Ahmed Arif – KurdsWiki

Ahmed Arif (d. 21 Nisan 1927, Diyarbakır – ö. 2 Haziran 1991, Ankara), şair ve gazetecidir. Asıl adı Ahmet Hamdi Önal‘dır. Türkiye edebiyatının çok sevilerek yaygın üne kavuşmuş şairlerindendir.¹²³

Doğumu ve Aile Kökenleri

Ahmed Arif, 21 Nisan 1927’de Diyarbakır’ın Hançepek semtindeki Yağcı Sokak 7 numaralı evde dünyaya gelmiştir. Babası Arif Hikmet, Rumeli’den Kerkük’e görevli gelmiş bir Türk aileye mensup ve o yıllarda Osmanlı Devleti hizmetinde memur olarak çalışan, Kerküklü Türkmen kökenli bir kişidir. Annesi Sare Hanım ise devrin ulemasından Şeyh Abdülkadir Cibrali’nin kızı olan Erbilli bir Kürt’tür. Sekiz kardeşin en küçüğüdür.²³⁴

Çocukluk ve Gençlik Yılları

Ahmed Arif, henüz 2 yaşındayken (1929) annesini kaybetmiştir. Onu, üvey annesi Fatma Hanım büyütmüştür. Babasının memuriyeti dolayısıyla çocukluk yılları Siverek ile babasının vekaleten kaymakamlık görevinde bulunduğu Harran’da geçmiştir.⁵²

Dil Öğrenimi

Çocukluk yıllarında yaşadığı yerlerin çok dilli yapısı nedeniyle birden fazla dili öğrenmiştir:

Zazaca: Siverek’te o sıralarda şehirde ağırlıklı olarak konuşulan dil olduğu için⁶²
Kürtçe: Karakeçi’de çoğunlukla Kürt aşiretleri olduğu için²
Arapça: Harran’da yaşarken öğrenmiştir⁶²

Bu dil bilgisi, şairin sonraki yaşamında şiirsel kimliğinin oluşmasında önemli rol oynamıştır.⁷

Eğitim Hayatı

İlkokul: Siverek’te tamamlamıştır⁸²
Ortaokul: Şanlıurfa’daki ablasının yanında okumuştur²
Lise: Afyon Lisesi’nde parasız yatılı öğrenci olarak tamamlamıştır (1945 mezunu)⁵²
Üniversite: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’ne 1947’de kaydolmuş ancak siyasi nedenlerle tutuklanması sebebiyle mezun olamamıştır³²

İlk Şiir Deneyimleri

Şiire ilgisi orta öğretim yıllarında başlamıştır. Afyon Lisesi’nde öğrenciyken yazdığı şiirlerin ilki, Afyon Halkevi dergisi Taşpınar’ın Kasım 1942 tarihli 94’üncü sayısında yayınlanmıştır. İlk şiiri olan “Gözlerin”, 1942’de lise yıllarındayken yayımlanmıştır.⁸³²

Siyasi Hayatı ve Tutuklanması

Ahmed Arif’in yaşamında iki önemli tutuklanma dönemi yaşanmıştır:

1950 Tutuklanması: Ankara Üniversitesi öğrencisiyken Türk Ceza Yasası’nın 141. maddesine aykırı davranmak suçlamasıyla tutuklandı¹
1952-1954 Hapsi: Gizli örgüt kurma iddiasıyla yargılanarak 38 ay cezaevinde kaldı. Bu süreçte babası Arif Hikmet Bey’i kaybetti⁹¹⁰³¹

Ekim 1954’te tahliye edildi. Hapiste geçirdiği bu süre, şairin yaşamında ve şiir anlayışında derin izler bırakmıştır.¹¹³

Mesleki Yaşamı

Cezaevi günleri sona erdikten sonra:

Çeşitli gazete ve dergilerde düzeltmenlik yaptı³
1956 yılından sonra Medeniyet, Öncü ve Halkçı gazetelerinde düzeltmen, sekreter ve yazı işleri müdürü olarak çalıştı¹²
Ankara’daki gazeteler ve dergilerde teknik işlerle uğraşarak yaşamını kazandı¹
Gazetecilikten emekliye ayrıldı¹

Şiir Kariyeri ve Yayınları

İlk Dönem Yayınları (1940-1955)

Ahmed Arif’in şiirleri ilk olarak şu dergilerde yayınlanmıştır:

1942: Afyon Halkevi dergisi Taşpınar ve Millet dergisinde⁸
1943-1946: Faruk Nafiz, Ahmed Muhip, Ahmed Hamdi, Cahit Külebi, Behçet Necatigil etkisinde şiirler¹³
1948-1954: Yeryüzü, Beraber, Seçilmiş Hikâyeler, Yeni Ufuklar, Kaynak, Papirüs dergilerinde¹⁴¹⁵¹

Hasretinden Prangalar Eskittim (1968)

Ahmed Arif’in hayattayken yayımlanan tek kitabı Hasretinden Prangalar Eskittim 1968 yılında çıkmıştır. Kitap büyük yankı uyandırmış ve yayınlanmasından sonraki 12 yılda 18 baskı yapmıştır. 2006 yılında 57. basımına ulaşmıştır.¹⁶³¹

#### Kitapta Yer Alan Şiirler:

Akşam Erken İner Mahpushaneye
Anadolu
Ay Karanlık
Bu Zindan Bu Kırgın Bu Can Pazarı
Diyarbekir Kalesinden notlar ve Adiloş Bebenin Ninnisi
Hani Kurşun Sıksan Geçmez Geceden
Hasretinden Prangalar Eskittim
İçerde
Kara
Karanfil Sokağı
Leylim Leylim
Merhaba
Otuz Üç Kurşun
Sevdan Beni
Suskun
Unutamadığım
Uy Havar!
Vay Kurban
Yalnız Değiliz¹⁶

Özel Yaşamı

Leyla Erbil ile İlişkisi

Ahmed Arif’in yaşamının en önemli duygusal bağlarından biri, yazar Leyla Erbil‘e duyduğu aşktır. 1954-1959 yılları arasında ve 1977’de son olmak üzere Erbil’e yazdığı mektuplar, şairin aşk dünyasını gözler önüne sermektedir. Bu mektuplar “Leylim Leylim” adıyla kitaplaştırılmıştır.¹⁷¹⁸¹⁹¹²

Şair, mektuplarında şu ifadeleri kullanmıştır:
> “Sen ister dostum ol, ister sevgilim, yeter ki hayatımda ol”⁵

Evlilik ve Çocukları

1967 yılında Aynur Hanım ile evlenen Ahmed Arif’in bu evlilikten Filinta Önal adında bir oğlu dünyaya gelmiştir. Şair, baba olduğu günü yaşamındaki en önemli olay olarak nitelendirmiş ve oğlunun nüfus cüzdanını 2 yıl boyunca cebinde taşımıştır.²⁰³⁵

Şiir Anlayışı ve Üslubu

Toplumcu Gerçekçi Kimlik

Ahmed Arif, 1940 Kuşağı olarak adlandırılan toplumcu gerçekçi şairlerden biridir. Nazım Hikmet‘in açtığı yolda yürümüş ancak ondan aldığı şiirselliği bir Anadolu duyarlılığı ve özlemiyle genişletmiştir.²¹²²⁷¹

Cemal Süreya’nın Değerlendirmesi

Cemal Süreya, Ahmed Arif’in şiiri hakkında şu tespitleri yapmıştır:

> “Ahmed Arif’in şiiri bir bakıma Nâzım Hikmet çizgisinde, daha doğrusu Nâzım Hikmet’in de bulunduğu çizgide gelişmiştir. Ama iki şair arasında büyük ayrılıklar var. Nâzım Hikmet şehirlerin şairidir. Ovadan seslenir insanlara, büyük düzlüklerden. Ahmed Arif ise dağları söylüyor. Uzun ve tek bir ağıt gibidir onun şiiri.”²³²⁴

Şiirsel Özellikler

Halk söyleyişleri ve yerel ağızlardan beslenme²³
Türkü, ağıt ve masallarla beslenen şiir²⁵¹⁶
Doğu Anadolu’nun yaban doğasından esinlenme²²
Alışılmamış bağdaştırmalar kullanma²⁶
Serbest ölçüyle yazma²

Müzikal Mirası

Ahmed Arif’in şiirlerinin birçoğu ünlü sanatçılar tarafından bestelenerek türküleşmiştir. En önemli bestelendirmeleri:

Ahmet Kaya Yorumları:

Hasretinden Prangalar Eskittim²⁷²⁸
Maviye Çalar Gözlerin (Ay Karanlık)²⁹³⁰
Suskun³⁰²⁹
Oy Havar (Uy Havar)²⁹

Diğer Sanatçılar:

Cem Karaca: Adilos Bebe, Unutamadığım, Sevdan Beni³⁰²⁹
Zülfü Livaneli: Kirvem (Otuzüç Kurşun)²⁹
Grup Ekin: De Be Aslan Karam (Kara)³⁰²⁹
Grup Baran: Otuzüç Kurşun, Unutamadığım²⁹
Fikret Kızılok: İki Parça Can (Suskun)²⁹

Edebi Çevrelerdeki Yeri

Papirüs Dergisi

Ahmed Arif, Cemal Süreya‘nın çıkardığı Papirüs dergisinin önemli yazarlarından biriydi. İki şair arasında derin bir dostluk ve mesleki dayanışma vardı.³¹³²³³

Çeviri ve Uluslararası Tanınırlık

“Hasretinden Prangalar Eskittim” kitabı birçok dile çevrilmiştir:²⁰¹⁶

Almanca: “Vor Sehnsucht nach dir habe ich Sträflingsketten abgetragen”
Fransızca: “J’en ai usé des fers en ton absence”
Kürtçe: “Qeydan kevn kir min ji hesreta te”
İsveççe: “Min längtan har slitit ut bojorna”
Çekçe: “Touhou po tobě mi pouta zrezavěla”
Felemenkçe: “Ik heb mijn boeien versleten door mijn verlangen naar jou”

Ölümü ve Anma

Ahmed Arif, 2 Haziran 1991 tarihinde Ankara’da geçirdiği kalp krizi sonucu 64 yaşında vefat etmiştir. Mezarı Ankara Cebeci Asri Mezarlığı‘ndadır.²⁰³¹

Anma ve Müzeler

Ahmet Arif Edebiyat Müze Kütüphanesi

Diyarbakır’da bulunan müze, şairin yaşamı ve eserlerine adanmıştır. Hacı Halid Konağı olarak bilinen 120 yıldan eski tarihi bir binada yer almaktadır. Müze 1 Haziran 2011’de açılmıştır.³⁴

Görüşleri ve İddiaları

Siyasi Duruşu

Ahmed Arif, yaşamı boyunca ezilenlerin yanında durmuş, haksızlıklara karşı mücadele etmiştir. Toplumcu gerçekçi şiir anlayışı çerçevesinde eserlerini kaleme almıştır.⁷²⁵⁵

Önemi ve Etkileri

Türk Şiirine Katkıları

Doğu Anadolu coğrafyasını ve kültürünü çağdaş Türk şiirine taşıması³⁶²³
Halk söyleyişlerini modern şiirle bütünleştirmesi²⁴²³
Toplumcu şiirde didaktizm tehlikesini aşması¹
İmge kullanımı konusunda genç şairlere örnek olması¹

Sonraki Kuşaklara Etkisi

Ahmed Arif’in şiiri, günümüz şiirini büyük ölçüde etkilemiştir. Özellikle imge konusunda yaptığı sıçramayla genç şairlere örnek olmuştur.¹

Sonuç

Ahmed Arif, tek kitapla Anadolu şiirine damgasını vurmuş nadir şairlerden biridir. Doğu Anadolu’nun kültürel zenginliğini çağdaş şiire taşıyan, toplumsal duyarlılığı olan ve halkın diliyle konuşan bir şair olarak edebiyat tarihindeki yerini almıştır. Şiirlerinin müziğe uyarlanması ve geniş kitlelere ulaşması, onun sadece edebi değil, kültürel bir değer haline geldiğini göstermektedir.²¹²⁵²⁷¹⁶³⁰

⁂