Mehrdad R. Izady – KurdsWiki

Mehrdad R. Izady (Kürtçe: Mihrdad Ízedí), 1963 yılında İran’ın Kirmaşa (Kermanshah) şehrinde doğmuş olan Kürt-Belçikalı akademisyen, tarihçi, coğrafyacı ve yazardır. Kürt bir baba ve Belçikalı bir anneden dünyaya gelen Izady, çok kültürlü bir ortamda büyümüştür.¹²³

Erken Yaşamı

Izady’nin çocukluk yılları diplomat olan ebeveynlerinin görev değişiklikleri nedeniyle farklı ülkelerde geçmiştir. Irak, İran, Afganistan ve Güney Kore’de yaşamış olan Izady’nin bu çok kültürlü deneyimi, gelecekteki akademik odak noktasını önemli ölçüde şekillendirmiştir.²⁴¹

Eğitimi

Izady’nin akademik eğitimi Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleşmiştir:

Lisans Derecesi (1976): Kansas Üniversitesi’nde Tarih, Siyaset Bilimi ve Coğrafya dallarında lisans eğitimini tamamlamıştır⁴³²
Yüksek Lisans Dereceleri: Syracuse Üniversitesi’nde iki farklı yüksek lisans derecesi almıştır:
– Uzaktan Algılama-Kartografya
– Uluslararası İlişkiler³²⁴
Doktora Derecesi (1992): Columbia Üniversitesi’nde Orta Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü’nden doktorasını tamamlamıştır²⁴³

Akademik Kariyeri

Öğretim Üyeliği Pozisyonları

Izady, prestijli akademik kurumların birçoğunda öğretim üyesi olarak görev yapmıştır:

Harvard Üniversitesi (1990-1995): Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü’nde altı yıl ders vermiştir⁵⁴²
Fordham Üniversitesi (1998-2008): Tarih Bölümü’nde yarı zamanlı öğretim üyesi olarak görev yapmıştır⁴³²
New York Teknoloji Enstitüsü (1997-günümüz): Sosyal Bilimler Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır⁵
Pace Üniversitesi (2001-2016): Tarih Bölümü’nde ders vermiştir⁴⁵
Joint Special Operations University, Florida (1997-günümüz): Yardımcı Doçent olarak Orta Doğu Çalışmaları ve Tarihi alanında eğitim vermektedir²⁵⁴

Danışmanlık Faaliyetleri

Izady’nin uzmanlığı akademik çevrelerle sınırlı kalmamış, önemli devlet kurumlarına da danışmanlık yapmıştır:

ABD Kongresi’nin iki komitesi önünde uzman tanık olarak ifade vermiştir⁵²⁴
Başkan George H.W. Bush yönetimi döneminde Ulusal Güvenlik Konseyi’ne danışmanlık yapmıştır⁵
1990-1997 yılları arasında ABD ve NATO kuvvetlerine Orta Doğu, Asya-Pasifik, Afrika ve Avrupa konularında eğitim vermiştir¹⁵

Çalışmaları ve Eserleri

Temel Kitapları

1. “The Kurds: A Concise Handbook” (1992)

Kürt çalışmaları alanındaki en kapsamlı eserlerinden biri olarak kabul edilir⁶⁷⁸
Kürt coğrafyası, tarihi, dinleri, dilleri, edebiyatı ve ekonomisi hakkında detaylı bilgi sunar⁸
Türkçe’ye “Kürtler – Bir El Kitabı” adıyla çevrilmiştir⁹³

2. “The Sharafnâma: or, The History of the Kurdish Nation, 1597” (2005)

Şeref Han Bitlisi’nin orijinal eserinin İngilizce çevirisi ve açıklamalı neşri¹⁰⁴
302 sayfalık bu çalışma, Mazda Publishers tarafından yayınlanmıştır⁴

Askeri Rehber Kitapları

Izady, ABD askeri kuvvetleri için çeşitli rehber kitaplar hazırlamıştır:

“Guidebook to Iraq” (19. baskı)¹¹⁴
“Guidebook to Afghanistan” (21. baskı)¹¹⁴
“Guidebook to the Balkans” (21. baskı)¹²

Gulf 2000 Projesi

Columbia Üniversitesi bünyesinde yürütülen Gulf 2000 Projesi‘nin kurucusu ve yöneticisidir. Bu proje kapsamında:¹³

İslam Dünyası ve Çevresi Atlası’nı oluşturmuştur¹³
Etno-kültürel konularda özgün infografik ve haritalar üretmiştir¹³
National Geographic, The Economist, ABD ordusu, BM ve çeşitli kuruluşlar tarafından kaynak olarak kullanılan çalışmalar yapmıştır²¹³⁴

Öne Çıkan Faaliyetleri

Kürdistan Bayrağının Standardizasyonu

Izady’nin en önemli katkılarından biri, 1998-1999 yıllarında Kürdistan bayrağının uluslararası standartlarının belirlenmesi çalışmasıdır:¹⁴¹⁵¹⁶

Dr. Bijhan Eliasi ve Dilan Roshani ile birlikte çalıştı¹⁵
İngiltere merkezli Flag Institute ile iletişim kurarak teknik standartları belirledi¹⁵
1999 yılında Kürdistan Bölgesel Yönetimi Parlamentosu tarafından resmi olarak kabul edildi¹⁶¹⁵
Bayrağın 21 ışınlı güneş amblemi, eski Yazdani dinlerindeki kutsal sayı 21’e dayanır¹⁴
Renk standartları (\#FFCC00 sarı) teknik olarak belirlendi¹⁶

Yazdanizm Teorisi

Izady, Kürtlerin İslamiyet öncesi dini olarak Yazdanizm veya Melek Tapınımı adını verdiği bir teori geliştirmiştir:¹⁷

Bu dinin Yezidilik, Yarsanizm ve Kürt Aleviliği gibi günümüz inanışlarında devam ettiğini savunur¹⁷
Dinin “İslam öncesi bin yıllara dayandığını” ve “Aryan” karakterde olduğunu iddia eder¹⁷
Bu görüş akademik çevrelerde tartışma konusu olmuştur¹⁸¹⁷

Dil Yetenekleri

Izady, yaklaşık 20 dile hâkimdir:¹

Modern diller: Kürtçe, İngilizce, Almanca, Rusça, Türkçe, Fransızca
Antik diller: Asurca, Klasik Yunanca, Latince, Pehlevi, Osmanlı Türkçesi¹

Eleştiriler ve Tartışmalar

Akademik Eleştiriler

Izady’nin çalışmaları akademik çevrelerde ciddi eleştirilere maruz kalmıştır:

1. Garnik Asatrian’ın Eleştirisi

Ünlü Kürdolog ve İranolog Garnik Asatrian, Izady’nin 1992 tarihli “The Kurds: A Concise Handbook” kitabını “fantastik” olarak nitelendirmiştir¹⁹²

2. Richard Foltz’un Eleştirisi

Richard Foltz, Yazdanizm kavramını Izady’nin “icat ettiği din” olarak değerlendirmiş ve bunun “gerçek dini tarihe değil, çağdaş Kürt milliyetçi duygularına” dayandığını belirtmiştir¹⁸¹⁷

3. Ziba Mir-Hosseini’nin Eleştirisi

İranlı antropolog Ziba Mir-Hosseini, Izady’nin Ehl-i Hakk’ı İslam’dan uzaklaştırma ve tamamen Kürt kökenli gösterme konusundaki “hevesi”ni eleştirmiştir¹⁷

Fred Aprim Eleştirisi

Asur araştırmacısı Fred Aprim, Izady’yi şu konularda eleştirmiştir:²⁰²¹

Kuzey Mezopotamya tarihini çarpıtmakla
Asur halkının yerli olma özelliğini inkar etmekle
Kürt milliyetçiliği adına tarihi revize etmekle²¹²⁰

Michael Gunter’in Değerlendirmesi

Tennessee Teknoloji Üniversitesi’nden Siyaset Bilimi Profesörü Michael Gunter, Izady’nin iddialarının “30 yıl önce heralded edilmesine rağmen, kısa sürede birçoğunun itibardan düştüğünü” belirtmiştir.¹⁹

Önemi ve Etkileri

Pozitif Katkıları

1. Kürt Çalışmalarına Katkı

Modern Kürt çalışmalarının dekolonizasyon sürecini başlattığı kabul edilir⁸
Kürt tarih ve kültürünün sistematik olarak uluslararası platformlarda tanıtılmasını sağlamıştır¹

2. Kartografik Çalışmalar

Gulf 2000 projesi kapsamındaki haritaları uluslararası kuruluşlar tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır¹³
Orta Doğu’nun etnik, dini ve dilsel dağılımını gösteren detaylı haritalar üretmiştir¹³

3. Eğitim Alanındaki Katkılar

Öğrenciler tarafından en iyi 10 üniversite profesöründen biri seçilmiştir⁵
Amerikan ve Avrupa üniversitelerinde Kürt çalışmalarının gelişimine katkıda bulunmuştur¹

Tartışmalı Etkileri

1. Milliyetçi Yaklaşım

Çalışmalarının objektif akademik araştırmadan ziyade Kürt milliyetçi söylemine hizmet ettiği eleştirisi yapılmaktadır²²¹⁷

2. Metodolojik Sorunlar

Bazı iddialarının yeterli bilimsel kanıta dayanmadığı ve spekülatif olduğu belirtilmektedir²¹¹⁹

Güncel Durumu

Izady, 2025 itibariyle:

New York Teknoloji Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır⁵
Gulf 2000 projesi kapsamında araştırmalarına devam etmektedir¹³
Çeşitli dillerde yeni kitaplar yayınlamaya hazırlanmaktadır¹

Sonuç

Mehrdad Izady, Kürt çalışmaları alanında tartışmalı ancak etkili bir figürdür. Çok dilli akademik birikimi ve kapsamlı araştırmaları ile Kürt tarih ve kültürünün uluslararası tanınırlığına önemli katkılar sağlarken, metodolojik yaklaşımı ve bazı iddiaları akademik çevrelerde eleştiri konusu olmaya devam etmektedir. Kürdistan bayrağının standardizasyonu gibi sembolik katkıları ve Gulf 2000 projesi gibi kapsamlı akademik girişimleri, onun alandaki önemini ve etkisini göstermektedir.

⁂