Muhsin Kızılkaya – KurdsWiki

Muhsin Kızılkaya (d. 1963, Çukurca), Türk-Kürt asıllı yazar, gazeteci, çevirmen ve siyasi figür olarak Türkiye’nin kültür ve edebiyat dünyasında önemli bir yer edinmiştir. Modern Kürt edebiyatının Türkçe’ye aktarılmasında öncü rol oynayan Kızılkaya, aynı zamanda Türkiye’nin çözüm sürecinde aktif rol almış bir entelektüel olarak bilinmektedir.¹²³

Doğum ve Erken Hayat

Muhsin Kızılkaya, 1963 yılında Hakkâri’nin Çukurca ilçesinin Güzereş (bazı kaynaklarda Cevizli) köyünde Abo Kızılkaya ve Ayşe Kızılkaya‘nın oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Nüfus kayıtlarına geç yazıldığı için resmi doğum tarihi 1966 olarak geçmektedir. Doğduğu köyde nüfus dairesi uzak olduğu için hemen kayıt yaptırılmamış, ailesi başka bir köye göç ettikten sonra yaşı üç yıl küçültülerek kayıtlara geçirilmiştir.⁴⁵⁶⁷⁸⁹

Çocukluk Dönemi ve Dil Deneyimi

Kızılkaya’nın çocukluk döneminde yaşadığı dil deneyimi, sonraki yazın hayatının temel dinamiklerinden birini oluşturmuştur. Kürtçe ana diliyle büyüyen Kızılkaya, ilk olarak Hakkâri merkezindeki Yatılı Bölge Okulu‘nda Türkçe ile tanışmıştır. Bu okul deneyimini kendisi şu sözlerle anlatmaktadır:⁸⁹

“O okulu hiç sevmedim, soğuktu, her yeri betondu ve öğretmenleri zalimdi. Şakır şakır Türkçe öğretinceye kadar, ağzımızdan burnumuzdan oluk oluk kan getirdiler”.⁹⁸

Eğitim Hayatı

İlk ve Orta Öğrenim

Kızılkaya, ilkokul, ortaokul ve lise eğitimini Hakkâri’de tamamlamıştır. İlkokulun dördüncü sınıfında “devrimci” olduğunu, beşinci sınıfta ise DDKO iddianamesine verilen cevaptan Kürtçe okuma yazma öğrendiğini belirtmiştir.²³¹⁸⁹

Üniversite Eğitimi

1983 yılında İstanbul’a gelen Kızılkaya, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü‘nde lisans eğitimi almış ve 1987 yılında mezun olmuştur.³¹²⁴

Gazetecilik Kariyeri

Başlangıç Dönemi

Kızılkaya, üniversiteden mezun olduğu 1987 yılında Güneş Gazetesi‘nde gazetecilik kariyerine başlamıştır. Bu dönemde “yönetecek bir kamu” bulamayınca gazeteciliğe yöneldiğini ve “mürekkep kokusu”nun o günden beri her yerine bulaştığını ifade etmiştir.¹⁰¹²³⁹

Çalıştığı Gazeteler

1987-1993 yılları arasında sırasıyla şu gazetelerde çalışmıştır:¹²³

Güneş Gazetesi (1987-1991)
Özgür Gündem (1992)
Hürriyet
Aydınlık

Başarılar ve Ödüller

Kızılkaya, gazetecilik döneminde iki önemli ödül almıştır:⁵¹¹²

1988: barzani/” rel=”noopener”>Mesud Barzani Röportajı ile “Yılın Gazetecisi” ödülü
1991: “Dünden Yarına Kürtler” incelemesi ile “Yılın Gazetecisi” ödülü (Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Araştırma-İnceleme Ödülü)

Reklam ve Kültür Dünyası

1993 yılında aktif gazeteciliği bırakan Kızılkaya, bir reklam ajansında metin yazarlığı yapmaya başlamıştır. Bu dönemde Express, Öküz dergileri ile Yeni Gündem, Yeni Yüzyıl, Radikal İki gazetelerine yazmaya devam etmiştir.²³⁹¹⁰¹

Beşiktaş Kültür Merkezi Dönemi

2001 yılından itibaren Beşiktaş Kültür Merkezi‘nde çalışmaya başlayan Kızılkaya, burada Yılmaz Erdoğan ile yakın çalışma ilişkisi kurmuştur. Bu işbirliği, Yılmaz Erdoğan’ın hayat hikayesini anlatan “Yılmaz” adlı kitabın yazılmasına vesile olmuştur.¹²¹³¹⁴⁵¹²

Yazarlık ve Edebiyat Faaliyetleri

Edebi Kişiliği

Kızılkaya, 1983 yılında Edebiyat 81 dergisinde yayımlanan ilk yazısıyla edebi hayata başlamıştır. Yazılarını D’eli, Ekspres, Varlık, Öküz dergileri ile çeşitli gazetelerde yayımlamıştır.⁴¹⁰

Kitapları

#### Deneme ve Anlatı Türünde Eserler

Eski Zaman Eşkıyaları (1991) – Sel Yayıncılık³¹²
Ben Hâlâ Annemin Dilini Kullanamıyorum (1992) – Parantez Yayınları¹²³
İyi Hal Kâğıdı (1994) – Parantez Yayınları²³¹
Bende Mahfuz Fotoğraflar (1997) – İletişim Yayınları³¹²
Kayıp Dîwan (2000) – İletişim Yayınları¹²³
Gölgeler Çabuk Ölür (2001) – İletişim Yayınları²³¹
Kuyruktan Uyruğa (2005) – Sel Yayıncılık³¹²
Bir Dil Niye Kanar? (2010) – İletişim Yayınları¹⁵¹⁶¹
Açlığın Sofrasında (2001) – İletişim Yayınları¹²³
Biraz Daha Işık (2013) – İletişim Yayınları²³¹
Barışa Katlanmak – Bir “Akil”in 83 Günü (2015) – Alfa Yayınları¹⁷¹
Yağmura Şemsiyesiz Çıkanlar – Avesta Yayınları¹⁸

Araştırma ve İnceleme

Dünden Yarına Kürtler (H. Nebiler ile birlikte) (1991) – Yurt Yayınları³¹²

Biyografi

Yılmaz (2001) – Sel Yayıncılık (Yılmaz Erdoğan’ın 34 yıllık yaşamını anlatan kitap)¹³¹²³
Sen û Ben, Anılarla Mehmed Uzun’un Hayatı (2008) – İthaki Yayınları¹⁹¹²³

Derleme ve Çeviri Antolojisi

Sürgün, Göç ve Ölüm (Modern Kürt Edebiyatından Seçme Hikâyeler) (2004) – İletişim Yayınları¹²³

Çeviri Faaliyetleri

Kızılkaya, Modern Kürt Edebiyatı‘nın Türkçe’ye aktarılmasında öncü rol oynamıştır. Özellikle Mehmed Uzun‘un eserlerinin çevirisinde önemli katkılarda bulunmuştur.²⁰²¹²²

Başlıca Çevirileri

Yitik Bir Aşkın Gölgesinde (Mehmed Uzun) – İthaki Yayınları⁷²³¹⁰
Kader Kuyusu (Mehmed Uzun) – İthaki Yayınları²³⁷¹⁰
Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık (Mehmed Uzun)²³¹⁰
Dicle’nin Duası (Mehmed Uzun) – Gendaş Yayınları²²

Çeviri Felsefesi

Kızılkaya’nın Mehmed Uzun ile tanışması ve çeviri sürecine başlaması, Türk edebiyat dünyasında önemli bir dönüm noktası olmuştur. 1992 yılının sonbaharında tanıştıkları Yaşar Kemal’in telkiniyle başlayan bu çeviri çalışmaları, Modern Kürt Edebiyatı’nın Türkçe okuyucu ile buluşmasını sağlamıştır.²¹

Siyasi Hayatı

Akil İnsanlar Heyeti

4 Nisan 2013 tarihinde Türkiye Hükümeti tarafından kurulan Akil İnsanlar Heyeti‘nin Akdeniz Grubu‘nda yer alan Kızılkaya, çözüm sürecinde aktif rol almıştır. Bu görevi 83 gün sürmüş ve deneyimlerini “Barışa Katlanmak – Bir ‘Akil’in 83 Günü” adlı kitapta toplamıştır.²⁴⁵⁷¹⁵¹⁷

Milletvekillik Dönemi

7 Haziran 2015 genel seçimlerinde AK Parti Mersin 3. sıradan 25. dönem milletvekili seçilmiş olan Kızılkaya, 1 Kasım 2015 seçimlerinde aday gösterilmediği için tek dönem milletvekilliği yapmıştır.²⁵²³¹

Başdanışmanlık

Ocak 2016 tarihinde Başbakan Ahmet Davutoğlu‘nun başdanışmanı olarak görevlendirilmiş olan Kızılkaya, bu görevi de kısa süre yürütmüştür.²⁶⁵²

Kişisel Yaşamı

Aile

Muhsin Kızılkaya, Gülistan Uzun Kızılkaya ile evlidir. Eşi İsveç vatandaşı olup, İsveç’te büyümüştür. Çiftin iki çocuğu bulunmaktadır: Lian (d. 2006) ve bir erkek çocuk.²⁷²⁸²⁹⁵¹²

İsveç’e Göç

2020 yılında Türkiye’yi terk ederek İsveç’e yerleşen Kızılkaya ailesi, çocuklarının eğitimi ve eşinin ailesinin orada yaşaması gerekçesiyle bu kararı almıştır.³⁰³¹³²¹²

Kontroversi ve Eleştiriler

Asker Açıklaması

2016 yılında Habertürk televizyonundaki “Türkiye’nin Nabzı” programında şehit askerler hakkında yaptığı “Askerlerin görevi hayatını vermek, bunun için maaş alıyorlar, bana ekstra bir iyilik yapmıyorlar” açıklaması büyük tepki çekmiş ve özür dilemek zorunda kalmıştır.³²³³³⁴³⁵³⁶

Medya Polemikleri

2015 yılında BirGün gazetesinin eşine karşı şiddet iddiası üzerine başlayan medya polemiği, hem kendisi hem de eşi Gülistan Uzun Kızılkaya tarafından sert bir şekilde reddedilmiş ve yasal süreç başlatılmıştır.³⁷²⁸²⁹²⁷

Görüşleri ve Düşüncesi

Kürt Meselesi Üzerine

Kızılkaya, Kürt meselesinin etnik değil dil meselesi olduğunu savunmaktadır. “Türkiye’de Kürt meselesinin dil meselesi olduğunu, bu halledildiğinde meselenin de çözüleceğini savundum” sözleriyle bu görüşünü özetlemektedir.¹⁶

Dil ve Kimlik

“Ben rüyalarımı iki dilde görüyorum” diyen Kızılkaya, Kürtçe ve Türkçe arasındaki geçiş yapma yeteneğini kazandığını, her iki dilin de kendisi için “esas dil” olduğunu belirtmektedir.³⁸

Güncel Çalışmaları

Habertürk Yazarlığı

2014 yılından beri Habertürk Gazetesi‘nde köşe yazarlığı yapan Kızılkaya, çeşitli siyasi ve kültürel konularda yazılar kaleme almaktadır.⁷¹⁵¹

Yeni Çözüm Süreci

2025 yılında MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli‘nin DEM Parti heyetiyle görüşmesinde “Bir Dil Niye Kanar” adlı kitabına referans vermesi, Kızılkaya’nın yeni çözüm sürecindeki rolünü gündeme getirmiştir.²⁵¹⁶

Eserlerin Önemi ve Etkisi

Edebiyattaki Yeri

Kızılkaya’nın eserleri, özellikle Modern Kürt Edebiyatı‘nın Türkçe’ye aktarılmasında ve çok kültürlü kimlik meselesinin işlenmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Martin van Bruinessen gibi akademisyenler, onun çalışmalarını “akademik yazıyla kolayca yarışabilecek” nitelikte görmektedir.³⁹²²

Kültürel Köprü Rolü

Hem Kürtçe hem Türkçe yazan ve çeviren bir yazar olarak Kızılkaya, iki kültür arasında köprü görevi görmüştür. Bu özelliği, onu çözüm süreçlerinde de önemli bir figür haline getirmiştir.²⁴²⁵

Uluslararası Tanınırlık

Kızılkaya’nın çevirileri ve eserleri, uluslararası akademik çevrelerde de tanınmıştır. Özellikle Kürt edebiyatı üzerine yapılan çalışmalarda kaynak olarak gösterilmekte ve İngilizce akademik yayınlarda atıf yapılmaktadır.³⁹²²

Sonuç

Muhsin Kızılkaya, yazar, gazeteci, çevirmen ve siyasi aktör kimliğiyle Türkiye’nin son 40 yılındaki kültürel ve siyasal dönüşümlerinin hem tanığı hem de aktif katılımcısı olmuş bir figürdür. Özellikle Modern Kürt Edebiyatı‘nın Türkçe’ye kazandırılmasında ve çok kültürlü kimlik meselesinin tartışılmasında oynadığı rol, onu çağdaş Türk kültür tarihinin önemli isimlerinden biri haline getirmektedir.

Hakkâri’nin dağlık köylerinden İstanbul’un kültür dünyasına, oradan da İsveç’e uzanan yaşam öyküsü, göç, dil, kimlik ve aidiyet temalarını kendi deneyimi üzerinden işleyen bir entelektüelin portresidir. Eserleri ve faaliyetleri, Türkiye’nin demokratikleşme sürecine ve çok kültürlü toplum anlayışının gelişmesine katkıda bulunmaya devam etmektedir.

⁂