Huseynê Omerî – KurdsWiki

Huseynê Omerî (Hüseyin Omeri), 1952 yılında Mardin’in Nusaybin ilçesine bağlı Hebisi (İlkadım) köyünde doğmuş, Kürt dengbej sanatının önemli temsilcilerinden biridir. Omeriyan aşiretinden gelen sanatçı, yıllardır Kürt kültürüne dengbejlik sanatıyla hizmet etmektedir. En çok “Nofa” şarkısıyla tanınan Huseynê Omerî, İstanbul Mezopotamya Kültür Merkezi (MKM) bünyesinde kayıtlar yapmış ve sayısız albüm çıkarmıştır.¹²³

Erken Yaşam ve Aile

Doğum ve Köken

Huseynê Omerî, 1952 yılında Mardin iline bağlı Nusaybin ilçesinin Hebisi (günümüzde İlkadım) köyünde dünyaya gelmiştir. Nusaybin, günümüzde Rojava’nın Qamışlo iline komşu, yaklaşık 150.000 nüfuslu Kürdistan’ın tarihi yerleşim bölgelerinden biridir.²³¹

Aşiret Bağlantısı

Sanatçı, Omeriyan (Omerî/Omeryan/Omergan) aşiretine mensuptur. Bu aşiretin isminin halk arasında kullanılış şekli farklılık göstermektedir: bazı yörelerde ve genellikle dağ kesiminde “Omeryan” ismi kullanılırken, özellikle ovada “Omerî” diye adlandırılmakta; bazı eski Osmanlı kayıtlarında ise “Omergan” ifadesine rastlanmaktadır.⁴³²

Omeriyan Aşireti, Mardin ili içerisinde yüzölçümü ve köy sayısı bakımından en büyük aşiretler arasında yer almaktadır. Aşiretin yaşam sahası, Mardin, Nusaybin, Midyat, Savur ve Ömerli ilçelerini kapsayan geniş bir coğrafyaya yayılmıştır.⁵⁶

Aile Yapısı

Huseynê Omerî iki kez evlenmiş ve toplam 12 çocuk babasıdır: 8 erkek ve 4 kız çocuğu. Bu büyük ailesiyle birlikte yaşamını sürdürmüştür.³²

Müzik Kariyeri

Başlangıç Dönemi

Huseynê Omerî, çocukluğundan itibaren müzikle uğraşmaya başlamıştır. Hem bölgenin bey divanlarının hem de dengbej gecelerinin ve düğünlerin aranan, sevilen ismi olarak halkın gönlünde taht kurmuştur. Dengbej geleneği içinde yetişen sanatçı, Kürt sözlü edebiyatının en önemli unsurlarından biri olan bu sanatı icra etmeye başlamıştır.⁷⁸²³

Adana’ya Göç ve Gurbet Dönemi

Gençlik yıllarında Adana’ya yerleşen Huseynê Omerî, ayrılık, gurbet ve memleket hasretini şarkılarına da yansıtmıştır. Adana’nın gurbetini en iyi “Bajarê Edenayê” (Edana Şehri) şarkısında dile getirmiştir. Bu dönemde yaşadığı gurbet tecrübeleri, sanatının duygusal derinliğine önemli katkılarda bulunmuştur.²³

Kurumsal Bağlantılar

Sanatçı, İstanbul Mezopotamya Kültür Merkezi (MKM) bünyesine kayıtlıdır. Bu kurum, Kürt kültürünün ve dengbejlik geleneğinin korunması ve yaygınlaştırılması konusunda önemli çalışmalar yürütmektedir.⁹³²

Sanat Anlayışı ve Dengbejlik Geleneği

Dengbejlik Nedir?

Dengbejlik, Kürt sözlü edebiyatında kilam ve stran söyleme sanatıdır. Kürtçede “Dengbêj” sözcüğü, ‘ses’ anlamına gelen “deng” ve ‘söyle, ses ver’ anlamına gelen “bêj” sözcüklerinin birleşmesiyle oluşur. Bu sanat, sözün ahenkle icra edilmesini sağlayan kişi anlamında kullanılmıştır.⁷

Dengbejler genellikle herhangi bir çalgı aleti kullanmadan, gırtlak gücüne dayanarak sanatlarını icra ederler. Kahramanlıkların anlatıldığı “şer” denilen stranlardan avcılığa, baharın güzelliğini anlatan “kılam”lardan, düğün ve eğlencedeki mutluluktan zaferlerin heyecanına kadar, hastalıktan kaynaklı acılardan haksızlığa ve birçok konuyu değişik şekillerde sanatsal olarak sözlü Kürt edebiyatında işlemişlerdir.⁸⁷

Huseynê Omerî’nin Tarzı

Huseynê Omerî, geleneksel dengbejlik sanatını en saf haliyle icra eden sanatçılardan biridir. Ses gücü ve duygusal derinliğiyle tanınan Omerî, hem geleneksel kılamları hem de çağdaş düzenlemeleri repertuvarına dahil etmiştir.

Öne Çıkan Eserleri ve Albümleri

En Tanınmış Şarkıları

Huseynê Omerî, birçok dengbej şarkısını seslendirmiştir. En bilinen eserleri arasında şunlar yer almaktadır:¹⁰¹¹¹

Nofa: En çok tanındığı ve en popüler şarkısı¹²¹³¹¹⁰
Cîranê: Önemli eserlerinden biri¹⁴²
Hesina: Geleneksel dengbej kılamı¹⁵¹¹⁰
Kirîvo Delal: Aşk temalı klasik şarkı¹⁶¹¹⁰
Şerê Qiziltepê: Kızıltepe savaşını anlatan epik şarkı¹⁷¹
Melulo: Popüler kılam¹⁸²
Bajarê Edenayê: Adana gurbetini anlatan özgün eseri²
Werin Sêva: Yeni dönem çalışmalarından¹⁹²⁰¹⁴
Xurfanî: İmad Kakilo ile düet²¹¹⁴
Siwaro: Duygusal uzun hava²²¹⁹

Albüm Diskografisi

Huseynê Omerî’nin başlıca albümleri şunlardır:²³²⁴²⁵¹⁴¹⁹²

1990’lar:

Cizîra Botan (1997): 13 şarkı, 42 dakika²⁴²⁶
Melûlo (1997)²⁵¹⁴
Huseyn’ke Ömeri (1998): Dengbej Hüseyin Ömer adıyla yayınlanan 14 şarkılık albüm²⁷

2000’ler:

Şîna Ahmed (2001): 4 şarkı, 52 dakika²⁸²⁹
Esmerê (2002)²⁵
Govenda Xurfani (feat. İmad Kakılo) (2005): İmad Kakilo ile düet albüm, 17 şarkı, 45 dakika³⁰³¹
Govend U Dilan (2016)³²
Şere Kızıltepe Abdulrehim (2016): 5 şarkı, 57 dakika³³³⁴
Govend Halaylar (Kurdish Folk Music) (2017)¹⁴²⁵

2020’ler:

Govend Halay (2020) – EP²⁴¹⁴
Brahîmê Temo Axa (2020)²³¹⁹
Hemdin U Şemdin (2021)¹⁹¹⁴²³
Delal (2021)¹⁴²³
Yar Medet (2021)³⁵²³
Ez Bekesım (2022)³⁶²³
Oy Cirane (2022): 32 şarkı, 1 saat 34 dakika³⁶²³
Şere Kızıltepe (2022)²³
Werin Sêva (2023)¹⁹¹⁴²³

2024-2025 Yeni Çalışmaları:

Xatuna Male (2025) – Single³⁷³⁸
Seid Axa (2025) – Single³⁸³⁷
Neime (2025) – Single³⁷³⁸
Feleke Xayine (2025) – Single³⁸³⁷
Diyarbekir (2025) – Single³⁸
Le Neman (2025) – Single³⁸
Hawer Delal (2025) – Single³⁸
Yar Yar Dilo (2025) – Single³⁸
Di Gel Yanıma (2025) – Single³⁸

İşbirlikleri ve Düetler

Huseynê Omerî, kariyeri boyunca birçok sanatçıyla işbirliği yapmıştır:

İmad Kakilo ile: En önemli işbirliklerinden biri İmad Kakilo ile gerçekleştirilmiştir. 2005 yılında “Govenda Xurfani” albümünü birlikte kaydetmişlerdir. Bu albüm, Kürt düğün müziklerinin en önemli örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.³¹³⁹⁴⁰³⁰

Burhan Toprak ile: Modern düzenlemeler ve düğün müzikleri konusunda uzmanlaşmış Burhan Toprak ile “Daweta Eşîra” (Aşiret Düğünü 2020) ve “Daweta Merdin” (Mardin Düğünü 2021) projelerinde yer almıştır.⁴¹⁴²⁴³⁴⁴

İmad Memed ile: 2023-2024 yıllarında İmad Memed ile birçok halay ve govend türünde düetler gerçekleştirmiştir.⁴⁵⁴⁶⁴⁷

Diğer Sanatçılar: Kazo, Fevqanî, Kerenji, Xazo gibi dengbejlerle ve Bawe Teyar, Emîn Erbanî gibi müzisyenlerle de çalışmalar yürütmüştür.⁴⁸⁴⁹²⁵

Müzikal Tarzı ve Temaları

Repertuvar Türleri

Huseynê Omerî’nin repertuvarı, dengbej geleneğinin farklı türlerini kapsamaktadır:

Şer (Savaş/Kahramanlık Şarkıları): Kızıltepe, Kubala, Nasir Beqe gibi tarihi savaşları ve kahramanlıkları anlatan epik şarkılar.⁵⁰⁵¹¹⁷

Lawik (Aşk Şarkıları): Delal, Kirîvo Delal, Hesina gibi aşk ve özlem temalı kılamlar.¹¹⁶¹⁵

Mewal (Uzun Havalar): Derin duygusal ifade içeren uzun nefes şarkılar.⁵²²²⁴⁸

Govend (Halay/Dans Müzikleri): Düğünlerde ve şenliklerde oynanan hareketli müzikler.⁵³³⁰¹⁴

Grani (Ağır Müzikler): Ağır tempolu, derin anlatımlı eserler.⁵⁴⁴⁸

Lirik Temalar

Omerî’nin şarkıları şu temaları işler:

Gurbet ve Ayrılık: Adana gurbetiyle ilgili “Bajarê Edenayê” gibi eserler²
Aşk ve Özlem: Geleneksel aşk hikayelerini anlatan kılamlar
Tarih ve Kahramanlık: Bölgesel savaşları ve kahramanlıkları belgeleyen şerler
Doğa ve Vatan: Cizîra Botan, Qamışlo gibi yerlere yapılan atıflar²⁶²⁴
Sosyal Yaşam: Düğünler, göçler, aşiret yaşamı

Kültürel Önemi ve Etkisi

Kürt Kültürüne Katkıları

Huseynê Omerî, yıllardır dengbejlik sanatıyla Kürt kültürüne hizmet etmektedir. Dengbejlik, Kürt sözlü edebiyatının temelini oluşturan ve binlerce yıllık Kürt kültürünün günümüze ulaşmasını sağlayan en önemli geleneklerden biridir.⁵⁵¹⁰⁸¹⁷

Dengbejlik geleneği, “söz uçar, yazı kalır” deyişini çürüterek binlerce yıllık sözlü Kürt kültürünü ve edebiyatını ayakta tutmayı başarmıştır. Bu bağlamda Huseynê Omerî gibi dengbejler, toplumsal bellek ve hafızayı oluşturan, geleneğin aktarıcısı ve anlatıcısı rolünü üstlenmektedirler.⁸⁵⁵

Toplumsal Rolü

Dengbejler, sadece sanatçı değil, aynı zamanda tarihçi, hikaye anlatıcısı ve kültürel hafıza taşıyıcısıdır. Huseynê Omerî de bu geleneği sürdürerek:

Bölgenin bey divanlarında ve dengbej gecelerinde halkın gönlünde taht kurmuştur³²
Düğünlerde ve toplumsal törenlerde önemli roller üstlenmiştir
Genç nesillere dengbejlik geleneğini aktarmıştır
Kürt dilinin ve kültürünün korunmasına katkıda bulunmuştur

UNESCO ve Kültürel Miras

Dengbejlik geleneğinin UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınması için 2019 yılında Kürt opera sanatçısı Pervin Chakar tarafından imza kampanyası başlatılmıştır. Bu kampanya, dengbejliğin kaybolmaması, yaygınlaşması, korunması ve dünya çapında bir değere sahip olması amacını taşımaktadır.⁵⁶⁵⁷⁵⁸

Güncel Yaşam ve Faaliyetler

İkamet

Huseynê Omerî, halen Adana’nın Seyhan ilçesinde yaşamaktadır. Bu şehirde uzun yıllardır ikamet eden sanatçı, müzik kariyerini buradan sürdürmektedir.³²

Son Dönem Çalışmaları (2023-2025)

Sanatçı, 73 yaşında olmasına rağmen aktif olarak müzik yapmaya devam etmektedir. 2023-2025 yılları arasında:

“Werin Sêva” albümünü yayınlamıştır (2023)²⁰¹⁴¹⁹
Kasım Koç Show’da Hunermend Sozdar ile canlı performanslar sergilemiştir (2024)⁵⁹
Birçok yeni single yayınlamıştır: “Ma Te Xêre”, “Ez Kuştim”, “Gulya Buhuna”, “Emo”, “Ha Meyrem” gibi⁶⁰⁶¹⁶²⁶³
İmad Memed ile düet çalışmalarını sürdürmüştür⁴⁶⁴⁷
Dijital platformlarda (Spotify, Apple Music, YouTube, Deezer) yoğun olarak yer almıştır³⁷¹⁴²³¹⁹

Sahne Performansları

Huseynê Omerî, düğünlerde, dengbej gecelerinde ve özel etkinliklerde sahne almaya devam etmektedir. Özellikle Mardin, Nusaybin, Adana ve çevre illerdeki etkinliklerde sıklıkla konser vermektedir.⁶⁴⁶⁵⁵⁹

Görsel ve İşitsel Medya Varlığı

Dijital Platformlar

Sanatçının eserleri tüm büyük dijital müzik platformlarında mevcuttur:

Spotify: 8.802 aylık dinleyici, popüler şarkıları arasında “Nofa” (202,197 dinlenme), “Werîn Sêva” (119,624 dinlenme)¹⁹
Apple Music: Kapsamlı albüm koleksiyonu²⁴¹⁴³⁸
YouTube: Nusaybin Koç Müzik, Aydın Müzik, SesMedia gibi kanallar aracılığıyla milyonlarca görüntülenme⁶⁶⁵⁰²²³⁰
Deezer ve Shazam: Geniş katalog¹³²¹²⁵

Video Klipler

Sanatçının birçok video klibi ve canlı performans kaydı bulunmaktadır. Özellikle “Nofa” şarkısının video klibi 2.1 milyon görüntülemeyi aşmıştır.⁶⁷⁶⁸

Müzikal Etki ve Mirasın Değerlendirilmesi

Çağdaşları ve Benzerleri

Huseynê Omerî, Kürt dengbej müziğinin önemli temsilcilerinden biri olarak şu sanatçılarla birlikte anılmaktadır:⁶⁹⁷⁰²⁵

Dengbej Hüseyin Ömer (kendisiyle aynı kişi, farklı yazım)
İmad Kakilo
Miradê Kinê
Seid Gabari
Celal Evindar
Adnan Dilxwaz
M. Arif Cizrawi
Dengbej Şakiro

Sanat Anlayışının Özellikleri

Huseynê Omerî’nin sanat anlayışı şu özelliklerle tanımlanabilir:

Geleneksellik: Dengbejlik geleneğine bağlı kalarak, çalgı aleti kullanmadan ya da minimal enstrümantasyonla ses gücüne dayalı icra⁷⁸

Duygusal Derinlik: Gurbet, ayrılık, aşk, özlem gibi derin duygusal temaları samimi bir şekilde işleme yeteneği²

Tarihi Bilinç: Bölgenin tarihini, savaşlarını, kahramanlıklarını şarkılarında yaşatma⁵¹¹⁷

Çok Yönlülük: Hem uzun havalar hem de hareketli halaylar gibi farklı türlerde eser icra etme becerisi²²³⁰⁵³

İşbirlikçilik: Genç sanatçılarla işbirlikleri yaparak geleneği yaşatma ve yenileme çabası⁴⁷⁴²⁴⁶

Dengbejlik Geleneği ve Akademik Çalışmalar

Dengbejliğin Tarihsel Kökeni

Dengbejlik geleneğinin kökenini, Part döneminde (M.Ö. 247-M.S. 227) yaygın şekilde örgütlenmiş bulunan “gason” ağına, halk hikâyecileri ve anlatıcılarına kadar götürmek mümkündür. Ozanlık ve balad olarak bilinen bu sözlü anlatı geleneği, tüm Hint-Avrupa halklarında bulunan bir tradisyondur.⁵⁵

Akademik İlgi

Dengbejlik edebiyatı, günümüzde üniversitelerin Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümlerinde ders olarak okutulmakta, akademik alanda doktora ve yüksek lisans tezlerine konu olmaktadır. Bu bağlamda Huseynê Omerî gibi sanatçıların eserleri de akademik çalışmalarda incelenmektedir.⁵⁵

Kültürel Kurumlar

Türkiye’de Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulan “Dengbej Evi” gibi kurumlar, bu geleneğin yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması için önemli çalışmalar yürütmektedir. Bu kurumlarda yaklaşık 17 yıldır dengbejler sanatlarını icra etmekte, yerli ve yabancı misafirleri ağırlamaktadırlar.⁷¹

Tartışmalar ve Eleştiriler

Sözlü Kültürün Korunması

Dengbejlik geleneğinin en önemli tartışma konularından biri, modern dünyada bu sözlü kültürün nasıl korunacağıdır. Bazı eleştirmenler, dengbejlerin değerlerine Kürt toplumunun yeterince sahip çıkmadığını belirtmektedir. Dengbej Şakiro’nun ölmeden önce söylediği sözler bu durumu özetlemektedir: “Kürtlere kırgınım. Kürtler değerlerine, dengbêjlerine sahip çıkmıyor”.⁷²

Modernizasyon ve Gelenek

Huseynê Omerî gibi sanatçıların modern enstrümantasyon ve dijital kayıt teknikleriyle çalışması, bazıları tarafından geleneğin özünden uzaklaşma olarak görülürken, diğerleri bunu geleneğin yaşatılması ve yeni nesillere ulaştırılması için gerekli bir adım olarak değerlendirmektedir.⁷¹

Kişisel Özellikler ve Karakter

Kaynaklarda Huseynê Omerî’nin kişisel özellikleri hakkında sınırlı bilgi bulunmakla birlikte, şarkılarında ve sanat anlayışında:

Halkına, toprağına, diline ve doğduğu yerlere olan derin sevgisi³²
Gurbet acısını ve ayrılık duygularını içten bir şekilde yansıtması²
Geleneklere bağlılığı
Genç sanatçılarla işbirliği yapma açıklığı

gibi özellikler göze çarpmaktadır.

⁂