Ferhad Merdê – Muhammed Ferhad

Ferhad Merdê (Kürtçe: Ferhad Merdê, Türkçe: Ferhad Merde), 1970 yılında Rojavayê Kürdistanê’nin (Batı Kürdistan) Qamişlo (Kamışlı) kentinde dünyaya gözlerini açmıştır. On bir çocuklu Merdê ailesinin en küçük çocuğu olarak doğan Ferhad Merdê’nin gerçek adı Muhammed Ferhad’tır.¹²³

Çocukluk ve Gençlik Yılları

Ferhad Merdê’nin çocukluğu, Suriye devletinin Kürtlere uyguladığı sistematik baskı ve asimilasyon politikalarının gölgesinde geçmiştir. Küçük yaşlardan itibaren düğünlerde sazbendleri izleyen Merdê, müziğe olan ilgisini erken yaşta keşfetmiştir. “Dîno” (Deli) lakabının da çocukluğundan beri her türlü haksızlığa karşı tepki göstermesi nedeniyle verildiğini belirtmektedir.³⁴

Kendisi bu konuda şöyle açıklamaktadır: “Hiç tanımadığım insanlar için bile kavga ediyordum”. Bu karakter özelliği, ileride sanatçı kimliğinin temelini oluşturacaktır.⁴³

Eğitim ve Siyasi Bilinçlenme Süreci

Ferhad Merdê’nin siyasi bilinçlenme süreci 1992 yılında Kürt Özgürlük Mücadelesi ile tanışmasıyla başlamıştır. PKK hareketini “haksızlığa karşı en modern örgütlenme biçimi” olarak nitelendiren Merdê, bu dönemde Kürdistan dağlarına gitmiş ve burada adımladığı her toprak parçası için şiirler yazmaya başlamıştır.³⁴

Mülteci Hayatı ve Sanat Kariyerinin Başlangıcı

Ninova Kampı Dönemi

Ferhad Merdê’nin sanat kariyeri, Türk devletinin koruculuk dayatmasını kabul etmeyen Botan köylülerinin yerleştiği Ninova Kampı‘nda başlamıştır. Bu kampında Koma Penaber adlı müzik grubunu kurmuştur.²¹⁴

Nehdar Kampı ve Maxmur’a Göç

Ninova’dan sonra Nehdar mülteci kampında kalan Merdê, uzun bir yolculuktan sonra Maxmur Kampı‘na ulaşmıştır. Bu yolculuk sırasında onlarca insanın ölümüne tanık olan sanatçı, kampın ilk sakinleri arasında yer almıştır.⁴³

Maxmur Kampı’nda Sanat Faaliyetleri

Maxmur Kampı’nda Navenda Çand û Hunera Mexmûrê (NÇHM) adlı kültür ve sanat merkezi kurulmuştur. Ferhad Merdê burada:¹²

Koma Penaber müzik grubunu yönetmiştir
Dîwana Dengbêja grubunun kurulmasında rol almıştır²¹
Botan bölgesi türkülerini derleyip sahneye taşımıştır

Şiir ve Edebiyat Dünyası

İlk Şiirleri

Ferhad Merdê’nin yazım dünyasına girişi, henüz çocukken aşık olduğu bir kıza yazdığı şiirlerle başlamıştır. İlk şiiri olan “Ji te hezdikim” (Seni Seviyorum) ile tanınmaya başlamıştır.¹²³⁴

Bilinen Şiirleri ve Eserleri

Ferhad Merdê’nin 500’e yakın şiiri bulunmaktadır. En bilinen şiirleri şunlardır:⁴

“Gulfiroş” (Gülleri Satan)²¹
“Gazin” (Üzgün)¹²
“Însan e” (İnsandır)⁵²¹
“Ruha” (Ruh)²¹
“Ez ji te haz dikim” (Senden Hoşlanıyorum)¹²

“İnsandır” Şiiri

En önemli şiirlerinden biri olan “İnsandır” şiirinde, insan doğasının karmaşıklığını ve toplumsal eleştiriyi işlemektedir. Şiir, konuşma korkusu, özgürlük arayışı ve insan ilişkilerindeki çelişkileri derinlemesine ele almaktadır.⁵

Müzik Kariyeri

Şarkıları ve Müzik Çalışmaları

Ferhad Merdê sadece şair değil, aynı zamanda başarılı bir müzisyen ve şarkıcıdır. Başlıca şarkıları:

“Qamişlo” (2024)⁶⁷
“Ji te Hesdikim” (2008)⁷⁶
“Wa Însan” (2015)⁶⁷
“Siya Te” (2020)⁷⁶
“Hemşerî” (2015)⁸⁶⁷
“Şevek Tarî” (2021)⁹
“Buhara Welat” (2024)¹⁰

Müzik Prodüksiyon ve İşbirlikler

Ferhad Merdê’nin müzik çalışmalarında farklı prodüktörler ve aranjörlerle işbirliği yaptığı görülmektedir:

Can Dahir (prodüktör)
Diyar Tîrêj (aranjör, mix-mastering)
Amir Hesen (besteci, keman)
Tomargeha Serdem (prodüksiyon)

Tiyatro ve Sahne Sanatları

Ferhad Merdê, şiir ve müziğin yanı sıra tiyatro oyunları da yazmakta ve sahnelemektedir. Tiyatro çalışmalarında özellikle:⁴

Toplumsal eleştiri konularını işlemektedir
Kürt kültürü ve kimliği üzerine eserler üretmektedir
Çocuklarla eğitici sanat çalışmaları yürütmektedir

Tiyatro Oyuncusu Cûma Xelo ile İşbirliği

Bavê Teyar olarak tanınan tiyatro oyuncusu Cûma Xelo ile birlikte çeşitli projeler yürütmüştür. İkili, 2024 yılında Rojava’ya yönelik saldırılar karşısında halkı sahiplenmeye çağıran ortak açıklamalar yapmışlardır.¹¹

2022 Tirbespiyê Saldırısı ve Yaralanması

Saldırının Detayları

1 Nisan 2022 tarihinde, Tirbespiyê’ye bağlı Hasûde köyü yakınlarında Türkiye’nin düzenlediği SİHA saldırısında Ferhad Merdê yaralanmıştır. Saldırıda:¹²¹³

Dirar Cuma Hemze adlı arkadaşı şehit düşmüştür¹³¹²
Ferhad Merdê kolundan hafif yaralanmıştır¹²¹³
Ebu Şahap adlı bir kişi daha yaralanmıştır¹³¹²

Saldırı Sonrası Açıklamaları

Hastanede tedavi görürken yaptığı açıklamada Ferhad Merdê şu sözleri sarf etmiştir:

> “Kim olursa olsun, savaşçı ya da sivil ayırt etmeksizin saldırmak Türk devletinin adetidir, kültürüdür. Amacı da halk içinde karışıklık çıkarmaktır. Fakat ne olursa olsun irademizi kıramazlar. Bu halk, bu ülke, bu topraklar için verdiğimiz sözden döndüremezler. Toprağımıza bağlıyız ve irademiz kırılmaz.”¹²¹³

Sanat Felsefesi ve Görüşleri

Toplumsal Eleştiri

Ferhad Merdê’nin sanatı, temel olarak toplumsal eleştiri üzerine kuruludur. Şiirlerinde ve şarkılarında:

Haksızlığa karşı duruş: Çocukluğundan beri haksızlığa tahammül edemeyen karakter yapısı
Mazlumların sesi olma: Ezilenlerin derdine tercüman olma çabası
Kürt kimliği ve kültürü: Ana dilinin ve kültürünün korunması için mücadele

Sanatsal Üslup

Merdê’nin sanatsal üslubunun temel özellikleri:

Doğal ve samimi dil kullanımı: Halkın günlük konuşma diline yakın ifadeler
Duygusal yoğunluk: Şiirlerinde güçlü emotional atmosfer
Sembolik anlatım: Metaforlar ve alegori kullanımı

Günümüzdeki Faaliyetleri

2024-2025 Dönemi Çalışmaları

Son dönemde Ferhad Merdê:

Yeni şarkılar çıkarmaya devam etmektedir¹⁰
Rojava’daki siyasi gelişmeler hakkında açıklamalar yapmaktadır¹¹
Maxmur kampında çocuklarla sanat çalışmaları sürdürmektedir⁴

Dijital Platformlardaki Varlığı

Ferhad Merdê’nin eserleri günümüzde çeşitli dijital platformlarda erişilebilir durumdadır:

Spotify ve Apple Music‘te şarkıları⁶⁷
YouTube kanalında videolari¹⁴
Facebook ve Instagram hesapları¹⁴

Estetik ve Sanat Anlayışı

Müzik Tarzı

Ferhad Merdê’nin müzikal tarzı:

Geleneksel Kürt müziği ile modern aranjörlerin sentezi
Folk ve World Music kategorilerinde sınıflandırılabilir
Duygusal ve melankolik tonlar ağırlıkta

Edebi Tarz

Şiirlerinde:

Serbest nazım tekniği kullanımı
Gündelik yaşam temasları
Aşk, hasret, vatan motifleri yoğun

Toplumsal Etkisi ve Önemi

Kürt Kültürüne Katkısı

Ferhad Merdê’nin Kürt kültürüne katkıları:

Ana dil edebiyatının geliştirilmesi
Genç kuşaklara Kürtçe’nin öğretilmesi
Kültürel bellek aktarımında rol alma

Mülteci Deneyiminin Sanata Yansıması

Mülteci olarak yaşadığı deneyimler:

Sanatına özgünlük katmıştır
Diaspora edebiyatının önemli bir temsilcisi haline gelmiştir
Göç ve yerinden edilme temalarını işlemektedir

Güncel Gelişmeler ve Geleceğe Yönelik Projeler

Son Dönem Açıklamaları

2024 yılının son aylarında Rojava’ya yönelik artan saldırılar karşısında Ferhad Merdê, diğer sanatçılarla birlikte halkı direniş ve sahiplenme konusunda bilinçlendirme çağrıları yapmıştır.¹¹

Sanat Projeleri

Hâlihazırda:

Yeni şiir kitabı hazırlıkları
Müzik albümü çalışmaları
Tiyatro oyunu yazımları devam etmektedir

Sonuç ve Değerlendirme

Ferhad Merdê, 1970’li yıllardan günümüze uzanan sanat yaşamında, sadece bireysel bir sanatçı kimliği değil, aynı zamanda toplumsal bir ses olma sorumluluğunu üstlenmiş önemli bir kültür insanıdır.¹⁵¹²²¹

Yaşadığı zorlu mülteci deneyimi, maruz kaldığı saldırılar ve sistematik baskılara rağmen sanat üretmeye devam etmesi, onun dirençli karakter yapısının yanı sıra sanata olan derin bağlılığını göstermektedir.³¹³¹²¹¹

Özellikle Maxmur Kampı’nda sürdürdüğü kültürel faaliyetler, çocuklarla yaptığı çalışmalar ve müzik grupları aracılığıyla Kürt kültürünün yaşatılması konusundaki çabaları takdire şayandır. Şiirleri, şarkıları ve tiyatro oyunları vasıtasıyla hem bireysel hem de toplumsal sorunları dile getiren Merdê, çağdaş Kürt edebiyatı ve sanatının önde gelen isimlerinden biri olarak tarihe geçecektir.²¹⁴

⁂

Rojava, 21.Yüzyıl, Edebiyat, Müzik, Sanat, Şiir, Sinema, Tiyatro