileri

Süreç odaklı bir anayasacılığın hayata geçirilmesi gerektiğini vurgular²⁸
Kapsayıcı ve kuşatıcı bir anayasa yapım yönteminin benimsenmesi gerektiğini savunur
Toplumsal gerginlik ve kutuplaşmanın yumuşatılması için güven arttırıcı adımlar atılmasını önerir²⁸

Uluslararası Tanınırlığı ve Etkileri

Uluslararası Kuruluşlardaki Üyelikleri

Democratic Progress Institute (DPI) Uzmanlar Konseyi üyesi¹⁰¹⁹
Uluslararası medyasyon ve çatışma çözümü alanında danışmanlık yapmaktadır

Akademik Etkisi

DergiPark’ta yer alan yayınları toplam 8.746 kez indirilmiş ve 3 kez atıf almıştır. Bu rakamlar, akademik çalışmalarının Türkiye’de geniş bir okuyucu kitlesine ulaştığını göstermektedir.¹⁴¹⁵

Kişisel Yaşamı

Fazıl Hüsnü Erdem evli ve üç çocuk sahibidir. Orta derecede İngilizce bilmektedir. Ailesinin yanı sıra akademik ve siyasi faaliyetleriyle dolu bir yaşam sürmektedir.²⁵⁶³¹

Önemi ve Türkiye Siyasetindeki Yeri

Anayasa Hukuku Alanındaki Katkıları

Prof. Dr. Erdem, Türkiye’de anayasa hukuku alanının önde gelen isimlerinden biridir. Özellikle:

1982 Anayasası’nın sorunlu yapısının analizi
Yeni anayasa ihtiyacının teorik temellerinin oluşturulması
Kürt sorununun anayasal boyutunun ele alınması konularında önemli katkılar sağlamıştır

Çözüm Süreçlerindeki Rolü

2013-2015 çözüm süreci döneminde Akil İnsanlar Heyeti üyesi olarak barış sürecine doğrudan katkı sağlamıştır. Bu dönemdeki deneyimleri, günümüzde yaşanan benzer süreçler için önemli bir referans noktası oluşturmaktadır.²⁴²²

Siyasi Partilerdeki Etkisi

AK Parti döneminden DEVA Partisi’ne uzanan siyasi yolculuğu, Türkiye’nin merkez-sağ siyasetindeki dönüşümleri yakından takip etme fırsatı vermiştir. Bu deneyim, Türk siyasetindeki parti dinamiklerini anlama konusunda önemli bir perspektif kazandırmıştır.

Hakkındaki Tartışmalar ve Eleştiriler

Siyasi Duruş Değişiklikleri

Erdem’in AK Parti’den ayrılarak DEVA Partisi’ni kurması, bazı çevrelerde tutarlılık açısından tartışmalara neden olmuştur. Ancak kendisi bu değişimi, AK Parti’nin kuruluş değerlerinden uzaklaşması olarak açıklamaktadır.³²

Kürt Sorunu Yaklaşımı

Kürt sorununun çözümünde özerklik önerisi, bazı milliyetçi çevreler tarafından tartışmalı görülmektedir. Ancak Erdem, bu önerisini 1921 Anayasası’ndaki tarihsel örnekle desteklemektedir.²¹³¹²⁰

Güncel Gelişmeler ve Geleceğe Dair Perspektifler

2025 yılı itibariyle Türkiye’de yaşanan yeni çözüm süreci tartışmalarında Prof. Dr. Erdem aktif bir rol oynamaya devam etmektedir. Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nda uzman olarak görüşlerini sunması, onun bu alandaki önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.³³²⁹²⁰

Gelecek Projeksiyonları

Erdem’in öngördüğü anayasa değişikliği süreci:

Toplumsal uzlaşı temelinde olmalı
Kapsayıcı bir yaklaşımla gerçekleşmeli
Kürt sorununun anayasal boyutunu ele almalı
Demokratikleşme sürecini desteklemeli²⁹²⁸

Sonuç

Prof. Dr. Fazıl Hüsnü Erdem, Türkiye’de anayasa hukuku alanının önemli isimlerinden biri olarak, hem akademik çalışmalarıyla hem de pratik siyasetteki rolleriyle dikkat çekmiştir. Kırsal Anadolu’dan çıkarak üniversite profesörü olan yaşam hikayesi, Türkiye’nin toplumsal dönüşümünün bir yansımasıdır.¹⁹¹⁰

2007’den günümüze uzanan anayasa çalışmaları, Akil İnsanlar Heyeti’ndeki rolü ve DEVA Partisi kurucusu kimliği ile Türk siyasetinin önemli süreçlerinde yer almıştır. Kürt sorununun çözümüne yönelik yaklaşımları ve yeni anayasa önerileri, Türkiye’nin demokratikleşme sürecine önemli katkılar sağlama potansiyeli taşımaktadır.²⁵³⁰²⁰²⁹¹

Gelecekte de Türkiye’nin anayasa tartışmalarında ve çözüm süreçlerinde etkin rol oynamaya devam edecek olan Prof. Dr. Erdem, akademik birikimi ve siyasi deneyimiyle Türk siyaset bilimi literatürünün önemli isimlerinden biri olmaya devam edecektir.³⁴¹⁹

⁂