Yektan Türkyılmaz

Yektan Türkyılmaz, Kürt kökenli bir Türk akademisyen ve antropologdur. Çocukluğunun erken dönemlerini, babası olan doktorun köy hizmetine gittiği dağ köylerinde geçirmiştir. Bu köylerde elektrik olmayan koşullarda yaşayan ailesinin, babası köylülerden satın aldığı eski bir pikap ve plaklar sayesinde müzikle tanışması, daha sonra 2500’ü aşkın plağa sahip olacağı koleksiyon tutkusunun temellerini atmıştır.¹²³

Eğitim ve Akademik Geçmişi

Doktora Eğitimi

Türkyılmaz, Duke Üniversitesi Kültür Antropolojisi Bölümü‘nden doktorasını almıştır. Doktora tezi “Rethinking Genocide: Violence and Victimhood in Eastern Anatolia, 1913-1915” başlığını taşımaktadır. Bu çalışma, Doğu Anadolu’daki erken 20. yüzyıl çatışmasını ve etrafındaki hafıza politikalarını ele almaktadır.⁴⁵¹

Tez Konusu ve Yaklaşımı

Doktora çalışması, mağduriyet söylemlerinin Türkler, Ermeniler ve Kürtler arasındaki korku, nefret politikaları ve birbirine rakip, dışlayıcı devlet ve toprak iddialarına nasıl güç verdiğini göstermektedir. Tez, Amerikan, İngiliz, Türk ve Ermeni tarihi arşivlerindeki kapsamlı araştırmalara dayanmaktadır.⁴

Akademik Kariyeri

Öğretim Görevlilikleri

Türkyılmaz çeşitli prestijli üniversitelerde dersler vermiştir:⁶⁷

Sabancı Üniversitesi
Bilgi Üniversitesi
Duke Üniversitesi
Kıbrıs Üniversitesi (University of Cyprus)
California Eyalet Üniversiteleri
Fresno State (Kazan Visiting Professor)

Araştırma Konuları

Akademik çalışmaları şu alanlarda yoğunlaşmaktadır:⁷⁶

Toplu şiddet ve soykırım çalışmaları
Hafıza oluşumu ve uzlaşma
Müzik siyaseti
Ermeni Soykırımı tarihi
Van/Vasburagan bölgesi tarihi

Mevcut Pozisyonlar

Viyana Orta Avrupa Üniversitesi misafir öğretim üyesi¹
Forum Transregionale Studien (Berlin) araştırmacısı⁸
EUME Fellow (2014-2021)⁸

Önemli Çalışmaları ve Projeleri

Ermeni Soykırımı Araştırmaları

Türkyılmaz’ın en bilinen çalışması Ermeni Soykırımı üzerinedir. Özellikle Van bölgesindeki olayları detaylı bir şekilde incelemiştir. Çalışması, soykırımın öncesinde Osmanlı Ermeni toplumlarının gelecekleri konusunda en iyimser oldukları dönemde gerçekleştiğini göstermektedir.⁹⁴

Müzik ve Kayıt Tarihi Projesi

İkinci büyük projesi, Osmanlı ve post-Osmanlı dünyasında ses kayıt endüstrisinin ortaya çıkışını ve bunun kamu alanının yeniden şekillendirilmesi üzerindeki etkilerini ele almaktadır. Bu proje, 15. yüzyıldaki matbaanın gelişimi kadar önemli bir tarihsel atılım olan ses kaydının etkilerini analiz etmektedir.⁷⁸

Türkiye’nin Politik Analizi

Üçüncü araştırma projesi ise Türkiye’deki devam eden siyasi çalkantıları ele almaktadır. Bu proje, ülkenin çalkantılı tarihini küresel kapitalizm ve yönetimsellik dönüşümleriyle ilişkilendirerek popüler otoriterliğin oluşumunu incelemektedir.¹

Ermenistan Deneyimi ve Tutukluluk

Arşiv Araştırmaları

Türkyılmaz, Ermenistan Ulusal Arşivlerine erişim izni verilen ilk Türk vatandaşı olma özelliğini taşımaktadır. 2005 yılında beşinci araştırma seyahati sırasında Ermenistan arşivlerinde çalışmıştır.¹⁰³

Tutukluluk Süreci

17 Haziran 2005’te Erivan Havalimanı’nda 17. ve 20. yüzyıllar arasına ait 88 kitapla yakalandığı iddia edilen Türkyılmaz tutuklanmıştır. Suçlama, 50 yaşından eski kitapları ülke dışına çıkarmaya çalışmak olarak açıklanmıştır.¹¹¹²

Akademik Destek ve Serbest Bırakılma

Tutuklanması dünya çapında akademik çevrelerde büyük tepki yaratmış, Richard Hovannisian ve eski ABD Senatörü Bob Dole gibi isimler serbest bırakılması için kampanya yürütmüştür. 16 Ağustos 2005’te iki yıl ertelemeli hapis cezası ile serbest bırakılmıştır.³¹³¹²

Plak Koleksiyonu ve Müzik Tutkusu

Türkyılmaz, 2500’ü aşkın plak koleksiyonuna sahiptir. Bu koleksiyon Uruguay’dan Saraybosna’ya kadar farklı coğrafyalardan oluşturulmuştur. Özellikle 1942’de Nazi döneminde kaydedilen Parsegh Ganatchian’ın “Oror” (Ninni) adlı eserini özel olarak vurgulamaktadır.²

Müzik konusundaki uzmanlığını şöyle ifade etmektedir: “Benim anadilim taş plak çünkü 12 yaşından önce başladım bu işe”.²

Güncel Siyasi Analiz ve Görüşleri

Kürt Meselesi Yaklaşımı

Son dönemdeki çalışmalarında Türkiye’nin Kürt politikasını eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmektedir. AKP’nin Kürt meselesine yaklaşımını tarihsel perspektif içinde analiz etmektedir.¹⁴¹⁵

Kayyım Uygulamaları Eleştirisi

Türkyılmaz, kayyım uygulamalarını kolonyal ilişki olarak tanımlamaktadır. Bu uygulamaların Kürtleri ve Kürdistan’ı yeniden tanımlama amacı taşıdığını belirtmektedir.¹⁶

Akademik Katkıları ve Önemi

Metodolojik Yaklaşım

Türkyılmaz’ın çalışmalarının önemli özelliklerinden biri, deterministic, eskalationist ve teleolojik perspektiflerin ötesine geçen analiz yaklaşımıdır. Politik aktörlük ve savaşın mümkün kılan yapılarını vurgulayarak yeni perspektifler sunmaktadır.⁹⁴

Arşiv Çalışmaları

Çok dilli arşiv araştırmaları yapabilme yeteneği ile tanınmaktadır. Ermenice, Kürtçe, Türkçe, İngilizce, Fransızca ve diğer dillerde kaynaklarla çalışabilmektedir.¹³¹⁷

Soykırım Çalışmalarına Katkı

Soykırım çalışmaları alanında önemli metodolojik katkılarda bulunmuştur. Özellikle Dersim ağıtları üzerine yazdığı analiz, soykırım incelemelerine yeni yaklaşımlar getirmiştir.¹⁸

Yayınları ve Yazıları

Akademik Makaleler

“Asmên ra Roz Vıneto: Yimami’nin Ağıtları Soykırım İncelemelerine Neleri Hatırlatıyor?” (2017)¹⁸
“Ermeni Soykırımı Sadece Ermeni Soykırımı Değildir” (2017)¹⁹

Konferans ve Sunumlar

“Van/Vasburagan’ın Tarihini ve Hatırlanmasını Neden Tekrar Düşünmeliyiz?” (2016)²⁰
“Reassessing the Route to the Armenian Genocide (1913-15)” (2024)⁹

Uluslararası Tanınırlık

Türkyılmaz, uluslararası akademik çevrelerde tanınan bir isimdir. Stanford Humanities Center, Berlin Forum Transregionale Studien gibi prestijli kurumlarda misafir araştırmacı olarak bulunmuştur.⁷⁸

Ödüller ve Burslar

EUME Fellowship (2014-2021)⁸
Kazan Visiting Professor, Fresno State (2018)²¹
Stanford Humanities Center International Visitor²²

Sonuç

Yektan Türkyılmaz, soykırım çalışmaları, Osmanlı tarihi ve müzik araştırmaları alanlarında önemli katkılarda bulunan çok yönlü bir akademisyendir. Kürt kökenli bir Türk vatandaşı olarak, hem kişisel deneyimleri hem de akademik uzmanlığı sayesinde Türkiye’nin karmaşık etnik ve siyasi tarihine benzersiz perspektifler getirmektedir. Ermenistan arşivlerindeki çalışmaları ve sonrasındaki tutukluluk deneyimi, onu hem akademik cesaret hem de politik risk alma konularında örnek bir figür haline getirmiştir.

⁂