Salih Müslim

Salih Müslim Muhammed (Kürtçe: Salih Muslim Mihemed, Arapça: صالح مسلم محمد), 3 Mart 1951 tarihinde Suriye’nin Halep iline bağlı Kobani kasabasının Şeyran köyünde dünyaya gelmiştir. Kürt asıllı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Müslim, Barazi aşiretine mensuptur. Bu aşiret, Erzurum dahil olmak üzere Türkiye’ye de yayılmış büyük bir aşirettir.¹²³

Aile Yapısı

Salih Müslim’in babası çok eşli bir hayat sürmüş ve dört karısı bulunmuştur. Müslim, ortanca hanımından olma çocuktur. Ailesinin köklü bir geçmişe sahip olduğu ve Kobani’de saygı duyulan bir aile olarak bilindiği kaydedilmektedir.⁴⁵⁶

Kardeşleri

Salih Müslim’in ağabeyi Mustafa Müslim, tanınmış bir İslam hukukçusu ve ilahiyat profesörüdür. Mustafa Müslim, Şam Üniversitesi’nde İslam Hukuku okumuş, yüksek lisans ve doktorasını Kahire Ezher Üniversitesi’nde yapmıştır. İki kardeş arasında ideolojik olarak büyük farklılıklar bulunmaktadır: Salih Müslim sol-sosyalist-seküler bir dünya görüşüne sahipken, Mustafa Müslim namazında niyazında, sakallı-takkeli muvahhit bir Müslümandır.⁷

Eğitim Hayatı

Lise Eğitimi

Salih Müslim, lise eğitimini Halep’te tamamlamıştır.²³

Üniversite Eğitimi

1970 yılında Türkiye’ye gelen Müslim, İstanbul Teknik Üniversitesi’ne yabancı öğrenci sınavını en üst sıralarda kazanarak girmiştir. 1971-1977 yılları arasında İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Fakültesi’nde eğitim görmüş ve 1977 yılında mezun olmuştur. Öğrenci numarası 671.54 olan Müslim, bu sayının anlamını “6 Kimya mühendisliği bölümü, 71 giriş senesi, 54 sınıf numaram” şeklinde açıklamıştır.⁸⁵⁹²

İstanbul Yılları

İstanbul’da yedi buçuk yıl yaşayan Müslim, hiç yabancılık çekmediğini belirtmiştir. Bu dönemde çeşitli semtlerde vakit geçirmiş, özellikle Aşiyan’da Boğaz’a karşı çay içtiği kahveler ve Aksaray-Kumkapı arasında bulunan Bozan adlı mekanda ezogelin çorba ve lahmacun yediğini anlatmıştır.⁵

Dil Eğitimi

1977 yılında İstanbul’dan ayrılan Müslim, İngilizce öğrenmek için Londra’daki doktor ağabeyinin yanına gitmiş ve yaklaşık iki yıl orada kalmıştır.³⁶

Mesleki Hayatı

Suudi Arabistan Dönemi (1978-1990)

İngiltere’den sonra Müslim, Suudi Arabistan’ın Riyad şehrine yerleşmiş ve Suudi Arabistan’ın milli petrokimya şirketi Petromim’de kimya mühendisi olarak çalışmıştır. Bu dönem boyunca 10-12 yıl Suudi Arabistan’da kalarak mesleki deneyim kazanmıştır.⁶¹⁰²³

İnanç Yaşamı

Suudi Arabistan’da yaşadığı dönemde dindar bir yaşam süren Müslim, en az 50 kez umre yaptığını ve iki kez hacı olduğunu belirtmiştir. Kuru fasulye ve temiz çayı sevdiğini, “kurunun kurusunu seviyorum” dediğini aktarmıştır.⁵

Suriye’ye Dönüş (1990-1995)

1992 yılında Kobani’ye dönen Müslim, 1993 yılında Halep’te bir mühendislik ofisi açmıştır.¹⁰²

Siyasi Yaşamının Başlangıcı

Erken Politik Farkındalık (1970’ler)

Salih Müslim’in siyasi yaşamı, 1970’lerde İstanbul Teknik Üniversitesi’nde mühendislik okurken başlamıştır. Bu dönemde Mustafa Barzani’nin Irak hükümetine karşı sürdürdüğü mücadeleden etkilenerek Kürt hareketine katılmıştır.¹²

Abdullah Öcalan ile Tanışma

1982-1983 yıllarında Abdullah Öcalan ile Şam’da tanışan Müslim, bu görüşmenin hayatında yepyeni bir pencere açtığını belirtmiştir. Suudi Arabistan’da çalışırken 1979 yılında PKK’nin ilk kadrolarından Hüsnü Yorulmaz (Ali) ile tanışması da önemli bir dönüm noktası olmuştur.¹¹¹²

Parti Üyelikleri ve Siyasi Kariyeri

KDP-S Dönemi (1998-2003)

1998 yılında Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) Suriye kolu olan Suriye Kürdistan Demokrat Partisi’ne (KDP-S) katılan Müslim, partinin hedeflerine ulaşamaması nedeniyle 2003 yılında bu partiden ayrılmıştır.²¹

PYD Kuruluşu ve Liderliği (2003-2024)

2003 yılında yeni kurulan Demokratik Birlik Partisi’ne (PYD) katılan Müslim, yürütme kurulu üyesi olmuştur. 2010 yılında PYD eş başkanı seçilen Müslim, Asya Abdullah ile birlikte partinin liderliğini yürütmüştür.¹

#### Önemli Dönüm Noktaları:

2003: PYD’nin kuruluşunda yer almış ve yürütme kurulu üyesi olmuştur⁸
2010: PYD başkanı seçilmiştir⁸¹
2012: Asya Abdullah ile eş başkanlık sistemine geçmiştir⁸
2017 Eylül: 7. kongrede eş başkanlık görevini Şahoz Hasan ve Hevi Mustafa’ya devretmiştir¹³¹
2022 Mart: 9. kongrede yeniden Asya Abdullah ile birlikte eş başkanlığına seçilmiştir¹³¹
2024 Eylül: 10. kongrede eş başkanlık görevini devrederek, Başkanlık Konseyi üyeliğine geçmiştir¹

Suriye İç Savaşı ve Özerk Yönetim

İç Savaş Öncesi Tutuklamalar

Müslim, 2003 yılında Beşar Esad yönetimi tarafından Kamışlı olayları esnasında yazdığı bir mektup sebebiyle tutuklanmış ve 7 ay cezaevinde kalmıştır. 2007 yılında Esad’ın adamları Kobani’deki evini basarak eşi Ayşe Efendi’yi tutuklayınca, 2010 yılında Irak’taki Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) kampına gitmiştir.¹⁸

Özerk Yönetimin Kuruluşu

Mart 2011’de Suriye İç Savaşı’nın başlamasının ardından Kamışlı’ya dönen Müslim, PYD’nin liderliği altında Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi’nin ortaya çıkışında önemli rol oynamıştır.¹

Türkiye ile İlişkiler

Barış Süreci Dönemi (2013-2015)

Temmuz 2013’te Kürt-Türk barış süreci kapsamında Türk hükümetiyle Suriye’nin geleceğini müzakere etmek üzere İstanbul’a davet edilmiştir. Ekim 2014’e kadar üç kez daha müzakereler için Türkiye’ye gelmiştir.¹

#### Ankara Görüşmeleri

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun belirttiği üzere, Müslim’in Türkiye ziyareti planlanmış bir gezi olmuş ve yalnızca Rasulayn’daki gelişmeler üzerine gerçekleşmemiştir. Görüşmelerde üç temel talep iletilmiştir:¹⁴

Rejime destek vererek zulmün parçası olmama
Seçilmiş bir Suriye parlamentosu oluşana kadar emrîvaki sürecin içinde olmama
Türkiye’nin güvenliğini tehdit edecek faaliyet içinde olmama¹⁴

Ankara Süreci Görüşmeleri (2012-2015)

2022 yılında Müslim, Ankara’da yaptığı görüşmelerin ayrıntılarını paylaşmıştır. Bu görüşmelerin temel odağı, PYD ve YPG’nin önce ENKS (Kürt Ulusal Konseyi) saflarına, daha sonra da SMDK (Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu)’ya katılması olmuştur. Ancak Müslim, Suriye muhalefetinin Kürt meselesinin varlığından bahsetmeyi reddettiğini ve bu ret kararının “Türkiye’nin baskısıyla” olduğunu belirtmiştir.¹⁵

Ailesi ve Özel Yaşamı

Evliliği

Görücü usulü evlenen Müslim, Ayşe Efendi ile evlidir. Evlilik hikayesini anlatırken, ailesinin “nasıl bir kız istersin” sorusuna verdiği cevabı şöyle aktarmıştır: “Ne çok güzel olsun çünkü havalara girer ne de çok çirkin olsun çünkü ben geri dönerim. Bir de ailesi bizden üstün olmasın. Bir de okuma yazma bilsin. Gerisini ben hal ederim”.¹⁶⁵

Çocukları

Salih Müslim’in altı çocuğu bulunmaktadır. Bunlardan biri kız, beşi erkektir.³

#### Şervan Müslim’in Şehit Düşmesi

9 Ekim 2013 tarihinde oğlu Şervan Müslim, Tel Abyad’ın batısında El Kaide bağlantılı Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) ile çıkan çatışmada hayatını kaybetmiştir. Şervan, YPG (Halk Koruma Birlikleri) savaşçısı olarak görev yapmaktaydı. Cenazesi Kobani’de binlerce kişinin katıldığı halk cenazesi ile toprağa verilmiştir.¹⁷¹⁸¹

Uluslararası Aranma ve Hukuki Süreçler

Türkiye’nin Yakalama Kararları

2016 yılında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, 17 Şubat 2016’da Merasim Sokak’ta gerçekleşen terör saldırısıyla ilgili olarak Salih Müslim hakkında yakalama kararı çıkartmıştır. Kasım 2016’da Adalet Bakanlığı, İnterpol’e başvurarak Müslim için kırmızı bülten çıkarılmasını talep etmiştir.³

Prag’da Gözaltı (2018)

25 Şubat 2018’de Çekya’nın başkenti Prag’da yakalanan Müslim, Türkiye’nin iadesini talep etmesi üzerine gözaltına alınmıştır. Türkiye tarafından kendisi için 4 milyon TL ödül konmuştur.¹⁹²⁰³

27 Şubat 2018’de Çek mahkemesi Müslim’i serbest bırakma kararı vermiştir. Müslim’in avukatı Miroslav Krutina, müvekkilinin “daha fazla işlemleri engellemeyeceğine dair mahkemeye söz verdiğini” belirtmiştir.²¹¹⁹

Siyasi Görüşleri ve İdeolojisi

Demokratik Konfederalizm

Salih Müslim, Abdullah Öcalan’ın geliştirdiği Demokratik Konfederalizm doktrinininin önemli savunucularındandır. Bu sistem, merkezi olmayan bir yönetim anlayışına, doğrudan demokrasiye ve kadın özgürlüğüne dayalı bir modeli savunmaktadır.²²²³¹³

Federalizm Görüşü

2016 yılında Sputnik’e verdiği röportajda Müslim, federalizmin Suriye’yi bir arada tutmanın bir yolu olduğunu belirtmiştir. “Federalizm ilanıyla Kürtlerin ayrı bir devlet kurmak istediği iddialarının kesinlikle gerçek dışı” olduğunu vurgulamış ve Kürt devleti kurmak gibi bir niyetlerinin olmadığını açıklamıştır.²⁴

Türkiye Politikası

Müslim, Türkiye için kesinlikle bir tehdit olmadıklarını belirtmiş ve şu açıklamayı yapmıştır: “Biz komşuyuz. Bir arada ve dostlukla yaşamak istiyoruz. Türkiye kendi Kürtleriyle anlaşmalı”.²⁴

Güncel Faaliyetler (2024-2025)

HTŞ ile Diyalog Açıklamaları

Aralık 2024’te Suriye’de Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) örgütünün Şam’ı ele geçirmesinin ardından Müslim, HTŞ ile diyaloğa açık olduklarını açıklamıştır. “HTŞ bize bir adım atarsa biz iki adım atarız” diyerek, birlikte yaşama konusundaki isteklerini dile getirmiştir.²⁵

Mazlum Abdi-Şara Anlaşması

10 Mart 2025’te Demokratik Suriye Güçleri (DSG) Genel Komutanı Mazlum Abdi ile Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara arasında imzalanan anlaşma hakkında Müslim, bunun Abdullah Öcalan’ın DSG’ye gönderdiği mektupla uyumlu olduğunu belirtmiştir.²⁶²⁷

Etkisi ve Önemi

Kürt Siyasetindeki Yeri

Salih Müslim, 45 yıldır kesintisiz olarak Kürt Özgürlük Hareketi’nin içinde olan ve birçok dönüm noktasının tanığı olan önemli bir figür olarak değerlendirilmektedir. Geniş halk kitleleri onu Rojava Devrimi sürecinde PYD Eşbaşkanı olarak tanısa da, onun Kürt Özgürlük Hareketi ile ilişkisi 1979 yılına dayanmaktadır.¹¹

Uluslararası Tanınırlığı

Müslim, dünya çapında tanınan bir Kürt lider olarak, çeşitli Avrupa ülkelerinde temsilcilikler açmış ve uluslararası platformlarda Kürt davasını savunmuştur. Brüksel’de ofisi bulunan Müslim, düzenli olarak Avrupa başkentlerindeki yetkililerle görüşmektedir.²⁸

Akademik ve Medya İlgisi

Oxford Union’da konuşma yapan Müslim, BBC, euronews, DW gibi uluslararası medya kuruluşlarına röportajlar vermiştir. Ayrıca birçok akademik çalışmaya konu olmuş ve Rojava deneyimi üzerine yapılan araştırmalarda önemli bir kaynak kişi olarak gösterilmiştir.¹²²⁹³⁰³¹

Hakkında İddialar ve Eleştiriler

Terör Örgütü Bağlantısı İddiaları

Türkiye, PYD’yi PKK’nın Suriye uzantısı olarak görmekte ve Müslim’i de bu bağlamda “terörist” olarak tanımlamaktadır. Ancak Müslim, PKK ile “organik veya örgütsel olarak” ilişkisi olmadığını, ancak “ortak bir felsefeyi” paylaştıklarını belirtmiştir.³²²⁰¹⁵

Ankara Saldırısı İddiaları

Türkiye, Müslim’i 2016 Şubat ayında Ankara’da gerçekleşen bombalı saldırı ile ilişkilendirmektedir. Müslim bu iddiaları reddetmekte ve saldırıyla hiçbir bağlantısı olmadığını belirtmektedir.²⁰

Avrupa’daki Tutumu

Avrupa Birliği ülkeleri, PKK’yı terör örgütü olarak tanısa da PYD’yi terör örgütü olarak kabul etmemektedir. Bu durum, Türkiye’nin iade taleplerinin karşılanmamasına yol açmaktadır.²⁹

Dil Becerileri

Salih Müslim, çok dilli bir liderdir. Ana dili Kürtçe’nin yanı sıra:

Türkçe: İstanbul’da geçirdiği yedi buçuk yıldan dolayı çok iyi düzeyde konuşmaktadır²⁹
Arapça: Suriye vatandaşı olması ve bölgede yaşaması nedeniyle akıcı şekilde konuşur
İngilizce: Londra’da geçirdiği süre boyunca öğrenmiş ve akıcı düzeyde konuşmaktadır³³
Farsça: Bölgesel ilişkiler nedeniyle belirli düzeyde bilgisine sahiptir

Sonuç

Salih Müslim, 20. yüzyılın ikinci yarısından günümüze kadar Kürt siyasi hareketinin önemli figürlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Mühendislik eğitimi almış bir teknokrat olarak siyasete atılan Müslim, PYD’nin kuruluşundan itibaren Suriye Kürt siyasetinin en önemli isimlerinden biri haline gelmiştir.

Rojava Özerk Yönetimi’nin kuruluş sürecinde oynadığı merkezi rol, uluslararası diplomasideki deneyimi ve Demokratik Konfederalizm doktrinininin pratiğe geçirilmesindeki katkıları nedeniyle hem akademik çevrelerde hem de uluslararası siyasette yakından takip edilmektedir.

2024 yılı itibariyle 73 yaşında olan Müslim, hâlâ aktif siyasi yaşamını sürdürmekte ve Suriye’nin geleceğine ilişkin önemli görüşmeler yürütmeye devam etmektedir. Türkiye ile yaşanan diplomatik gerginliklere rağmen, bölgesel barış için diyalog çağrıları yapmaya devam etmektedir.³⁴³⁵

⁂

21.Yüzyıl, Diplomasi, Kobani, Politika, Rojava, S, Siyaset