Mihemed Arif Cizîrî, 20. yüzyılda Kürt müziğinin önemli temsilcilerinden biri olarak öne çıkan bir dengbêj (geleneksel Kürt şarkıcı) ve sanatçıdır. Yaşamı boyunca Kürt kültürünün ve müziğinin korunmasına yaptığı katkılarla tanınmıştır.
Erken Yaşamı ve Ailesi
– Doğum: 1912 yılında, Osmanlı İmparatorluğu’nun Cizîra Botan (günümüzde Şırnak’ın Cizre ilçesi) bölgesinde dünyaya geldi[1].
– Kültürel Miras: Ailesi ve çevresi, Mevlevi geleneğine bağlı ayinler ve mevlüt okuma gibi dini-kültürel pratiklerle iç içe büyüdü. Remezanê Cizîrî ve Hesenê Hemdanî gibi isimlerden etkilendi[1].
Kariyeri ve Müzikal Katkıları
– Bağdat Dönemi: Gençlik yıllarında Bağdat’a giderek plak şirketleriyle çalışmaya başladı. Burada kaydettiği stranlar (Kürtçe şarkılar) sayesinde popülerliği arttı[1][2].
– İş Birlikleri: Dönemin önemli sanatçılarından Elî Merdan, Resol Gerdî, Hesen Zîrek ve Meryem Xan gibi isimlerle ortak projeler yürüttü[1].
– Müzikal Tarz: Bijartî (ağıt) türündeki eserleriyle öne çıktı. Sesini kullanma becerisi ve duygusal anlatımı, Kürt dengbêjlik geleneğinin en güçlü örneklerinden kabul edilir[2].
Eserleri ve Kayıtlar
– Şarkılarında genellikle aşk, hasret, toplumsal hikâyeler ve tarihi olaylar gibi temalar işledi.
– Plak kayıtları, Kürt müziğinin uluslararası platformlarda tanınmasına katkı sağladı. Günümüzde Spotify gibi platformlarda eserleri dinlenmeye devam etmektedir[4].
Ölümü ve Sonrası
– Vefat: 17 Aralık 1986’da, 74 yaşında hayatını kaybetti[1][3].
– Mirası: Özellikle Irak Kürdistanı’ndaki Zaxo kentinde anısına dikilen anıt ve düzenlenen anma törenleriyle hatırlanmaktadır[2]. Ailesinin İsveç’te yaşadığı belirtilmektedir[2].
Kültürel ve Siyasi Etkileri
– Kürt kimliğinin müzikle ifadesinde kritik bir rol üstlendi. Eserleri, Kürtçenin ve geleneksel motiflerin korunmasına hizmet etti.
– Yaşadığı dönemdeki siyasi çalkantılara rağmen, sanatını baskı altında sürdürmesiyle sembolik bir önem kazandı[1][2].
Mihemed Arif Cizîrî, Kürt müziğinin hem yerel hem de evrensel boyutta tanınmasını sağlayan bir köprü işlevi gördü. Eserleri, günümüzde hâlā Kürt kültürünün canlı bir parçası olarak varlığını sürdürmektedir.
Sources
- [1] https://ku.wikipedia.org/wiki/Mihemed_Arif_Ciz%C3%AEr%C3%AE
- [2] https://100berhemenkurdi.com/collection/music/
- [3] https://www.discogs.com/artist/5718546-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D8%AC%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%8A
- [4] https://open.spotify.com/artist/14G4zftIkQsxdWQFsFONfp
- [5] https://ku.wikipedia.org/wiki/Got%C3%BBb%C3%AAj:Mihemed_Arif_Ciz%C3%AEr%C3%AE