Xelîl Xemgîn – KurdsWiki

Xelîl Xemgîn (Halil Hamgin), Rojava Kürdistanı’nın Afrin (Efrîn) kentinde dünyaya gelen, politik duruşu ve özgürlük temalı eserleriyle tanınan Kürt sanatçı, besteci ve dengbêjdir. Müzik kariyerine çocukluk yıllarında başlayan Xemgîn, 1978’den bu yana profesyonel olarak müzik yapmakta ve Kürt halkının kültürel kimliğini, mücadelesini ve acılarını şarkılarıyla dünyaya taşımaktadır.¹²³⁴

Doğum ve Erken Hayat

Xelîl Xemgîn, Rojava Kürdistanı’nın Afrin (Efrîn) kentinde dünyaya gelmiştir. Kesin doğum tarihi kaynaklarda belirtilmemekle birlikte, 1950’li yıllarda doğduğu tahmin edilmektedir. Şu anda Avrupa’da, özellikle Almanya’da yaşamaktadır.²⁵⁴⁶¹

Aile ve Çocukluk

Xemgîn’in müzik yolculuğu ailesiyle başlamıştır. Babası bağlama çalan bir müzisyendi ve oğluna küçük yaşlarda saz çalmayı öğretmiştir. Amcası Mahmut, Xelîl Xemgîn’in müziğe olan ilgisinin gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Mahmut, Xelîl’in sesinden çok hoşlandığı için yeğenine şarkı söylemeyi öğretmiştir.³¹²

Annesi Zeynep Reşit Muhammed, 2015 yılında 90 yaşında Afrin’de geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetmiştir. Ailesinin Çeqla Jêrîn köyünde taziye çadırı kurulmuş ve Afrin ve çevresindeki halk annesini son yolculuğuna uğurlamıştır.⁷

Müzikal Oluşum ve Eğitim

Xelîl Xemgîn’in müzikal eğitimi büyük ölçüde geleneksel yollarla ve kendi çabalarıyla şekillenmiştir. Çocukluğunda Erivan Radyosu’nda çalınan Kürtçe eserleri dinleyerek büyümüştür. Erivan Radyosu, o dönemde Kürt müziği için önemli bir kaynak ve ilham kaynağıydı.¹²³

Müzikal Etkileri

Xemgîn’in müzikal gelişiminde etkili olan önemli isimler:

Hesen Cizrawî (Hesen Cizravi): Ünlü Kürt dengbêji
Meryemxan: Geleneksel Kürt müziğinin önemli isimlerinden
Mihemed Şêxo: Dengbêj geleneğinin temsilcilerinden
Tehsîn Taha: Kürt müziğinin ustalarından
Kawis Axa: Dengbêj sanatının öncülerinden⁴²³

Bu dengbêjlerin etkisiyle Xemgîn, Kürt müziğinin geleneksel köklerini modern anlatımla harmanlayan kendine özgü bir tarz geliştirmiştir.

Profesyonel Müzik Kariyeri

Başlangıç Dönemi (1978-1985)

Xelîl Xemgîn, 1978 yılında profesyonel müzik kariyerine başlamıştır. Bu dönemde Kürt müziğinin ve kültürünün yasaklandığı, zorlu siyasi koşullar altında müzik yapmaya başlamıştır.³⁴

Koma Berxwedan Dönemi (1985-1995)

1985 yılında, Xelîl Xemgîn’in kariyerinde dönüm noktası olan bir gelişme yaşanmıştır. Birçok Kürt sanatçıyla birlikte Koma Berxwedan (Direniş Grubu) müzik grubunu kurmuştur. Koma Berxwedan, 1983 yılında bazı kaynaklarda belirtilse de, Xemgîn’in gruba katılımı 1985’te gerçekleşmiştir.⁸⁹¹⁰¹¹¹²⁴³

Koma Berxwedan’ın kurucuları arasında şu isimler yer almaktadır:

Şehit Sefkan
Şehit Mizgın
Şehit Çiya
Seyitxan
Zozan
Xemgîn Birhat
Türkan
Güler¹⁰

1983 ile 1995 yılları arasında Koma Berxwedan ile yaklaşık 20 albüm çıkaran Xelîl Xemgîn, grubun müzikal kimliğinin oluşmasında önemli bir rol oynamıştır. Grup, Kürt Özgürlük Hareketi’nin müzikal sesi olarak kabul edilmiş ve bu dönemde üretilen eserler Kürt halkının direniş ruhunu yansıtmıştır.⁹²¹

Solo Kariyer ve Albümler

Xelîl Xemgîn’in solo kariyeri zengin bir diskografiye sahiptir. Albümleri genellikle Deutsch-Kurdisches Kulturinstitut (Alman-Kürt Kültür Enstitüsü) etiketiyle yayımlanmıştır. Bu kurum, Avrupa’da Kürt kültürünün korunması ve tanıtılması konusunda önemli çalışmalar yürütmüştür.¹³¹⁴¹¹¹⁵¹⁶¹⁷¹⁸¹⁹

Diskografi

Xelîl Xemgîn’in bilinen albümleri şunlardır:

Bagok (1988) – İlk solo albümlerinden²⁰²¹³
Ey Şehîd (1992) – Şehitlere ithaf edilmiş eserler²¹²⁰³
Name (1997) – Yayın tarihi: 15 Eylül 1997¹⁴²²¹³
Zend (2004) – 12 Mart 2004²³²²¹³²⁰
Kehnîya Stranan (2005) – Diyar ile birlikte yapılan albüm²²¹³²⁰²³³
Siwaro (2007) – İlk versiyon 1981-1990 yılları arasında yapılan şarkıları içerir⁴¹³²⁰²²³
Ax (2008) – 10 şarkı, 53 dakika²⁴¹⁷¹⁸¹³²⁰
Ey Şehîd (2020 – Yeniden yayım) – Şubat 2020²⁵¹⁹
Bagok (2020 – Yeniden yayım) – Kasım 2020²⁶²¹

Önemli Şarkılar

Xelîl Xemgîn’in en çok bilinen ve dinlenen şarkıları arasında:

Sebra Dila – Spotify’da 2,3 milyondan fazla dinlenme²⁷²⁸
Ey İnsan – 870 binden fazla dinlenme²⁷
Eman Hey Le – 900 binden fazla dinlenme²⁷
Denge Saza Min – 717 binden fazla dinlenme²⁷
Çerxa Şoreşê (Devrimin Çarkı)
De Werê Lê – 2,1 milyon görüntülenme²⁹
Xemilî Zozan – Aram Dikran’ın anısına yapılan “Evina Aram” albümünde
Buka Cihane
Xeribi³⁰²⁷

Müzikal Tarz ve Temaları

Xelîl Xemgîn’in müziği, geleneksel Kürt dengbêj geleneğini modern enstrümantasyon ve aranjmanlarla birleştiren özgün bir yapıya sahiptir. Şarkılarında hem Doğu hem de Batı enstrümanlarını kullanarak Kürt müziğini çağdaş bir dille ifade etmiştir.³¹

Lirik Kaynakları

Xemgîn’in şarkılarında önemli Kürt şair ve yazarların eserlerinden yararlanmıştır:

Cegerxwîn (Cigerxwin): Kürt edebiyatının en önemli isimlerinden, birçok şarkıda Cegerxwîn’in şiirleri bestelemiştir³²³³³⁴³⁵³⁶³⁷
Hekîm Sefkan: Çağdaş Kürt şiirinin önemli temsilcilerinden³⁸³⁹⁴⁰⁴¹
Mihemed Elî Heso: Şiirlerini müziğe uyarlayan şairlerden⁴²

Bunların yanı sıra, Xemgîn’in kendi yazdığı çok sayıda şarkı da bulunmaktadır.

Müzikal Temalar

Xelîl Xemgîn’in şarkılarında işlediği başlıca temalar:

Özgürlük ve Direniş: Kürt halkının özgürlük mücadelesi
Şehitlere Saygı: Özgürlük mücadelesinde hayatını kaybedenler
Vatan Hasreti: Kürdistan’a duyulan özlem
Aşk ve Doğa: Geleneksel Kürt şiirinin motiflerinden
Sosyal Eleştiri: Kürt halkının yaşadığı zorluklara dair
Afrin: Doğduğu kent Afrin’e özel ilgi⁴³⁴⁴⁴⁵⁴⁶⁴⁷

Politik Duruş ve Görüşleri

Xelîl Xemgîn, politik duruşuyla tanınan bir sanatçıdır. Şarkılarında Kürt halkının özgürlük mücadelesini desteklemiş ve Kürt kimliğinin korunması için çalışmıştır.²⁴³¹

Mamle Sanat Ödülü Konuşması (2009)

2009 yılında, İran Kürdistanı’ndan ünlü sanatçı Muhammed Mamle anısına kurulan Mamle Sanat Merkezi tarafından verilen Mamle Sanat Ödülü’ne layık görülen Xelîl Xemgîn, Almanya’nın Köln kentinde düzenlenen ödül töreninde yaptığı konuşmada şunları söylemiştir:

“Şarkılarımın tümünü özgürlük için hayatını feda edenlerin anısına seslendirdim. Bugün aldığım ödülü de onlara adıyorum. Ödüllerini ne zaman olursa olsun onlara ulaştıracağım. Onlara sözüm var. Yaşadıkça bu hizmeti sürdürmeye devam edeceğim. Bu ödülü özellikle Afrin’de direnenler adına alıyorum.”⁴⁵⁴⁷¹

AKP’ye Tepki (2024)

Şubat 2024’te, AKP’nin Diyarbakır Bağlar ilçesi belediye başkan adayı, Xelîl Xemgîn’in “Sebra Dila” şarkısını izinsiz olarak seçim çalışmalarında kullanmıştır. Bunun üzerine Xemgîn sert bir tepki göstermiş ve şunları söylemiştir:²⁸⁴⁸⁴³

“Öyle zalim bir devlet ki hem kültürümüzü talan ediyor hem de Kürtlerin kültürüne dair her şeyi yasaklıyor. Kendini satan onursuz Kürtler aracılığıyla da benim şarkılarımı kendi seçim çalışmaları için kullanıyor. Halkı kandırmak, insanları duygusal olarak sömürmek için yapıyorlar. Ancak halkımız kandırılamaz. Kürtler eski Kürtler değil. Kürtler artık her değerine sahip çıkıyor. Bu seçimlerde bizim değerimiz DEM Parti’dir. DEM Parti kazanacak. Halkımız mücadeleyi bırakmayacak, münafıklara kulak asmayacak. Bu halk artık kandırılamaz.”⁴⁸²⁸

Şehitlere Adanmış Eserler

Xemgîn’in çalışmalarının büyük bir bölümü Kürdistan özgürlük mücadelesinde hayatını kaybeden şehitlere ithaf edilmiştir. “Ey Şehîd” albümü tamamen bu temayı işlemektedir.⁴⁷⁴⁹⁴⁵³⁸²⁵

Sağlık Durumu ve Covid-19

Ağustos 2021’de Xelîl Xemgîn, Covid-19 (koronavirüs) salgınına yakalanmış ve hastaneye kaldırılmıştır. Kürt Sanatçılar İnisiyatifi, sanatçının sağlık durumuna ilişkin yaptığı açıklamada şunları belirtmiştir:⁵⁰⁵¹⁵²

“Koronavirüse yakalandığı günden bu yana biz ve ailesi, saat başı durumunu takip ediyoruz. Xelîl Xemgîn’in durumu iyi, endişeye yol açacak bir durum yok. Zorlu süreci kendi gücüyle, doktorların yardımı, dostları ve ailesinin desteğiyle atlattı.”⁵¹⁵⁰

Sanatçı tedavi gördükten sonra taburcu olmuş ve sağlığına kavuşmuştur.⁵⁰

Müzikal Miras ve Önemi

Xelîl Xemgîn, Kürt müziğinin modern dönemdeki en önemli temsilcilerinden biridir. Eserleri, Kürt halkının kültürel kimliğinin korunması ve gelecek nesillere aktarılmasında kritik bir rol oynamıştır.

Kültürel Etki

Erivan Radyosu Geleneğinin Devamı: Çocukluğunda Erivan Radyosu’ndan etkilenen Xemgîn, bu geleneği modern çağa taşımıştır⁵³¹²³
Dengbêj Geleneğini Yaşatma: Geleneksel dengbêj sanatını modern müzik formlarıyla birleştirmiştir⁵⁴⁵⁵
Diaspora Müziği: Avrupa’da yaşayan Kürt diasporasının kültürel kimliğini güçlendirmiştir⁵⁶
Toplumsal Bilinç: Şarkılarıyla Kürt halkının tarihsel, sosyal ve politik bilincinin artmasına katkıda bulunmuştur⁵⁶⁵⁷⁵⁸

Diğer Sanatçılarla İşbirlikleri

Xelîl Xemgîn, kariyeri boyunca birçok Kürt sanatçıyla çalışmıştır:

Koma Berxwedan üyeleri: Diyar, Zozan, Seyidxan, Eylem, Bîrhat⁵⁹⁶⁰⁶¹⁸
Diyar: “Kehnîya Stranan” (2005) ve “Zeno” albümlerinde ortak çalışma¹³²⁰³
Kawa, Brader, Delîl Dîlanar: Benzer müzik tarzına sahip sanatçılar⁶²⁹

Özel Bilgiler ve İlginç Detaylar

Yezidi Kimliği

Bazı kaynaklarda Xelîl Xemgîn’in Yezidi inancına mensup olduğu belirtilmektedir.⁶⁶

Müzikal Felsefesi

Xemgîn, bir açıklamasında müziğinin arkasındaki felsefeyi şöyle ifade etmiştir:

“Strana ‘Ax…Dunya’ yê, di jiyana min de, her weha di xebata min a hunerî de cihekî xwe teybet heye. Çîrok û serpêhatiyek vê stranê heye. Heger temena min têre bike, ezê serpêhatî û çîroka vê ‘gazinê’ vê stranê ji nifşan re binivîsim.”⁴¹

Sonuç

Xelîl Xemgîn, yarım asırdan fazla süren kariyeriyle Kürt müziğinin yaşayan efsanelerinden biri haline gelmiştir. Geleneksel dengbêj sanatını modern müzikle harmanlayan özgün tarzı, politik duruşu ve Kürt halkının özgürlük mücadelesine olan bağlılığıyla tanınan sanatçı, eserleriyle kuşaklar arası bir köprü kurmuştur.

Afrin’den başlayan müzik yolculuğu, bugün dünya çapında milyonlarca Kürt’e ulaşmakta ve kültürel kimliğin korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. Şarkılarında işlediği özgürlük, direniş, vatan hasreti ve sosyal adalet temaları, Kürt halkının tarihsel mücadelesinin müzikal bir yansıması olarak tarihte yerini almıştır.⁵⁸⁴³⁴⁵⁴⁷²⁸⁴⁸¹²³⁴⁵⁰⁵⁶²⁷

⁂