Mihemed Şêxo

Mihemed Şêxo, Kürt halk müziğinin en önemli temsilcilerinden biri olan efsanevi sanatçı, gerçek adıyla Mihemed Salih Şêxmûs olarak 1948 yılında Suriye’nin Qamişlo (Kamışlı) kentine bağlı Hejokî köyünde dünyaya gelmiştir. “Bavê Felek” (Feleğin Babası) lakabıyla tanınan bu büyük sanatçı, sadece 41 yaşında 9 Mart 1989’da hayatını kaybetmesine rağmen, Kürt müziği ve kültürü üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır.¹²³⁴

Erken Dönem ve Aile Hayatı

Mihemed Şêxo, 12 kişilik bir ailenin en büyük çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Ailesi altı erkek ve altı kız kardeşten oluşmaktaydı ve ekonomik zorluklar içinde yaşamını sürdürüyordu. Çocukluk yıllarında ailesiyle birlikte Hejokî köyünden Xecokê köyüne göç etmek zorunda kalmıştır.⁵⁶³⁴⁷

Ekonomik yetersizlikler nedeniyle Şêxo, ancak 11 yaşında okula başlayabilmiştir. İlkokul eğitimini Hejokî köyünde, ortaokul eğitimini ise Qamişlo’da tamamlamıştır. Bu dönemde aynı zamanda köyünde din bilimleri eğitimi almış ve Kürt partilerinin düzenlediği gizli Kürt edebiyatı derslerine katılmıştır.⁶³⁴⁵

Müziğe İlk Adım

1965 yılında gözlerinde ortaya çıkan rahatsızlık nedeniyle Suriye’de askerlik hizmetinden muaf tutulan Şêxo, bu durumun yanı sıra ailesinin mali durumunun kötüleşmesi nedeniyle öğrenimini bırakmak zorunda kalmış ve ailesiyle birlikte tarım işleriyle uğraşmaya başlamıştır. Tarım işleri nedeniyle Qamişlo çevresindeki çeşitli köyleri dolaşırken, Xerbî Kerma köyünde dönemin önemli müzisyenleri Halil Êzîdî, Hüseyin Tûfî ve Helîm Heso ile tanışmıştır.³

Bu sanatçılarla birlikte çeşitli konser ve müzik gecelerine katılan Şêxo, onlardan müzik eğitimi almaya başlamıştır. Bu dönem onun müzikal gelişimi için çok önemli olmuş ve onu sıradan bir müzik sevdalısından profesyonel bir sanatçıya dönüştürmüştür. 1969 yılında şarkı yazıp söylemeye başlamış ve hayatının sonuna kadar sürecek müzik kariyeri böylece başlamıştır.⁵⁶³

Beyrut Dönemi ve Profesyonel Eğitim

1970 yılında müzikal kariyerini ilerletmek amacıyla Lübnan’ın başkenti Beyrut’a gitmiş ve burada iki yıl boyunca yoğun müzik eğitimi almıştır. Bu dönemde Lübnan Sanatçılar Birliği’ne üye olmuş ve 1972 yılında sanatçı diploması almaya hak kazanmıştır. Beyrut’ta kaldığı süre boyunca Nusrî Şemseddîn, Feyrûz, Wedî’u’s-Sâfî, ‘Âsî Rahbânî ve Samîra Tevfîk gibi ünlü Arap sanatçılarla tanışma fırsatı bulmuştur.⁴¹³

1972 yılında birkaç arkadaşıyla birlikte “Serkeftin” adında bir müzik grubu kurmuştur. Aynı dönemde Sînema Rîvolî salonunda dönemin Lübnan Başbakanı Sâib Selâm’ın da katıldığı büyük bir konser vermiş ve ilk kez geniş bir sahne deneyimi yaşamıştır.¹³

Bağdat Radyosu ve İlk Kayıtlar

1972 yılında Irak’a geçerek Bağdat Radyosu’nun Kürtçe bölümünde program yapmaya başlamıştır. Bu radyo programları sayesinde adı Güney Kürdistan’da duyulmaya başlamış ve Kürt halkı arasında tanınmaya başlamıştır. 1973 yılında tekrar Bağdat’ı ziyaret etmiş ve bu dönemde ilk albümü olan “Gewrê”yi kaydetmiştir.³⁴¹

Bu dönemde Şemâl Sâib, Kolbehar, Tehsîn Taha, Mehemed ‘Ârif Cezerî, ‘Îsa Birwarî gibi önemli Kürt sanatçılarıyla dostluk kurmuştur. Ayrıca Bedrxan Sindî, Skefan ‘Abdülhekîm, Xelef Zêbarî ve Mistefa Etruşî gibi şairlerden şiirler bestelemiştir.⁴³

Siyasi Duruş ve Peşmergelik

1974 yılında Suriye’ye döndükten sonra Şam’da ilk albümü “Gewrê”yi kaydeden Şêxo, şarkılarının milliyetçi içeriği nedeniyle Suriye güvenlik güçlerinin takibine uğramıştır. Bu nedenle ülkeyi terk etmek zorunda kalmış ve Güney Kürdistan’a geçerek Peşmerge saflarına katılmıştır.³

1975 yılında Cezayir Anlaşması’nın imzalanması ve Kürt ayaklanmasının bastırılmasından sonra, diğer Peşmergelerle birlikte İran’a geçmiş ve Rebet kampına yerleşmiştir. Burada mülteci statüsünde yaşarken, kamptaki yaralılardan bir sanat grubu oluşturmuştur.³

İran Dönemi ve Evlilik

İran’da bulunduğu süre boyunca Mehabad şehrini ziyaret etmiş ve burada en önemli eserlerinden biri olan “Ey Felek” albümünü kaydetmiştir. Aynı dönemde “Men Mehabad Menbê’û Xûnê Şehîda” (Mehabad’dan, Şehit Kanının Kaynağından) adlı başka bir albüm daha kaydetmiştir.⁴³

Şarkılarının siyasi ve milliyetçi içeriği nedeniyle İran’ın gizli servisi SAVAK’ın dikkatini çekmiş ve şarkı söylemekten men edilmiştir. Daha sonra Azerbaycan sınırındaki Hazar Denizi yakınlarında Mâzenderân eyaletine sürgün edilmiştir. Bu sürgün döneminde Farsça öğrenmiş ve bir lisede Arapça öğretmenliği yapmıştır.³

Bu dönemde öğrencisi Nesrîn Hüseyin Melek ile aşk yaşamış ve ona ünlü “Nesrîn” şarkısını bestelemiştir. Nesrîn, Mehabad Cumhuriyeti’nin önde gelen Peşmerge liderlerinden birinin kızıydı. Yasal engeller ve İran güvenlik güçlerinin baskılarına rağmen evlenen çift, Felek, İbrahim, Brusk ve Bêkes adlarında dört çocuk sahibi olmuştur.³

Son Dönem ve Ölüm

İran İslam Devrimi’nden sonra komünistlikle suçlanan Şêxo, Devrim Muhafızları mahkemesine çıkarılmış ancak daha sonra beraat etmiştir. 1983 yılında Suriye’den çıkarılan aftan yararlanarak ailesiyle birlikte memleketi Qamişlo’ya dönmüştür.⁴³

Qamişlo’da bir müzik grubu kurmuş ve müzik dersleri vermeye başlamıştır. 1986 yılında son eserlerini kaydetmiş, 1987 yılında “Felek” adıyla bir mağaza ve kayıt stüdyosu açmıştır. Ancak şarkılarının ve mağazasının milliyetçi içeriği nedeniyle Suriye makamları işyerini kapatmıştır.³

1989 yılının başlarında aniden hastalanarak Qamişlo Millî Hastanesi’ne kaldırılmış ve 9 Mart 1989 tarihinde 41 yaşında hayatını kaybetmiştir. Cenazesi Qamişlo’da yaklaşık 70.000 kişinin katıldığı tarihi bir törenle uğurlanmış ve Helâliye mezarlığına defnedilmiştir.⁴³

Sanatsal Mirası ve Etkisi

Mihemed Şêxo, toplam 14 kaset kaydeden ve 120’den fazla şarkı besteleyen büyük bir sanatçıydı. En ünlü şarkıları arasında “Ay lê Gulê”, “Ey Felek”, “Gewrê”, “Nesrîn”, “Bê Xebat”, “Sînem”, “Êmê” ve “Dil Perîşanım” bulunmaktadır.⁸⁹⁴³

Kürt müziğine yaptığı katkı sadece bestelerle sınırlı kalmamıştır. Geleneksel Kürt müziğine modern bir anlayış kazandırmış, duygusal ve politik temalar arasında mükemmel bir denge kurmuştur. Şarkıları bugün bile Kürdistan’ın dört bir yanında dinlenmekte ve yeni kuşak sanatçılar tarafından yeniden yorumlanmaktadır.²⁶⁴

Anma ve Hatırlama

Mezar taşına kendi yazdığı şu dizeler hakkedilmiştir :⁴

“Eğer ölürsem ben, halk yaşamaktadır
Beni herkes gibi gömmeyin
Mezarımı dağın altına kazın
Mezar taşlarım iki örgü olsun
Her Mart’ta beni uyandırın
Ki hep birlikte kutlayalım”

Rojava Devrimi ile birlikte sanatçının hayali gerçekleşmeye başlamış ve Qamişlo’da onun adını taşıyan “Mihemed Şêxo Kültür ve Sanat Merkezi” açılmıştır. Her yıl 9 Mart’ta ölüm yıldönümünde mezarı başında anma törenleri düzenlenmektedir.⁴

Görüşleri ve Düşünce Dünyası

Mihemed Şêxo, sadece bir sanatçı değil, aynı zamanda Kürt özgürlük davasının aktif bir savunucusuydu. Şarkılarında Kürt halkının acılarını, özlemlerini ve mücadelesini dile getirmiştir. Melayê Cezerî ve Cigerxwîn gibi büyük Kürt şairlerinden etkilenmiş ve onların şiirlerini bestelemiştir.¹⁰²³⁴

Yaşamı boyunca yoksulluk, sürgün ve zulüm görmüş olmasına rağmen, sanatına ve davasına olan bağlılığından hiçbir zaman taviz vermemiştir. Bu duruş onu sadece bir müzisyen değil, aynı zamanda Kürt kültürünün ve kimliğinin sembolü haline getirmiştir.⁷²⁴

Mihemed Şêxo’nun bıraktığı miras, Kürt müziği ve kültürü için paha biçilmezdir ve onun sesi, ölümünden 36 yıl sonra bile Kürdistan’ın her köşesinde yankılanmaya devam etmektedir.⁷⁴

<div style="text-align: center">⁂</div>

M, 20.Yüzyıl, Aktivizm, Basın ve Yayın, Bestekar, Müzik, Qamişlo, Rojhilat, Sanat, Şiir