Osman Sebrî

Osman Sebrî (Kürtçe: Osmanê Sebrî, Apê Osman olarak da bilinir), 5 Ocak 1905 tarihinde Adıyaman’ın (o dönemde Malatya’ya bağlı) Kahta ilçesine bağlı Narince köyünde doğmuş, 11 Ekim 1993’te Şam’da vefat etmiş Kürt şair, yazar, gazeteci ve siyasetçidir. Çağdaş Kürt edebiyatının öncü isimlerinden biri olan Sebrî, hem silahla hem de kalemle verdiği mücadeleyle Kürt halkının hafızasında silinmez izler bırakmıştır.¹²³⁴

Ailesi ve Çocukluk Dönemi

Osman Sebrî, köklü Mirdêsî Aşireti’nin liderinin oğludur. Ailesi, Diyarbakır’ın Eğil coğrafyasından gelen ve tarihte Mirdasî Emirliği’nin bir parçası olan köklü bir Kürt aşiretine mensuptur. Mirdêsî Aşireti, üç farklı bölgeye dağılmış: bir kısmı Ankara–Konya arasındaki Haymana ovasına (“Evdil-Hey Beg Mirdesileri”), ikinci kısmı Diyarbakır dağlarına (“Terrikan Mirdesileri”), üçüncü kısmı ise Adıyaman’a yakın Nemrut Dağı’nın doğusundaki Gerger ilçesi çevresine yerleşmişlerdir.⁵⁶⁷

Henüz 11 yaşındayken babasını kaybeden Osman Sebrî, amcası Şükrü Ağa tarafından büyütülmüştür. Şükrü Ağa, bölgede etkin bir aşiret reisi olup, aynı zamanda Rişvan Aşireti Ağası Hacı Bedir Ağa’nın da damadıdır. Amcası tarafından aşiret liderliği için hazırlanan Sebrî’ye süvari eğitimi, savaşçılık, silah kullanma gibi becerilerin yanı sıra aşiret kavgalarında deneyim kazanması için emrindeki silahlı adamları yönetme becerisi öğretilmiştir.⁸⁹¹

Eğitimi ve Gençlik Dönemi

Osman Sebrî, ilk eğitimini çevre bölgelerdeki okullarda tamamlamıştır. Kahta Rüştiyesi’nden mezun olduktan sonra, köyüne gelen sosyalist bir Türk öğretmenin görüşlerinden etkilenmiş ve bu durum onun dünya görüşünün şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. 16-17 yaşlarında iken ilk evliliğini yapmış ve bu evlilikten Welat (başlangıçta Mehmet) isimli bir oğlu olmuştur.¹⁰¹¹⁸

Şeyh Said İsyanı ve Siyasi Başlangıcı

İsyana Katılım

1925 yılında patlak veren Şeyh Said İsyanı, Osman Sebrî’nin siyasi hayatının dönüm noktası olmuştur. Henüz 20 yaşında olan Sebrî, amcaları Şükrü ve Nuri ile birlikte isyana aktif olarak katılmıştır. Amcası Şükrü Bey, Türk hükümetine 480 milisin adını yazarak kendisi ve Osman Sebrî’yi komutan olarak bildirmiştir.¹²⁸

Tutuklanma ve Cezaevi Deneyimi

İsyanın bastırılmasının ardından, amcaları Şükrü ve Nuri Beyler, Şeyh Said ile birlikte Diyarbakır’ın Dağkapı Meydanı’nda idam edilmişlerdir. Osman Sebrî ise tutuklanarak önce Denizli Cezaevi’ne, daha sonra Malatya Cezaevi’ne gönderilmiştir. 1928 yılında serbest kaldıktan sonra mücadelesine devam etmiş, ancak tekrar tutuklanmıştır.¹³¹⁴¹⁵⁸¹²

Suriye’ye Sürgün ve Xoybûn Dönemi

Sürgün Kararı

Türk devletinin baskı ve zulmünden kaçarak, 24 Aralık 1929 tarihinde Suriye’ye geçmek zorunda kalmıştır. Bu tarih, onun yaşamında yeni bir sayfa açan önemli bir dönüm noktası olmuştur.¹⁶¹⁷⁸

Xoybûn Partisi Üyeliği

Suriye’ye geçtikten sonra Xoybûn Cemiyeti’ne üye olmuştur. Bu dönemde Kürt aydınları ile tanışmış ve özellikle Celadet Ali Bedirxan ile kurduğu ilişki, onun edebiyat hayatında önemli bir etki yaratmıştır.¹⁸¹³¹⁶

Edebiyat Hayatı ve Hawar Dönemi

Hawar Dergisi ile Tanışma

1932 yılında Mîr Celadet Ali Bedirxan tarafından çıkarılan Hawar dergisinde yazmaya başlamıştır. Celadet Bedirxan, Osman Sebrî’nin derginin ikinci sayısından itibaren yazılarının yayınlanmasına çok sevinmiş ve onun edebi gücünü fark etmiştir.¹⁹¹¹³

Edebiyat Ekolünün Üyesi

Hawar ekolünde Nûredîn Zaza, Qedrîcan, Cegerxwîn, Kamiran Ali Bedirxan gibi önemli Kürt aydınları ile birlikte çalışmıştır. Bu ekol, Kürt dilinin ve edebiyatının modernleşmesinde çok önemli rol oynamıştır. Thomas Mann gibi tanınmış Fransız sosyal bilimciler, Osman Sebrî’nin öykülerini takdir ettiklerini ifade etmişlerdir.²⁰²¹¹⁹¹³

Dil Çalışmaları

Kürtçe alfabe üzerine önemli çalışmalar yapmıştır. 1954 yılında Latin temelli Kürt alfabesi üzerine bir kitap yayınlamıştır. Kürt dilinin gelişimi ve standardizasyonu için yoğun çaba sarf etmiştir.⁴¹⁷

Siyasi Kariyeri

Suriye Kürdistanı Demokrat Partisi

1957 yılında Dr. Nûredîn Zaza, Reşîd Hemo ve Hemîdê Derwêş gibi Kürt aydınlarıyla birlikte Suriye Kürdistanı Demokrat Partisi‘nin kurucuları arasında yer almış ve partinin genel sekreteri seçilmiştir. Bu parti, Suriye’deki ilk Kürt siyasi partisi olma özelliğini taşımaktadır.²¹¹²

Mustafa Barzani İdeolojisi

Parti içinde Mustafa Barzani’nin ideolojisinin takipçisi olmuştur. 1971 yılında partiden istifa ederek kendini tamamen Kürtçe dil, edebiyat ve yazıma vermiştir.¹²⁴

Kişisel Yaşamı

İkinci Evliliği

1944 yılında Şam’da Çerkez asıllı bir kadınla ikinci evliliğini gerçekleştirmiştir. Bu evlilikten Hoşeng, Hoşin ve Heval isimlerinde üç erkek ile Hingur ve Hêvî isimlerinde iki kızı olmuştur. Dikkat çekici bir şekilde, ikinci eşinden olan tüm çocuklarının isimleri “H” harfi ile başlamaktadır.²²¹¹¹²

Aile Trajedileri

İlk eşinden olan oğlu Welat, 1970 yılında öldürülmüştür. Bu olay, onun hayatındaki acı deneyimlerden birini oluşturmaktadır.¹¹

Edebi Eserleri ve Katkıları

Başlıca Eserleri

Elîfbeya Kurdî (Kürt Alfabesi) – 1955, Suriye¹²¹²
Bahoz û çend nivîsarên din (Fırtına ve Bazı Diğer Yazılar) – 1956, 68 sayfa²¹
Derdên me (Dertlerimiz) – 1956²²¹
Apo, “Gotinên xav nepijîn bê tav” – 1981, Almanya¹²
Elîfbêya Tikuz – 1982²¹
Çar Leheng (Dört Kahraman) – 1984, Suriye, 40 sayfa¹²
Dîwana Osman Sebrî (Osman Sebrî Divanı) – 1998, Stockholm, 215 sayfa²¹
Bîranînên Osman Sebrî (Osman Sebrî’nin Hatıraları) – 2003¹²

Yayınlandığı Dergiler

Hawar (1932), Ronahî (1943), Roja Nû (1943), Hêviya Welêt (Avrupa, 1963), Çiya (Avrupa, 1966), Hêvî (Paris, 1983), Berbang (İsveç, 1983) gibi önemli Kürt dergilerinde yazıları yayınlanmıştır.⁴

Edebi Görüşleri ve Felsefesi

Milliyetçilik ve Dil

“Ger tu bixwazî welatparêziya yekî nas bikî, lê mêze bike çi qas bendewarê zimanê xwe ye” (Eğer birinin vatanseverliğini tanımak istiyorsanız, diline verdiği öneme bakın) sözü, onun dil ve kimlik konusundaki görüşlerini özetlemektedir.²¹²²

Halkçılık

“Merivekî çiqasî xizmetî bavê xwe bike, mineta wî li ser kesekî heye? Na, tune ye. Miletê me bavê me ye” (Bir insan babasına ne kadar hizmet ederse, kimseye minnet borcu olur mu? Hayır, yok. Milletimiz babamızdır) sözüyle halkına olan bağlılığını ifade etmiştir.²²

Uluslararası Tanınırlığı ve Akademik Çalışmalar

Akademik İlgi

Osman Sebrî üzerine birçok akademik tez yazılmıştır. Özellikle Hawar ve Ronahi dergilerindeki hikayelerinin analizi konusunda detaylı çalışmalar yapılmıştır. Kürt edebiyatının modernleşme sürecindeki rolü, uluslararası akademik çevrelerde büyük ilgi görmektedir.²³²⁴

Festival ve Anmalar

Rojava’da her yıl düzenlenen Osman Sebrî Edebiyat Festivali, onun anısına organize edilmektedir. 2023 yılında 7. kez düzenlenen bu festival, Kürt edebiyatının yaşatılması açısından önemli bir etkinlik haline gelmiştir.²⁵

Ölümü ve Mirası

11 Ekim 1993 tarihinde Şam’ın kenar mahallelerindeki iki odalı mütevazi evinde vefat etmiştir. Naaşı, Rojava’daki Dirbêsiye’ye (Derbesiye) bağlı Berkevire köyünde bulunan Şehitlik Mezarlığı’nda defnedilmiştir.¹⁵¹¹¹²

Abdullah Öcalan’ın Değerlendirmesi

PKK lideri Abdullah Öcalan, Apê Osman hakkında şu değerlendirmeyi yapmıştır: “Apê Osman, Kürdistan’dı, gözü hep ülkedeydi. Belki ailesi geniş değildi, belki kimsesi de yoktu ama düşüncesiyle büyüktü. Yüzlerce şehidimiz, ülkeye gitmeden önce, onun yanına gittiler. Ruhi yönden birbirini tamamladılar, moral güç aldılar”.²⁶¹⁵

Kürt Edebiyatındaki Önemi

Osman Sebrî, Kürt edebiyatının modernleşme sürecinde Hawar ekolünün en önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilmektedir. Ehmedê Xanî’den başlayarak Celadet Ali Bedirxan’a uzanan Kürt edebiyat geleneğinin 20. yüzyıldaki devamcısı konumundadır.²⁷

Çok Dilli Eser Üretimi

Eserleri Kürtçe, Türkçe çevirileri ile birlikte İngilizce kaynaklarda da yer almaktadır. Open Library ve çeşitli uluslararası veri tabanlarında eserleri kataloglanmış durumdadır.²⁸²⁹⁴

Sosyal ve Siyasi Etkileri

Osman Sebrî’nin yaşamı ve eserleri, Kürt kimliği ve dil bilincinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Özellikle Latin harfleri ile Kürtçe yazım sisteminin geliştirilmesi konusundaki çalışmaları, günümüz Kürt eğitim sistemi için temel oluşturmuştur.³⁰²¹

Çağdaş Kürt Hareketi Üzerindeki Etkisi

Onun fikirleri ve mücadelesi, çağdaş Kürt siyasi hareketleri üzerinde derin etkiler bırakmıştır. PKK gibi örgütler, onun düşüncelerinden ilham almış ve onu Kürt özgürlük mücadelesinin sembolik figürlerinden biri olarak görmüşlerdir.²⁶¹⁵

⁂

20.Yüzyıl, Adıyaman, Aktivizm, Bakur, Basın ve Yayın, Dil Bilimi, Diplomasi, Eğitim, Kültür, Malatya, O, Politika, Siyaset