Vian Dakhil – Viyan Dexîl

Vian Dakhil, Irak Parlamentosu’nun ilk ve tek Ezidi kadın milletvekili olarak tarihi bir yere sahiptir. 2014 yılında IŞİD’in Sincar’ı işgali sırasında Irak Parlamentosu’nda yaptığı duygusal konuşmasıyla dünya çapında tanınan Dakhil, Ezidi halkının soykırımına karşı uluslararası müdahaleyi tetiklemiş ve binlerce yaşamın kurtarılmasına vesile olmuştur. Biyolog ve akademisyen geçmişine sahip olan Dakhil, siyasete girdikten sonra azınlık hakları ve insani yardım konularında öncü bir rol üstlenmiştir.¹²³⁴

Erken Yaşam ve Aile Geçmişi

Vian Dakhil, 1971 yılında Musul’da dokuz çocuklu bir ailenin en büyüğü olarak dünyaya geldi. Üst sınıf bir aileden gelen Dakhil’in babası cerrah, altı kardeşi doktor, bir kardeşi avukat ve bir kız kardeşi eczacıdır. Ailesi sağlık alanında yoğunlaştığı için Dakhil de ilk olarak bilim alanına yönelmiştir.⁵⁶⁷

Eğitim ve Akademik Kariyer

Dakhil, Selahaddin Üniversitesi’nden biyoloji alanında lisans ve yüksek lisans derecesi almıştır. Mikrobiyoloji alanında da uzmanlaşan Dakhil, akademik kariyerine Selahaddin Üniversitesi’nde biyoloji öğretim görevlisi olarak başlamıştır. Daha sonra Hewler Tıp Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nde de ders vermiştir.⁶⁸⁹

Siyasete Geçiş

Dakhil’in siyasete geçişi 2003-2004 yıllarında, Saddam Hüseyin rejiminin çöküşünden sonra ortaya çıkan iç çatışmalar sırasında Ezidi öğrencilerinin hedef alınmasıyla başladı. Öğrencilerinin yaşadığı zorlukları gören Dakhil, onlara yardım etmek için harekete geçti ve bu durum onu siyasi aktivizme yöneltti.³⁵

Parlamenter Kariyeri

İlk Dönem (2010-2014)

Vian Dakhil, 2010 yılında Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) listesinden Irak Parlamentosu’na seçilen ilk Ezidi kadın milletvekili oldu. Parlamentoda Hizmetler ve Yeniden Yapılanma Komitesi üyeliği yaptı.⁴⁹³

İkinci Dönem ve Tarihi Konuşma (2014)

2014 seçimlerinde yeniden seçilen Dakhil, aynı yıl 5 Ağustos’ta IŞİD’in Sincar’ı işgali üzerine Irak Parlamentosu’nda tarihi konuşmasını yaptı. Gözyaşları içinde yaptığı bu konuşmada:¹³⁴

“Kardeşlerim, biz politik tartışmaları değil, insanların birlik ve beraberliğini istiyoruz. Ben burada insanlık adına konuşuyorum. Lütfen bizi kurtarın! Bizi kurtarın!” diye haykırdı.¹⁰

Bu konuşma CNN başta olmak üzere dünya medyasında geniş yer buldu ve ABD Başkanı Barack Obama’nın Irak’ta hava saldırıları başlatmasında etkili oldu.¹¹⁴¹

Helikopter Kazası ve Yaralanma

12 Ağustos 2014’te, Sincar Dağı’nda mahsur kalan Ezidilere yardım götürmeye çalışırken bindiği helikopter düştü. Kazada pilot hayatını kaybederken, Dakhil sol tibia kemiğinde parçalı kırık yaşadı. New York Times muhabiri Alissa J. Rubin ve fotoğrafçı Moises Saman da aynı kazada yaralandı.⁷¹²¹³¹⁴¹⁵

Aldığı Ödüller ve Tanınma

Anna Politkovskaya Ödülü (2014)

Dakhil, Ezidi halkının sesini duyurma konusundaki cesareti nedeniyle 2014 yılında Anna Politkovskaya Ödülü’nü aldı. Ödül, IŞİD tehdidine rağmen Ezidi kadınları ve diğer Iraklı kadınlar için mücadele etmesi nedeniyle verildi.²¹⁶⁷

Tom Lantos İnsan Hakları Ödülü (2016)

2016 yılında Tom Lantos İnsan Hakları Ödülü’ne layık görülen Dakhil, IŞİD’in “en çok aranan kadını” olarak anılmasına rağmen mücadelesini sürdürdü. Ancak Başkan Trump’ın seyahat yasağı nedeniyle ödülü almak için ABD’ye gelme konusunda güçlükler yaşadı.¹⁷¹⁸¹⁹²⁰

Diğer Ödüller

Geneva Summit İnsan Hakları Ödülü (2016)²⁴
Bruno Kreisky İnsan Hakları Hizmet Ödülü (2015)²¹⁶
CNN Yılın Kadını (2014)⁶

Kurtarma Çalışmaları ve İnsani Yardım

Dakhil, Rahmet Hayır Kurumu’nu kurarak insani yardım faaliyetlerini koordine etmiştir. Evini IŞİD’den kaçan 30’dan fazla mağdur için barınak haline getirmiş ve kaçırılan Ezidi kadın ve çocukların kurtarılması için tehlikeli operasyonlara katılmıştır.¹⁹²²²⁶

Kayıp Rakamlar

Dakhil’e göre, IŞİD saldırıları sırasında yaklaşık 5.000 Ezidi kadın ve çocuk kaçırıldı. Kendi ailesinden 42 akrabasının öldürüldüğü veya kaçırıldığı, bunların 20’sinin satılmış olabileceği bildirildi. Ezidilerin ana bölgesi olan Sincar’daki köy ve kasabaların %85’i tamamen tahrip edildi.²³¹⁶¹⁷

Mevcut Rolü ve Faaliyetleri

KDP Sözcülüğü

Dakhil, şu anda eski Kürdistan Bölgesi Başkanı barzani/” rel=”noopener”>Mesud Barzani’nin ofisinde resmi sözcü olarak görev yapmaktadır. KDP’nin Irak Parlamentosu’ndaki blok sözcülüğü de yapan Dakhil, parti politikalarının yanı sıra azınlık hakları konularında aktif rol almaya devam etmektedir.²⁴²⁵⁴

Güncel Çalışmalar

2025 yılında ABD Büyükelçiliği’nin Azınlık ve İnsan Hakları İşleri Özel Danışmanı ile görüşen Dakhil, yerinden edilmiş kişilerin durumu, Sincar’daki durum ve azınlıkların karşılaştığı zorluklara odaklanmaya devam etmektedir.²⁶

Görüşleri ve Politikaları

Sincar’ın Geleceği Hakkında

Dakhil, Sincar ve diğer tartışmalı bölgelerin Irak Anayasası’nın 140. maddesi gereğince Kürdistan Bölgesi’ne dönmesi gerektiğini savunmaktadır. “Sincar ve diğer 140. madde bölgeleri Kürdistan Bölgesi’ne dönmedikçe bu bölgelerde istikrar olmayacak” diyerek federal hükümeti Ezidi davasını ciddiye almamakla eleştirmektedir.²⁵

Ezidi Kimliği ve Haklarına Dair

Dakhil, Ezidilerin Kürt etnik kimliği taşıyan kadim bir dini azınlık olduğunu vurgulayarak, tarih boyunca 70’ten fazla soykırım saldırısına maruz kaldıklarını belirtmektedir. Toplumsal hoşgörü ve farklılıkların kabulü konusunda güçlü bir savunucu olan Dakhil, “Dünya hoşgörüye ihtiyaç duyuyor. Hoşgörüyü ve başkalarını kabul etmeyi teşvik etmek için bir şeyler yapmalıyız” demektedir.⁵¹⁰¹

Zorluklarla Karşı Karşıya

Güvenlik Tehditleri

IŞİD tarafından “en çok aranan kadın” olarak ilan edilen Dakhil, sürekli güvenlik tehditleri altında yaşamaktadır. Bu tehditler onun mücadele kararlılığını etkilememiş, aksine daha da güçlendirmiştir.¹⁸¹⁹

Siyasi Eleştiriler

Bazı kesimler tarafından sadece Ezidileri temsil ettiği ve KDP üyeliği nedeniyle diğer azınlıkları temsil edemeyeceği yönünde eleştiriler almaktadır. Ancak Dakhil, parlamentoda tüm halklara hizmet ettiğini savunmaktadır.⁹²³

Mirası ve Etkisi

Vian Dakhil’in 2014’teki konuşması, uluslararası toplumun IŞİD’e karşı harekete geçmesinde belirleyici rol oynamıştır. Onun cesareti sayesinde binlerce Ezidi’nin yaşamı kurtarılmış ve soykırım dünya gündemine gelmiştir.⁴¹¹

Kadın Hakları Alanındaki Etkisi

Ortadoğu’da kadın siyasetçiler arasında önemli bir figür olan Dakhil, özellikle azınlık kadınlarının hakları konusunda uluslararası alanda ses getirmiştir. Tecavüz ve cinsel kölelik mağduru Ezidi kadınların sesini duyurma konusundaki çalışmaları, bölgede kadın hakları alanında öncü rol oynamaktadır.³²

Sonuç

Vian Dakhil, sadece Ezidi halkının temsilcisi değil, aynı zamanda evrensel insan hakları değerlerinin savunucusu olarak tarihteki yerini almıştır. Akademisyen kimliğinden siyasetçiliğe geçişi, yaşadığı kişisel travmalar ve sürdürdüğü mücadele, onu çağdaş insan hakları tarihinin önemli figürlerinden biri yapmaktadır. Onun hikayesi, azınlık hakları, kadın hakları ve soykırım karşıtı mücadele alanlarında gelecek nesillere ilham kaynağı olmaya devam edecektir.

⁂

Başûr, 21.Yüzyıl, Aktivizm, Diplomasi, Musul, Siyaset, Sosyal Sorumluluk