Prof. Dr. Reşad Miran

Prof. Dr. Reşad Miran (Xoşnav Reşad Sabri Reşîd), etnografya ve sosyoloji alanında öncü çalışmalarıyla tanınan, Kürt kültürü ve toplumu üzerine yoğunlaşan saygın bir akademisyen, çevirmen ve entelektüeldir. 2025 yılında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından Puşkin Madalyası ile onurlandırılarak bu prestijli ödülü alan ilk Kürt bilim insanı olma unvanını kazanmıştır.¹²³⁴⁵

Kimdir?

Reşad Miran, Kürt akademik dünyasının önde gelen isimlerinden biri olup, tam adı Khoshnav Rashad Sabri Rashid’dir. Edebiyat ve sosyoloji profesörü olan Miran, etnograf, çevirmen ve kamusal bir figür olarak tanınmaktadır. Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) danışma komitesinde ve Kürt Akademisi’nde önemli roller üstlenmiştir.⁶⁷⁸⁹

Erken Yaşam ve Eğitim

Miran’ın erken dönem yaşamına dair sınırlı bilgi bulunmakla birlikte, 1970’li yıllarda Bağdat Üniversitesi’nde sosyoloji eğitimi alan ve Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) hareketinde aktif rol oynayan bir neslin parçası olduğu bilinmektedir. Bu dönem, Güney Kürdistan’da siyasi aktivizmin yoğun olduğu ve Kürt ulusal bilincinin şekillendiği bir zaman dilimiydi.⁵¹⁰¹¹¹²

Siyasi Geçmiş ve Hapishane Deneyimi

Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) Üyeliği

1970’li yıllarda Kürdistan Demokrat Partisi’ne (KDP) katılan Miran, o dönemin önde gelen Kürt siyasi aktivistleri arasında yer almıştır. Bu dönem, 11 Mart 1970’te Saddam Hüseyin ile Mustafa Barzani arasında özerklik anlaşmasının yapıldığı ve ardından Baas rejiminin Kürt muhalefetini sistematik olarak bastırdığı bir dönemdi.³¹⁰¹¹¹³¹²⁵

Leyla Kasım ile Bağlantı ve Tutuklanma

Miran’ın hayatında önemli bir dönüm noktası, Baas rejimi tarafından idam edilen Kürt şehidi Leyla Kasım ile yakın arkadaşlığıydı. Leyla Kasım, Bağdat Üniversitesi’nde sosyoloji okuyan, Kürdistan Öğrenci Birliği’nin kurucuları arasında yer alan ve 12 Mayıs 1974’te Bağdat’ta asılan ilk Kürt kadın siyasi aktivist olarak tarihe geçmiştir.¹⁴¹⁰¹¹¹⁵¹⁶¹⁷¹²³⁵

Miran, Leyla Kasım ve diğer arkadaşlarıyla birlikte tutuklananlar arasındaydı. 1974 yılında Leyla Kasım ve dört arkadaşı – Cevad Hemevendi, Neriman Fuad Mesti, Hesen Heme Reşid ve Azad Süleyman Miran – Baas rejimi tarafından idam edilirken, Reşad Miran bu süreçte tutuklanmış ancak idamdan kurtulmuştur. Bu dönem, onun hem siyasi bilincinin hem de akademik çalışmalarına yön veren deneyimlerinin şekillendiği kritik bir dönem olmuştur.¹⁰¹¹¹⁵¹⁶¹²³⁵¹⁴

Akademik Kariyer

Selahaddin Üniversitesi

Prof. Dr. Reşad Miran, uzun yıllar Selahaddin Üniversitesi’nde akademisyen olarak görev yapmıştır. Üniversitenin Sosyoloji-Antropoloji/Sosyal Antropoloji Bölümü’nde öğretim üyesi olarak çalışan Miran, birçok yüksek lisans ve doktora tezine danışmanlık yapmıştır.¹⁸¹⁹²⁰

Miran’ın danışmanlığını yaptığı çalışmalar arasında:

“Role and Effects of cultural values on social change process” (Kültürel değerlerin sosyal değişim sürecindeki rolü ve etkileri)¹⁹
“Turkmans in Erbil City (Anthropological Study)” (Erbil’deki Türkmenler – Antropolojik Çalışma)¹⁸
“Culture and values in Kurdish society in the Kurdistan Region of Iraq” (Irak Kürdistan Bölgesi’nde Kürt toplumunda kültür ve değerler)²¹²²

Kürt Akademisi

Miran, Kürt Akademisi’nde Başkan Yardımcısı olarak görev yapmakta ve bu kurumdaki çalışmalarıyla Kürt dili, kültürü ve tarihinin araştırılmasında öncü rol oynamaktadır.⁸⁹

Araştırma Alanları ve Çalışmaları

Etnografya ve Kürt Toplumu

Prof. Dr. Miran, etnografya alanında uzmanlaşmış ve Kürt toplumunun sosyal yapısı, kültürel değerleri ve etnik kimliği üzerine kapsamlı araştırmalar yapmıştır. Etnograf kimliğiyle Rusya ve Kürdistan arasındaki kültürel ilişkilerin geliştirilmesinde önemli katkılarda bulunmuştur.²⁴²³¹²³⁶

Önemli Yayınları

Miran’ın akademik literatüre önemli katkıları arasında şunlar bulunmaktadır:

“Ethnography and Kurdish Unity of Kurds” (Etnografya ve Kürtlerin Kürt Birliği) – Erbil: Aras Press, 2009 (Kürtçe)²⁴²⁵²⁶²⁷
“Chand Babateki Ethno Komalaeati” (Etno-Sosyal Konular) – Cilt 1-2, Hewlêr: Rojhalat, 2016²²
“Culture and values in Kurdish society in the Kurdistan Region of Iraq” (Irak Kürdistan Bölgesi’nde Kürt toplumunda kültür ve değerler) – 2021, Katarina Slobodova Novakova ve Herdn Ibrahim Ahmed ile birlikte²⁸²¹²²
“The Religious and Ethnical Circumstances in Kurdistan” (Kürdistan’da Dini ve Etnik Koşullar) – 2. Baskı, Erbil, 2000²⁹
Çeşitli makaleler ve araştırmalar Kürt aşiretleri, toplumsal yapı, kültürel değişim ve etnik kimlik üzerine.³⁰³¹³²³³

Çeviri Çalışmaları

Miran, Rusça’dan Kürtçe’ye kapsamlı çeviri çalışmaları yapmış ve iki kültür arasında köprü görevi üstlenmiştir. Rus edebiyatı, kültürü ve akademik eserlerini Kürt halkına tanıtma konusunda önemli hizmetlerde bulunmuştur. Bu çalışmaları, Puşkin Madalyası’nı almasının temel gerekçelerinden biri olmuştur.³⁴³⁵³⁶

Uluslararası Tanınırlık ve Ödüller

Puşkin Madalyası (2025)

4 Kasım 2025 tarihinde, Rusya’nın Ulusal Birlik Günü vesilesiyle Kremlin Sarayı’nda düzenlenen özel bir törende, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Prof. Dr. Reşad Miran’a Puşkin Madalyası takdim etmiştir.⁴²³³⁷¹²³⁵

Ödülün Önemi

Puşkin Madalyası, 1999 yılından bu yana verilen Rusya’nın en prestijli kültürel ödüllerinden biridir. Büyük Rus şair Aleksandr Puşkin’in (1799-1837) adını taşıyan bu madalya, Rus kültürünün araştırılması, korunması ve tanıtılması alanında kültür, sanat ve beşeri bilimler dallarında önemli katkılarda bulunan kişilere verilmektedir.²³³⁷³⁸³⁹²⁴

Prof. Dr. Miran, bu prestijli ödülü alan ilk Kürt bilim insanı olarak tarihe geçmiştir.³⁷⁴⁰⁴¹⁷⁴²⁴³³⁸³⁶¹²³⁴⁵²³⁶

Tören ve Konuşma

Kremlin Sarayı’nda düzenlenen törende konuşan Prof. Dr. Miran, şu ifadeleri kullanmıştır:

“Sayın Başkan Vladimir Vladimiroviç, bu özel törende bulunmaktan büyük mutluluk duyuyorum. Bir etnograf olarak çalışmalarımın Rusya Federasyonu tarafından takdir edilmesinden onur duyuyorum. Kürdistan ile Rusya arasındaki ilişkiler uzun ve güçlüdür. Ben her zaman bu ilişkilerin destekçisi oldum ve iki taraf arasındaki dostluğu güçlendirmeye çalıştım”.⁴³³⁵⁴⁵

Miran, konuşmasında Rusya Konsolosluğu ile iş birliğinin devamını ve daha fazla Rusça kitap, dergi ve gazeteye, özellikle Kürtler ve Kürt kültürü hakkında olanlara erişim sağlanmasını talep etmiştir. Konuşmasını hem Rusça hem de Kürtçe “Zor spas!” (Çok teşekkür ederim) diyerek tamamlamıştır.¹²³⁵¹²³⁴⁵⁴³

Putin ile Görüşme

Miran, ödül töreni sonrasında Kurdistan24’e verdiği röportajda, Başkan Putin ile kısa bir görüşme gerçekleştirdiğini ve Putin’i Kürdistan’ı ziyaret etmeye davet ettiğini belirtmiştir. Putin’in bu davete olumlu yaklaştığını ve Rusya’nın Kürdistan’a pozitif baktığını ifade ettiğini söylemiştir.³⁵³⁶

Tebrikler ve Tepkiler

Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani, yayımladığı tebrik mesajında şu ifadeleri kullanmıştır:

“Kürt sosyolog ve etnograf Prof. Dr. Reşad Miran’ın özellikle kültür, dil, edebiyat ve tarih alanlarında Rusya ile Kürtler arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine yönelik çalışmaları ve gayretleri takdire şayandır”.⁴⁴³¹²

Erbil Valisi Omed Khoshnaw, “Bu değerli ödülü almak, halkımız için önemli bir başarıdır ve kendisini bir kez daha tebrik ediyoruz” diyerek Miran’ı kutlamıştır.⁴⁰⁴⁵³⁶

Kürdistan Bölgesi Hükümeti’nin Rusya Temsilcisi Dr. Daner Ebubekir, “Hükümet temsilciliği olarak, Kürtler ve Kürdistan’a hizmet eden; bu alandaki uzmanlarımızın katkı sunduğu bu önemli ve tarihi çalışmalara dahil olmaktan mutluluk ve gurur duyuyoruz” dedi.¹³³⁵

Görüşleri ve Önemi

Kürt-Rus İlişkilerinin Güçlendirilmesi

Miran, Kürdistan ile Rusya arasındaki tarihi ve kültürel bağların güçlendirilmesini savunmaktadır. Akademik ve kültürel iş birliğinin artırılması, Rus dilinin Kürdistan’da öğretilmesi ve Rusça yayınlara erişimin genişletilmesi konusunda ısrarcıdır.³⁶³⁴⁵⁴⁰⁴³¹²³⁵

Etnografik Araştırmaların Değeri

Bir etnograf olarak Miran, Kürt toplumunun sosyal yapısının, kültürel değerlerinin ve etnik kimliğinin bilimsel yöntemlerle incelenmesinin önemini vurgulamaktadır. Çalışmaları, Kürt toplumunun anlaşılması ve tanıtılmasında önemli bir kaynak oluşturmaktadır.³³⁶²¹³⁰²²

Kültürlerarası Diyalog

Miran’ın çalışmaları, farklı kültürler arasında köprü kurma ve karşılıklı anlayışı geliştirme amacı taşımaktadır. Rusça’dan Kürtçe’ye yaptığı çeviriler, bu vizyonun somut örnekleridir.³⁵³⁶

Akademik Katkılar ve Etkileri

Dünya Kürt Çalışmaları Kongresi

2005 yılında Erbil’de düzenlenen ilk Dünya Kürt Çalışmaları Kongresi’nde, Miran bir oturuma başkanlık yapmış ve Kürt toplumunun yapısı konusunda sunumlar yapılmasını sağlamıştır. Bu kongre, Kürt araştırmalarının uluslararası düzeyde tanınması açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur.²⁰⁴⁶

Soykırım Araştırmaları

Miran, Kürdistan Soykırım Araştırmaları Danışma Komitesi’nde üye olarak görev yapmakta ve Kürtlere karşı yapılan tarihi zulümlerin belgelenmesi ve araştırılması çalışmalarına katkıda bulunmaktadır.⁸

Genç Akademisyenlere Mentorluk

Selahaddin Üniversitesi’nde onlarca doktora ve yüksek lisans öğrencisine danışmanlık yapan Miran, yeni nesil Kürt akademisyenlerinin yetişmesinde önemli rol oynamıştır.¹⁹²²¹⁸

Hakkında İddialar ve Tartışmalar

Miran’ın 1970’lerdeki siyasi aktivizmi ve KDP üyeliği, Baas rejimi tarafından tutuklanmasına neden olmuştur. Ancak, Leyla Kasım ve diğer arkadaşlarının aksine idam edilmemiştir. Bu dönem hakkında sınırlı bilgi bulunmakla birlikte, bu deneyimin onun sonraki akademik çalışmalarını ve Kürt kültürünü koruma çabalarını şekillendirdiği düşünülmektedir.³⁵¹²

Medya ve Kamuoyu İlgisi

Puşkin Madalyası’nı alması sonrasında Miran, Türkçe, Arapça, Kürtçe, İngilizce ve Rusça medyada geniş bir şekilde yer almıştır. Bu ilgi, hem Kürt akademik camiasının uluslararası tanınırlığının artması hem de Kürt-Rus ilişkilerinin kültürel boyutunun vurgulanması açısından önemlidir.⁴¹⁷⁴⁷⁴⁵⁴²³⁸³⁹¹²⁴⁵²³³⁷⁶⁴⁴¹³⁴³¹²³⁴³⁶³³⁵

Güncel Faaliyetler

Halen Kürt Akademisi’nde görev yapan ve çeşitli akademik komitelerde yer alan Miran, Kürt dili, edebiyatı ve kültürünün araştırılması ve tanıtılması çalışmalarına devam etmektedir. Ayrıca, Rusça’dan Kürtçe’ye çeviri çalışmalarını sürdürmekte ve iki ülke arasındaki akademik iş birliğini geliştirmeye çalışmaktadır.⁹³⁶⁸³⁵

⁂